ΤΣΕΚ ΑΠ: ΠΟΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ ΣΕ ΚΑΘΕ ΗΛΙΚΙΑ

Ποιες εξετάσεις πρέπει να κάνεις στα 20, στα 30, στα 40 και μετά τα 50; Δες τον πλήρη οδηγό πρόληψης ανά ηλικία και πότε να ξεκινήσεις τα τσεκ απ.

Το μεγαλύτερο δώρο που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας είναι ένα: ο ετήσιος προληπτικός έλεγχος της υγείας μας. Σε μια εποχή που επαναπροσδιορίζονται όσα γνώριζαν οι επιστήμονες για τους κινδύνους που μας απειλούν, καθώς έχουν αλλάξει όλα τα δεδομένα (μεταξύ των πιο χαρακτηριστικών αλλαγών είναι η προσθήκη του αέρα που αναπνέουμε στους παράγοντες κινδύνου), υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που αποφεύγουν την πρόληψη, τον μόνο τρόπο που υπάρχει να ξέρουμε τι μας συμβαίνει ώστε να μπορούμε να διαχειριστούμε κάτι πριν να είναι αργά.

Όσοι τώρα έχουν καταφέρει να αγαπήσουν τον εαυτό τους και να κατανοήσουν πως κατ’ αρχάς πρέπει να είναι οι ίδιοι καλά, ώστε να μπορούν να υποστηρίξουν το όποιο σύστημα (οικογένεια, φιλικό κύκλο κ.ά.) κάνουν το ετήσιο τσεκ απ, που προφανώς αλλάζει όσο μεγαλώνουμε. Δηλαδή, προστίθενται εξετάσεις.

Πότε έχει νόημα να ξεκινήσουμε τους ετήσιους προληπτικούς ελέγχους και τι περιλαμβάνουν; Όπως λέει στο OW ο καρδιολόγος Κοσμάς Καστρίτσης, τα ηλικιακά όρια έχουν μειωθεί πολύ, ειδικά σε ό,τι αφορά τον μεγαλύτερο εχθρό, που είναι οι καρδιαγγειακές παθήσεις.

iStock

Τι είναι οι καρδιαγγειακές παθήσεις

Όπως μαρτυρά η λέξη, τα καρδιαγγειακά νοσήματα είναι ομάδα διαταραχών της καρδιάς και των αιμοφόρων αγγείων. Στη λίστα περιλαμβάνονται οι στεφανιαίες καρδιακές νόσοι (στηθάγχη και έμφραγμα μυοκαρδίου), το εγκεφαλικό επεισόδιο, η καρδιακή ανεπάρκεια, η υπερτασική καρδιοπάθεια, η ρευματική καρδιοπάθεια, η μυοκαρδιοπάθεια, οι αρρυθμίες, η συγγενής καρδιακή νόσος, η βαλβιδική καρδιακή νόσος, η καρδίτιδα, το ανεύρυσμα της αορτής, η περιφερική αρτηριοπάθεια, η θρόμβωση και η φλεβική θρόμβωση.

Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, είναι η κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως: Σκοτώνουν περί τους 17,9 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο. Περισσότεροι από 4 στους 5 θανάτους από καρδιαγγειακές παθήσεις οφείλονται στο έμφραγμα μυοκαρδίου και το εγκεφαλικό επεισόδιο. Το ένα τρίτο από αυτούς συμβαίνει πρόωρα. Δηλαδή, σε ανθρώπους νεότερους των 70 ετών. Βλέπεις, θεωρούνταν από την επιστήμη νοσήματα της ύστερης ηλικίας.

Είσαι βέβαιος ότι η καρδιά σου είναι καλά;

Επειδή στην Ευρώπη ακολουθούμε τις εξελίξεις (δεν τις διαμορφώνουμε, όπως φάνηκε και από τη μείωση στις ΗΠΑ της ηλικίας για το προληπτικό τεστ για καρκίνο στο έντερο στα 45 χρόνια, ενώ εδώ παραμένει στα 50 – και δεν εννοούμε το self test), ας δούμε τι προτείνουν στην άλλη ακτή του Ατλαντικού για την καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία.

Για τους ενήλικες που δεν έχουν γνωστούς παράγοντες κινδύνου (δεν θέλω να σε λυπήσω, αλλά δεν υπάρχουν πολλοί τέτοιοι στον πλανήτη), στην ηλικία των 20 ετών γίνονται βασικές αξιολογήσεις. Δηλαδή:

• Μέτρηση αρτηριακής πίεσης. Ανιχνεύει την υπέρταση που είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου. Αν η πίεση είναι φυσιολογική, το επόμενο τεστ γίνεται κάθε 1 με 2 χρόνια, αλλά πιο συχνά αν είναι αυξημένη ή υπάρχει υπέρταση.
• Έλεγχος επιπέδων χοληστερόλης. Το λιπιδικό προφίλ ανιχνεύει ό,τι συμβάλλει στην αθηροσκλήρωση. Εάν τα επίπεδα είναι φυσιολογικά, η επανάληψη γίνεται κάθε 4 με 6 χρόνια.

iStock

Από εκεί και πέρα, σε ό,τι αφορά τη γενικότερη υγεία, από τα 18 είναι χρήσιμα:

• Η δερματική εξέταση, δηλαδή αυτοέλεγχος για κρεατοελιές ή δερματικές αλλαγές και ετήσια επίσκεψη σε δερματολόγο εάν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό μελανώματος ή άλλος παράγοντας κινδύνου.
• Ο έλεγχος ψυχικής υγείας.
• Ο οδοντιατρικός έλεγχος, για να σώσουμε τα ούλα και τα δόντια μας, αλλά και την έγκαιρη ανίχνευση άλλων παθήσεων του στόματος.

Από τα 35 και μετά ελέγχεται η γλυκόζη, από την οποία ανιχνεύεται αν υπάρχει προδιαβήτης ή διαβήτης, που είναι παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο. Σε περίπτωση που ένα άτομο είναι υπέρβαρο, παχύσαρκο, έχει ιστορικό διαβήτη ή διαβήτη κύησης, ο πρώτος έλεγχος γίνεται στα 18. Εάν είναι φυσιολογικές οι τιμές, η επανάληψη γίνεται κάθε 3 χρόνια. Για τις ίδιες περιπτώσεις, γίνεται και μέτρηση Δείκτη Μάζας Σώματος και περιμέτρου μέσης κάθε χρόνο, που αξιολογεί την παχυσαρκία, η οποία συνιστά παράγοντα κινδύνου καρδιαγγειακής νόσου.

Οι γυναίκες είναι χρήσιμο να αρχίζουν το Τεστ Παπανικολάου από τα 21 και, εφόσον δεν ανιχνευθεί κάτι, να επαναλαμβάνουν κάθε 3 χρόνια έως τα 29, προσθέτοντας στα 25 και το τεστ HPV. Στην Ελλάδα το κράτος προσφέρει τη δυνατότητα Τεστ Παπ κάθε χρόνο, αλλά οι οδηγίες σε άλλες χώρες (ΗΠΑ, Αγγλία κ.ά.) είναι να γίνεται μια φορά μετά την έναρξη της σεξουαλικής ζωής και τα αποτελέσματα κρίνουν αν θα γίνει σε ένα εξάμηνο (αν βρεθεί κάτι), σε δύο ή τρία χρόνια. Μέχρι την ηλικία των 30 ετών συστήνεται η πραγματοποίηση του Τεστ Παπ κάθε τρία χρόνια. Από την ηλικία των 30 ετών και μετά υπάρχει σύσταση για πραγματοποίηση συνδυασμού Τεστ Παπ με Τεστ HPV για τον ιό των κονδυλωμάτων κάθε τρία χρόνια.

iStock

Πρέπει να γίνεται και αυτοέλεγχος στους μαστούς, με προαιρετική την κλινική εξέταση αν διαπιστωθεί πρόβλημα (αλλιώς οι μαστογραφίες αρχίζουν από τα 40, εφόσον δεν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό). Οι άντρες αρχίζουν στα 21 τον έλεγχο των όρχεων, με τον προληπτικό έλεγχο ρουτίνας να γίνεται εάν υπάρχει υψηλός κίνδυνος, και το PSA από τα 40 και μετά.

Δεν πρέπει να παραλείπεται το ετήσιο εμβόλιο της γρίπης. Το HPV εμβόλιο συνιστάται έως την ηλικία των 26 ετών, ενώ για ηλικίες 27–45 η χορήγησή του εξατομικεύεται μετά από συζήτηση με γιατρό.

ΓΙΑ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΜΕ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Ή ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ, Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΡΧΙΖΕΙ ΣΤΑ 18.

Αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό πρόωρης καρδιαγγειακής νόσου (συγγενής πρώτου βαθμού έπαθε έμφραγμα, εγκεφαλικό ή όποια άλλη πάθηση της ομάδας πριν τα 55 για τους άντρες και τα 65 για τις γυναίκες), ο έλεγχος αρχίζει πριν την εφηβεία.

Σε ό,τι αφορά τους παράγοντες κινδύνου, καταστάσεις όπως η παχυσαρκία, το κάπνισμα, η καθιστική ζωή, ο διαβήτης ή η υπέρταση απαιτούν νωρίτερα και συχνότερα τεστ.

Καταστάσεις όπως η οικογενής υπερχοληστερολαιμία (η familial hypercholesterolemia ή FH είναι γνωστή ως σοβαρή αδιάγνωστη νόσος, με πιο κοινή μορφή την ετερόζυγη, κατά την οποία κληρονομείται αντίγραφο ελαττωματικού γονιδίου από έναν γονέα) απαιτούν έλεγχο χοληστερόλης από την ηλικία των 2 ετών σε παιδιά με θετικό οικογενειακό ιστορικό, ενώ από τα 9 γίνεται γενικός έλεγχος.

Πώς αλλάζουν οι προληπτικές εξετάσεις μετά τα 30

Στη δεκαετία 30-39 μπαίνει σε πρώτο πλάνο η συνεχής πρόληψη για την έγκαιρη ανίχνευση χρόνιων ασθενειών και την αντιμετώπιση αναδυόμενων παραγόντων κινδύνου. Έτσι, συνεχίζονται κάθε χρόνο όλες οι εξετάσεις για αρτηριακή πίεση, ΔΜΣ, χοληστερόλη, γλυκόζη και ψυχική υγεία, ενώ προστίθεται ο έλεγχος γλυκόζης στα 35 και η οφθαλμολογική εξέταση (κάθε 2 με 4 χρόνια εάν δεν υπάρχει πρόβλημα όρασης, ετησίως αν φοράμε γυαλιά/φακούς επαφής ή έχουμε οικογενειακό ιστορικό για γλαύκωμα ή διαβήτη).

iStock

Πώς γεμίζει το πρόγραμμα μετά τα 40

Εάν είμαστε μια χαρά στον ετήσιο έλεγχο για τα καρδιαγγειακά, με το που μπαίνουμε στα σαράντα αρχίζουν οι πιο ενδελεχείς έλεγχοι, είτε έχουμε οικογενειακό ιστορικό, είτε όχι.

Υπάρχει το SCORE2 της Εuropean Society of Cardiology, ένας αλγόριθμος που εκτιμάει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου στη δεκαετία αυτή, βάσει της ηλικίας, του φύλου, της αρτηριακής πίεσης, των επιπέδων χοληστερόλης, της κατάστασης του διαβήτη και του ιστορικού καπνίσματος. Ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα του SCORE2, από τα 40 και μετά χρειάζεται ένα ηλεκτροκαρδιογράφημα (ανιχνεύει αρρυθμίες, ισχαιμικές αλλαγές ή δομικά προβλήματα της καρδιάς), ιδιαίτερα αν υπάρχουν συμπτώματα (πόνος στο στήθος, «φτερουγίσματα») ή παράγοντες κινδύνου.

iStock

Τότε αρχίζουν και οι εξετάσεις για το ασβέστιο στη στεφανιαία αρτηρία (αξονικές τομογραφίες), που δεν συνιστώνται για άτομα χαμηλού κινδύνου, ενώ κάνουμε και ένα τεστ κοπώσεως, εάν υπάρχουν συμπτώματα ή είμαστε στην ομάδα υψηλού κινδύνου. Στην τελευταία περίπτωση, περνάμε και από triplex καρωτίδων και μέτρηση σφυροβραχιόνιου δείκτη, που μπορούν να εντοπίσουν πρώιμα σημάδια αθηροσκλήρωσης στις καρωτίδες αρτηρίες.

Μετά τα 40, αρχίζουν και τα τακτικά τεστ ηπατικής λειτουργίας, ιδιαίτερα αν υπάρχουν παράγοντες κινδύνου (π.χ. υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ ή ιστορικό ηπατίτιδας), όπως και οι εξετάσεις νεφρικής λειτουργίας.

Πώς αλλάζουν οι προληπτικές εξετάσεις μετά τα 50

Από τα 50, οι γυναίκες κάνουν έναν ακόμα έλεγχο, αυτόν της οστικής πυκνότητας, ενώ οι άντρες αρχίζουν τον προληπτικό έλεγχο για τον καρκίνο του προστάτη, με PSA ή/και δακτυλική εξέταση, ανάλογα με το ιστορικό. Όλοι αρχίζουν τον έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου (κολονοσκόπηση).

iStock

Από τα 50 έως τα 64 εντατικοποιείται ο έλεγχος για καρδιαγγειακή νόσο, καρκίνο και παθήσεις που σχετίζονται με την ηλικία, αλλά και τη διαχείριση χρόνιων ασθενειών. Προστίθεται η ανοσοχημική εξέταση κοπράνων, ο προσυμπτωματικός έλεγχος καρκίνου του πνεύμονα για νυν ή πρώην καπνιστές με ιστορικό τουλάχιστον 20 πακέτα ανά έτος, έλεγχος ακοής και δη όταν υπάρχουν συμπτώματα ή έκθεση σε επαγγελματικό θόρυβο και έλεγχος για ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής. Τα εμβόλια που πρέπει να γίνονται ετησίως είναι αυτό της γρίπης, κατά του πνευμονιόκοκκου και κατά του έρπητα ζωστήρα, ενώ αξιολογείται η γνωστική έκπτωση.

Πώς αλλάζουν οι προληπτικές εξετάσεις μετά τα 65

Οι ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας, από 65 ετών και πάνω κάνουν ετήσιο ή διετή έλεγχο για την αρτηριακή πίεση, τη χοληστερόλη και τη γλυκόζη, λόγω υψηλότερου βασικού κινδύνου. Αν υπάρχουν συμπτώματα (π.χ. πόνος στο στήθος ή δύσπνοια) ή παράγοντες κινδύνου, γίνονται πρόσθετες εξετάσεις (π.χ. τεστ κοπώσεως). Ελέγχονται και καταστάσεις όπως η κολπική μαρμαρυγή, η καρδιακή ανεπάρκεια ή η νόσος της περιφερικής αρτηρίας, που είναι πιο συχνές σε μεγαλύτερη ηλικία.

Συνεχίζονται και όλες οι βασικές ετήσιες εξετάσεις (βλ. αρτηριακή πίεση, χοληστερόλη, γλυκόζη, ψυχική υγεία, νεφρική λειτουργία, καρκίνος του παχέος εντέρου, καρκίνος του πνεύμονα κ.ά.), όπως και ο γνωστικός έλεγχος για την αξιολόγηση άνοιας ή ήπιας γνωστικής εξασθένησης, και προστίθεται η εκτίμηση κίνδυνου πτώσης και η αξιολόγηση αδυναμίας. Ο προσυμπτωματικός έλεγχος για καρκίνο του προστάτη συνεχίζεται έως τα 70, εκτός αν υπάρχει λόγος να συνεχιστεί.