ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗ

Η εμμηνόπαυση είναι καθοριστική φάση για την υγεία μιας γυναίκας. Μια νέα μελέτη φέρνει στο φως τις αλλαγές που συμβαίνουν κατά τη διάρκειά της στον εγκέφαλο. Ποιες είναι, πώς σχετίζονται με το Αλτσχάιμερ και πώς μας βοηθάνε να βελτιώσουμε την υγεία μας στην πράξη;

Όταν ακούμε τη λέξη εμμηνόπαυση, το μυαλό μας πάει αυτομάτως στη διακοπή της εμμήνου ρύσεως. Στην πραγματικότητα, η εμμηνόπαυση είναι πολλά περισσότερα. Η στιγμή που τα ωάρια σταματούν να παράγουν προγεστερόνη και οιστρογόνα δεν σηματοδοτεί μόνο το τέλος της αναπαραγωγικής ηλικίας για τις γυναίκες. Σηματοδοτεί αλλαγές σε αρκετά επίπεδα. 

Οι αλλαγές σε ορμονικό, αλλά και νευρολογικό επίπεδο γίνονται αντιληπτές και από τα συνήθη συμπτώματα: εξάψεις, αδυναμία συγκέντρωσης, κατάθλιψη, άγχος, αϋπνία, brain fog. Μα, όλα αυτά αφορούν κυρίως τον εγκέφαλο, σωστά; Σωστά, σύμφωνα με τα ευρήματα μιας νέας έρευνας. 

Η εμμηνόπαυση αλλάζει τον εγκέφαλο

«Όλα αυτά είναι κυρίως συμπτώματα που σχετίζονται με τον εγκέφαλο. Πρέπει να δούμε λοιπόν την εμμηνόπαυση ως ένα φαινόμενο που επιφέρει αλλαγές και στον εγκέφαλο. Όχι μόνο στα ωάριά μας», λέει η Lisa Mosconi, επίκουρη καθηγήτρια Νευρολογίας στην Ιατρική Σχολή Weill Corner της Νέας Υόρκης και διευθύντρια της Πρωτοβουλίας για τον Γυναικείο Εγκέφαλο.  

Μαζί με αρκετούς συναδέλφους της, η Mosconi μελέτησε τι συμβαίνει στον γυναικείο εγκέφαλο κατά τη μεταβατική φάση της εμμηνόπαυσης. Δημοσίευσαν μια κατατοπιστική και καινοτόμο έρευνα στο επιστημονικό περιοδικό Scientific Reports, την πρώτη που εξετάζει την εμμηνόπαυση από αυτή τη σκοπιά. Οι αλλαγές που συμβαίνουν στον γυναικείο εγκέφαλο είναι τόσο διαφορετικές από ό,τι συμβαίνει στον ανδρικό, και τόσο πολλές και καθοριστικές, που οι επιστήμονες μιλούν για «αναδιαμόρφωση» του εγκεφάλου. 

Unsplash Mo

Τι έδειξε η έρευνα

Με διάφορες τεχνικές νευροαπεικόνισης, οι ερευνητές μελέτησαν τους εγκεφάλους περισσότερων από 160 γυναικών ηλικίας 40-65 ετών. Το ευρύ φάσμα της ηλικίας είναι σημαντικό. Αν και η εμμηνόπαυση ορίζεται από τους επιστήμονες ως «οι 12 πρώτοι μήνες χωρίς καθόλου έμμηνο ρύση», οι νευρολογικές και ορμονικές αλλαγές συμβαίνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα, που μπορεί να κρατήσει συνολικά έως και 10 χρόνια. Ήταν σημαντικό για τους επιστήμονες να εξετάσουν τη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου, τον μεταβολισμό και τη ροή του αίματος σε διάφορες φάσεις, πριν, κατά τη διάρκεια, και μετά την εμμηνόπαυση. 

Κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης παρατηρήθηκε απώλεια τόσο της φαιάς ουσίας (των εγκεφαλικών κυττάρων που επεξεργάζονται τις πληροφορίες) όσο και της λευκής ουσίας (των ινών που συνδέουν αυτά τα κύτταρα). Μετά την εμμηνόπαυση, η απώλεια αυτή σταματά και ο όγκος του εγκεφάλου αυξάνει. Όχι όμως στα επίπεδα που βρισκόταν προ εμμηνόπαυσης. 

Αλλαγές παρατηρήθηκαν επίσης στο πώς ο εγκέφαλος μεταβολίζει την ενέργεια, οι οποίες όμως δεν επηρεάζουν τη μνήμη. 

Αυτές οι αλλαγές πρακτικά σημαίνουν πως ο γυναικείος εγκέφαλος περνάει από μια διαδικασία αλλαγών και «αναρρώνει». Προσαρμόζεται σε νέα δεδομένα. 

Εμμηνόπαυση και Αλτσχάιμερ

Όσον αφορά γυναίκες με γενετική προδιάθεση για Αλτσχάιμερ, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι λίγο πριν από τα 50 τους χρόνια αναπτύσσουν αμυλοειδείς πλάκες. Οι αμυλοειδείς πλάκες σχετίζονται με την εμφάνιση της νόσου, ακόμη κι αν αυτό συμβεί πολλά χρόνια αργότερα. 

Καθώς τα ⅔ των ασθενών με Αλτσχάιμερ είναι γυναίκες, οι γυναίκες διατρέχουν διπλάσιο κίνδυνο να παρουσιάσουν μείζονα κατάθλιψη σε συνδυασμό μάλιστα με καρδιακή προσβολή. Δεδομένου ότι η καρδιακή προσβολή στις γυναίκες έχει συσχετιστεί με το Αλτσχάιμερ, η μελέτη του γυναικείου εγκεφάλου μπορεί να αποτελέσει το «φως στο τούνελ» πολλών προβλημάτων.  

Η ανακάλυψη του τι συμβαίνει στον γυναικείο εγκέφαλο κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης μπορεί να βοηθήσει τους επιστήμονες στην εύρεση νέων θεραπευτικών σχημάτων. Η ορμονοθεραπεία, για παράδειγμα, έχει βρεθεί ότι βοηθάει σε ορισμένα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, ενέχει όμως και σοβαρούς κινδύνους. Θα μπορούσε άραγε να συμβάλλει στην πρόληψη μιας κατεξοχήν νευροεκφυλιστικής ασθένειας όπως το Αλτσχάιμερ; Τα δεδομένα των μέχρι τώρα ερευνών δεν επιτρέπουν μια σαφή απάντηση. 

iStock

Νέες προκλήσεις για την επιστημονική κοινότητα

Η έρευνα καθιστά ξεκάθαρο ότι υπάρχουν σαφέστατες διαφορές ανάμεσα στον ανδρικό και τον γυναικείο εγκέφαλο που πρέπει να μελετηθούν περαιτέρω. 

Τόσο οι γυναίκες όσο και οι άντρες υφίστανται αλλαγές ανάλογα με την ηλικία τους, οι οποίες όμως είναι διαφορετικές και ως τέτοιες πρέπει να εξεταστούν. 

Μια άλλη πρόκληση για τους επιστήμονες είναι ο διαχωρισμός των αλλαγών που συμβαίνουν στον οργανισμό. Άλλες είναι οι αλλαγές λόγω ηλικίας και άλλες οι ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά την εμμηνόπαυση. 

Τέλος, το ζήτημα της εμμηνόπαυσης δεν αποτελεί αντικείμενο μόνο της γυναικολογίας. Ανήκει σε μια ευρύτερη επιστημονική σφαίρα και πρέπει να αντιμετωπιστεί πιο πολύπλευρα και ολιστικά. 

Πρόληψη των νευρολογικών συνεπειών της εμμηνόπαυσης

Ο εντοπισμός των βασικών εγκεφαλικών φθορών κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης μπορεί να συμβάλλει στην πρόληψή τους. Λαμβάνοντας μέτρα κατά της γνωστικής φθοράς, είναι δυνατόν να βοηθήσουμε τον εγκέφαλό μας να παραμείνει πιο δυνατός μετά το πέρας της εμμηνόπαυσης. Τι μπορούμε να κάνουμε; 

• Να αποφύγουμε το κάπνισμα.
• Να ακολουθούμε μια κατά βάση χορτοφαγική διατροφή. 
• Να παραμείνουμε κινητικά δραστήριες (η ήπια άσκηση είναι ο καλύτερος σύμμαχος). 
• Να βρούμε τρόπους διαχείρισης του στρες. 
• Να κοιμόμαστε καλά. 

Η περίοδος της εμμηνόπαυσης φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση και εξέλιξη χρόνιων ασθενειών. Είναι σημαντικό να μην χαθεί πολύτιμος χρόνος για την πρόληψη και την καλύτερη διαχείρισή τους. Η έρευνα αυτή βάζει το δικό της λιθαράκι στην ολιστική και έγκαιρη αντιμετώπιση της γυναικείας υγείας.