ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ Η ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΧΡΩΜΟΣΩΜΑΤΟΣ Υ ΓΙΑ ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΕΙΔΟΣ

Μια καθηγήτρια Γενετικής αναλύει την υπόθεση ότι το ανθρώπινο χρωμόσωμα Υ, το οποίο καθορίζει το φύλο σε πολλά είδη, μπορεί να εξαφανιστεί στο μέλλον. Τι σημαίνει αυτό για το ανδρικό φύλο και το ανθρώπινο είδος εν γένει;

«Το ανθρώπινο χρωμόσωμα Y εκφυλίζεται και μπορεί να εξαφανιστεί σε μερικά εκατομμύρια χρόνια, οδηγώντας στην εξαφάνισή μας, εκτός αν αναπτύξουμε ένα νέο γονίδιο που θα καθορίζει το φύλο». Κάπως έτσι ξεκινάει το άρθρο της στο The Conversation η Jenny Graves, καθηγήτρια Γενετικής στο πανεπιστήμιο La Trobe της Αυστραλίας.

Η Graves δεν είναι η πρώτη που κάνει αυτή τη διαπίστωση. Προηγούμενες έρευνες έχουν επίσης συμπεράνει ότι το χρωμόσωμα Υ εξαφανίζεται στους άντρες καθώς αυτοί μεγαλώνουν, και μάλιστα αυτό συνδέεται με την εμφάνιση πολλών ασθενειών σε αυτούς αλλά και με υψηλότερο κίνδυνο θανάτου. Θα σημάνει αυτή η εξέλιξη την εξαφάνιση του ανδρικού φύλου; Και αν ναι, τι θα απογίνει η ανθρωπότητα;

Μελετώντας τα πράγματα από την αρχή, θυμόμαστε ότι το χρωμόσωμα Υ είναι αυτό που καθορίζει το ανθρώπινο φύλο. Για την ακρίβεια, στους ανθρώπους, όπως και στα άλλα θηλαστικά, τα θηλυκά έχουν δύο χρωμοσώματα Χ και τα αρσενικά έχουν ένα μόνο Χ και ένα χρωμόσωμα που ονομάζεται Υ. Όπως εξηγεί στο άρθρο της η Graves, το Χ περιέχει περίπου 900 γονίδια που κάνουν όλων των ειδών τις «δουλειές» που δεν σχετίζονται με το φύλο. Αλλά το Υ περιέχει λίγα γονίδια (περίπου 55) και πολύ μη κωδικοποιητικό DNA. Ωστόσο, το χρωμόσωμα Υ έχει μεγάλη ισχύ, επειδή περιέχει ένα πολύ σημαντικό γονίδιο που δίνει το έναυσμα για την ανάπτυξη του αρσενικού στο έμβρυο, το λεγόμενο SRY («sex region on the Y»).

Η Graves εκτιμά ότι το χρωμόσωμα Υ έχει χάσει περίπου 5 γονίδια ανά εκατομμύρια χρόνια. Με αυτόν τον ρυθμό, λέει, τα τελευταία 55 γονίδια θα έχουν χαθεί σε 11 εκατομμύρια χρόνια. Οι εκτιμήσεις για την αναμενόμενη διάρκεια ζωής του χρωμοσώματος Y στους ανθρώπους κυμαίνονται μεταξύ απείρου και μερικών χιλιάδων ετών, ενώ μέχρι σήμερα υπάρχουν αντικρουόμενοι ισχυρισμοί και επιχειρήματα.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Ίσως μπορούμε να επιβιώσουμε και χωρίς το χρωμόσωμα Y

Τα καλά νέα είναι ότι γνωρίζουμε δύο είδη τρωκτικών που έχουν ήδη χάσει το χρωμόσωμά τους Υ και εξακολουθούν να επιβιώνουν. Είναι ένα είδος τυφλοπόντικα της ανατολικής Ευρώπης και μια κατηγορία αρουραίων της Ιαπωνίας με το όνομα spiny rats (αγκαθωτοί αρουραίοι), που διαθέτουν το καθένα ορισμένα είδη στα οποία το χρωμόσωμα Υ και το SRY έχουν εξαφανιστεί εντελώς. Το χρωμόσωμα Χ παραμένει, σε μονή ή διπλή δόση και στα δύο φύλα.

Μια ερευνητική ομάδα, με επικεφαλής βιολόγο του Πανεπιστημίου Hokkaido, μελέτησε τους αγκαθωτούς αρουραίους και ανακάλυψε ότι υπήρχαν αλληλουχίες στα γονιδιώματα των αρσενικών αλλά όχι των θηλυκών, γεγονός που θα μπορούσε να εξηγήσει την επιβίωσή τους χωρίς το χρωμόσωμα Υ και το SRY.

Εφαρμόζοντας αυτό το πόρισμα στο ανθρώπινο είδος, η Graves γράφει για το πιθανό μέλλον της ανθρωπότητας:

«Το νέο εύρημα υποστηρίζει μια εναλλακτική πιθανότητα: ότι οι άνθρωποι μπορούν να αναπτύξουν ένα νέο γονίδιο που καθορίζει το φύλο. Ωστόσο, η εξέλιξη ενός νέου γονιδίου που καθορίζει το φύλο ενέχει κινδύνους. Τι θα συμβεί αν εξελιχθούν περισσότερα από ένα νέα συστήματα σε διαφορετικά μέρη του κόσμου; Ένας "πόλεμος" των γονιδίων που καθορίζουν το φύλο θα μπορούσε να οδηγήσει στον διαχωρισμό νέων ειδών, κάτι που συνέβη ακριβώς με τους τυφλοπόντικες και τους αγκαθωτούς αρουραίους. Έτσι, αν κάποιος επισκεφτεί τη Γη σε 11 εκατομμύρια χρόνια, μπορεί να μην βρει ανθρώπους – ή πολλά διαφορετικά ανθρώπινα είδη, τα οποία θα απομονωθούν λόγω των διαφορετικών συστημάτων προσδιορισμού του φύλου τους».