ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΜΕ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΩΡΕΑΣ ΟΡΓΑΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΗΜΕΡΑ

Η Ελλάδα είναι από τις χώρες με το λεγόμενο opt-out σύστημα δωρεάς οργάνων. Τι σημαίνει αυτό και πόσο θα μπορούσε να αυξήσει τα ποσοστά προμήθειας οργάνων;

Αν νομίζεις ότι η δωρεά οργάνων δεν σε αφορά, ξανασκέψου το. Σύμφωνα με τον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ), η πιθανότητα να χρειαστείς εσύ κάποια στιγμή στη ζωή σου μόσχευμα είναι μεγαλύτερη από την πιθανότητα να δωρίσεις τα όργανα σου μετά θάνατον. Μάλιστα, ένας δότης μπορεί να σώσει μέχρι 8 ζωές μέσω της δωρεάς οργάνων και να σώσει/βελτιώσει μέχρι και 100 ζωές μέσω της δωρεάς ιστών.

Δυστυχώς, η Ελλάδα «είναι από τις τελευταίες χώρες στον ευρωπαϊκό χάρτη των μεταμοσχεύσεων. Στη χώρα μας ετησίως αξιοποιούμε όργανα από περίπου 5 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού, την ώρα που ο μέσος ευρωπαϊκός όρος είναι περίπου 20 δότες», είχε πει η Γιούλη Μενουδάκου, προϊσταμένη παρακολούθησης και συντονισμού μεταμοσχευτικής διαδικασίας του ΕΟΜ.

Τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Διεύθυνσης για την Ποιότητα των Φαρμάκων και της Υγείας (EDQM) δεν είναι ιδιαίτερα ευχάριστα. Το 2021, 36.000 ασθενείς έλαβαν μόσχευμα και 41.000 νέοι ασθενείς εγγράφηκαν σε λίστες αναμονής στα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης. Αυτό μεταφράζεται σε σχεδόν 5 νέους ασθενείς σε λίστα αναμονής κάθε ώρα. Η χρόνια έλλειψη οργάνων, ιστών και κυττάρων είχε σαν αποτέλεσμα τη χρονιά αυτή, κατά μέσο όρο 20 ασθενείς να πεθαίνουν κάθε μέρα, ενώ περίμεναν για μεταμόσχευση οργάνου στην Ευρώπη.

Το σύστημα δωρεάς οργάνων στην Ελλάδα

Μια στρατηγική για την αντιμετώπιση της έλλειψης αυτής είναι να αυξηθεί η δεξαμενή των πιθανών δοτών με αλλαγές στο σύστημα συναίνεσης. Οι κύριες κατευθύνσεις είναι δύο :

• Τα συστήματα Opt-in: τα άτομα πρέπει να συναινέσουν ενεργά να γίνουν δωρητές οργάνων αφού πεθάνουν.
• Τα συστήματα Opt-out: τα άτομα θεωρείται ότι έχουν συναινέσει στη δωρεά οργάνων, εκτός εάν έχουν δηλώσει ρητά την άρνησή τους.

Τα τελευταία χρόνια, αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχουν αλλάξει τους νόμους τους από opt-in σε opt-out, ανάμεσά τους και η Ελλάδα. Στην εικαζόμενη συναίνεση όποιος δεν δηλώσει ρητά την αντίθεσή του στο να γίνει δότης οργάνων, θεωρείται ότι έχει συναινέσει σε αυτό. Το σκεπτικό πίσω από την αλλαγή αυτή είναι ότι έτσι θα μπορέσουν να αυξήσουν τα ποσοστά προμήθειας οργάνων, εξαλείφοντας την ανάγκη τα άτομα να εγγραφούν ως δότες, κάτι που μπορεί απλά να βαριόμαστε να κάνουμε.

Αν μπεις στη σελίδα του ΕΟΜ, μπορείς να ενημερωθείς για τη διαδικασία εγγραφής στο Μητρώο Δωρητών ή στο Μητρώο Αρνητών. Σε περίπτωση που δεν είσαι ενταγμένος σε κάποιο από τα δύο, τότε την απόφαση για την αφαίρεση ενός ή περισσοτέρων οργάνων και ιστών προς μεταμόσχευση την παίρνει η οικογένεια.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Τι αντίκτυπο έχει κάθε σύστημα δωρεάς οργάνων

Ομάδα Ισπανών επιστημόνων αναφέρει ότι αν και έχουν διεξαχθεί μελέτες για την αξιολόγηση του αντίκτυπου των πολιτικών συναίνεσης στα ποσοστά προμήθειας οργάνων, τα αποτελέσματά τους δεν είναι ξεκάθαρα. Συνολικά, τα στοιχεία δείχνουν ότι τα συστήματα εξαίρεσης (Opt-out) συνδέονται με υψηλότερα ποσοστά ανάκτησης οργάνων. Ωστόσο, δεν είναι σαφές εάν και σε ποιο βαθμό η εισαγωγή ενός συστήματος εξαίρεσης, από μόνη της, προκαλεί την αύξηση αυτή.

Αναζητώντας απαντήσεις, πραγματοποίησαν μελέτη «στην οποία εστιάσαμε στον τρόπο με τον οποίο οι προτιμήσεις και οι αποφάσεις των ατόμων, ή η έλλειψη αυτών, καθορίζουν άμεσα το αποτέλεσμα», αναφέρουν.

Εκ πρώτης, η κατάσταση φαίνεται ξεκάθαρη. Οι γιατροί σέβονται πάντα τις προτιμήσεις των ανθρώπων, ανεξάρτητα από το σύστημα. Με άλλα λόγια, αν ο αποθανών ήθελε να γίνει δότης, προχωρούν και αν δεν ήθελε, δεν προχωρούν. Επομένως, η διαφορά μεταξύ των δύο συστημάτων εμφανίζεται όταν ο αποθανών δεν έχει εκφράσει κάποια προτίμηση. Υπό αυτές τις συνθήκες, τα όργανα μπορούν να ανακτηθούν στην περίπτωση του συστήματος opt-out, κάτι που δεν ισχύει στην περίπτωση του συστήματος opt-in.

ΕΝΑΣ ΔΟΤΗΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΩΣΕΙ ΜΕΧΡΙ 8 ΖΩΕΣ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΔΩΡΕΑΣ ΟΡΓΑΝΩΝ ΚΑΙ ΝΑ ΣΩΣΕΙ/ ΒΕΛΤΙΩΣΕΙ ΜΕΧΡΙ ΚΑΙ 100 ΖΩΕΣ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΔΩΡΕΑΣ ΙΣΤΩΝ.

Ο ρόλος της οικογένειας

Στις περισσότερες χώρες, τόσο στο opt-in όσο και στο opt-out σύστημα δωρεάς οργάνων, ζητείται η γνώμη της οικογένειας. Στην πράξη, επομένως, οι γιατροί ακολουθούν συνήθως την απόφαση της. «Διαπιστώσαμε ότι οι μόνες περιπτώσεις που αυτό δεν ίσχυε ήταν όταν η οικογένεια του θανόντος δεν ήταν σε θέση να αποφασίσει, όταν η οικογένεια δεν μπορούσε να εντοπιστεί έγκαιρα ή όταν ο θανών δεν είχε συγγενείς. Εδώ, το σύστημα opt-out κάνει τη διαφορά», εξηγούν.

«Αυτές οι περιπτώσεις είναι σπάνιες. Συνολικά, αφορά λιγότερο από το 5% των περιστατικών. Επομένως, σύμφωνα με την ανάλυσή μας, η αλλαγή του συστήματος συναίνεσης, εάν όλες οι άλλες παράμετροι παραμείνουν ίδιες, θα είχε περιορισμένο άμεσο αντίκτυπο στα ποσοστά δωρεάς οργάνων. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η μετάβαση σε opt-out σύστημα είναι αναποτελεσματική, επειδή μπορεί να έχει έμμεσες συνέπειες. Για παράδειγμα, η αυξημένη κάλυψη από τον Τύπο της δωρεάς οργάνων θα μπορούσε να ευαισθητοποιήσει το κοινό και να μειώσει τον αριθμό των ατόμων που αντιτίθενται».

Σε τι συμπέρασμα καταλήγει η ομάδα; Ότι αντί να εστιάζουμε τόσο στην αλλαγή πολιτικών συναίνεσης, να εστιάσουμε σε παράγοντες που επηρεάζουν τη λήψη αποφάσεων, όπως η οικοδόμηση εμπιστοσύνης όσον αφορά την παροχή φροντίδας στον πιθανό δότη.

Βρείτε εδώ τα audio articles που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή.

Για να ακούτε τα άρθρα του OW που είναι διαθέσιμα σε ηχητική μορφή, μπορείτε να μας ακολουθήσετε σε Spotify και σε Apple Podcasts.