ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ ΠΩΣ ΘΑ ΤΟΝ ΕΞΑΦΑΝΙΣΕΙ ΕΝΑ ΕΜΦΥΤΕΥΜΑ

Ο πόνος μπορεί να μας σώσει τη ζωή, αλλά και να την κάνει ανυπόφορη. Ένα νέο εμφύτευμα υπόσχεται τον περιορισμό του.

Ο μέσος άνθρωπος υποβάλλει οικειοθελώς τον εαυτό του σε διάφορες μορφές πόνου. Για παράδειγμα, όταν «ανεβάζεις» κιλά στο γυμναστήριο. Ή όταν τραβάει εκείνη την γκρι τρίχα που εμφανίστηκε στα μαλλιά του. Ή και όταν είναι ατελείωτες ώρες κάτω από τον καυτό ήλιο. Σε όλες αυτές τις στιγμές «παράγουμε τo δικό μας brand ναρκωτικών», που λέει και το Infographics Show. Δηλαδή, ενδορφίνες που όχι μόνο μπλοκάρουν τον πόνο, αλλά δίνουν και αυτή την έκρηξη ενέργειας που είναι παρόμοια με το high που δίνει η μορφίνη ή η ηρωίνη.

Αφορμή να μιλήσουμε για το θέμα είναι η δημιουργία ενός μαλακού, διαλυτού, μικροσκοπικού εμφυτεύματος, το οποίο μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση του πόνου μετά μια επέμβαση. Η εφαρμογή του ρίχνει τη θερμοκρασία των νεύρων και έτσι σταματά η αποστολή μηνυμάτων για πόνο από τα νεύρα προς τον εγκέφαλο.

Πώς μουδιάζουν τα ακροδάχτυλα μας, όταν κάνει πολύ κρύο; Κάπως έτσι δρα και το εμφύτευμα.

Οι επιστήμονες του Northwestern University, στο Illinois των ΗΠΑ, αναφέρουν σε δημοσίευση για τη δουλειά τους στο Science ότι το δημιούργημά τους μπορεί να προσφέρει εναλλακτική λύση στα φάρμακα και ενδεχομένως να σταματήσει την κρίση που υπάρχει στην άλλη ακτή του Ατλαντικού με τα οπιοειδή.

Το εμφύτευμα που αναστέλει τον πόνο. Northwestern University/PA

Κατά τους ερευνητές, τo μη εθιστικό εμφύτευμα που κατασκευάζεται με υδατοδιάλυτα και βιοσυμβατικά υλικά (για να διασπαστεί στο σώμα, μετά τη χρήση), μπορεί να έχει οφέλη στον οξύ πόνο και πιο συγκεκριμένα αυτόν που προκύπτει έπειτα από ακρωτηριασμούς, μοσχεύματα νεύρων και χειρουργικές επεμβάσεις αποσυμπίεσης της σπονδυλικής στήλης.

Η ανατομία του πόνου

Για την πληρέστερη κατανόηση της σημασίας αυτού του εμφυτεύματος, είναι χρήσιμο να δούμε βασικά πράγματα για τον πόνο.

• Ο εγκέφαλός μας δεν νιώθει πόνο. Τα νεύρα στέλνουν σήμα εκεί πως κάτι δεν πάει καλά, ώστε να αντιδράσει. Παρεμπιπτόντως, ο εγκέφαλος δεν έχει νεύρα. Περιστοιχίζεται από νεύρα.
• Υπάρχουν κάποιες χιλιάδες άνθρωποι στον πλανήτη που δεν νιώθουν πόνο. Υποφέρουν από νόσημα που λέγεται συγγενής αναλγησία (ή συγγενής αδιαφορία στον πόνο). Είναι η εκ γενετής απουσία του αισθήματος του πόνου. Και είναι επικίνδυνη.
• Νιώθουμε πόνο γιατί τα νεύρα του σώματος μας ενημερώνουν πως κάτι δεν πάει καλά, ώστε να δούμε τι είναι και να το φροντίσουμε. Ο πόνος, δηλαδή, προσπαθεί να μας κρατήσει ζωντανούς.
• Ο καρκίνος τις περισσότερες φορές (62%) δεν συνοδεύεται από κάποιο πόνο. Έτσι γίνονται δύσκολες οι έγκαιρες διαγνώσεις και η αύξηση των πιθανοτήτων επιβίωσης των ασθενών. Γιατί δεν πονάει ο καρκίνος; Ο όγκος δεν έχει νεύρα και άρα μπορεί να γίνει αντιληπτός μόνο όταν φτάσει στο σημείο να συμπιέσει τα νεύρα που υπάρχουν κοντά του.
• Kάτι αντίστοιχο ισχύει και για τις ασθένειες στο συκώτι. Κάποιος που τρώει για χρόνια πολύ λάθος ή καταναλώνει μεγάλες ποσότητες αλκοόλ, προκαλεί σημάδια στο συκώτι. Αυτά δεν προκαλούν πόνο ή κάποια ενόχληση, πριν να είναι πολύ αργά.
• Γενικά, οι γυναίκες αισθάνονται περισσότερο πόνο από τους άντρες. Βάσει ερευνών, το βάρος του πόνου είναι σημαντικά μεγαλύτερο στις γυναίκες από ό,τι στους άντρες.

• Οι ακριβείς μετρήσεις πόνου είναι αδύνατες. Αυτό που μετρούν οι ερευνητές είναι η αντίδραση ανθρώπων στον πόνο. Και δεν ξέρουν γιατί οι γυναίκες φαίνεται να νιώθουν περισσότερο πόνο. Υπάρχει θεωρία που αφορά τις ορμόνες και άλλη που έχει να κάνει με την αυξημένη ευαισθησία των γυναικών στην κατάθλιψη και τη θλίψη.
• Θα λέγαμε με ασφάλεια πως ο πόνος δεν έχει αποκωδικοποιηθεί πλήρως από τους επιστήμονες. Αν έχουν συμφωνήσει κάπου είναι ότι πρόκειται για μείγμα συναισθημάτων, κουλτούρας, εμπειριών, αισθήσεων και πνεύματος.
• Άνθρωποι που υποφέρουν από αθροιστικό πονοκέφαλο (επίσημα: αθροιστική κεφαλαλγία) έχουν περιγράψει αυτό που αισθάνονται ως απόλυτο πόνο και ξαφνική οδύνη, που τους ξυπνά μέσα στα μαύρα μεσάνυχτα. Σαν να τους κάρφωσε κάποιος κάτι στο μάτι και το άφησε εκεί για 45 λεπτά. Αυτό το είδος πόνου είναι στις κορυφαίες θέσεις της λίστας με τους χειρότερους, βάσει αναφορών.
• Ψηλά στη λίστα με τους πιο έντονους πόνους είναι και ο έντονος πονόδοντος που συνδυάζεται με οίδημα και «χτυπάει» στο κεφάλι – αυτός που μας κάνει να σκεφτόμαστε πώς να βγάλουμε μόνοι μας το επίμαχο δόντι.
• Οι ημικρανίες ανταγωνίζονται για την πρώτη θέση της «μαύρης λίστας», με την αρθρίτιδα επίσης να έχει κερδίσει πολλές προτιμήσεις (στις ΗΠΑ εμφανίζεται σε 1 στους έξι ανθρώπους).
• Ο χρόνιος πόνος μπορεί να συρρικνώσει τον εγκέφαλο. Μελέτη έχει δείξει πως ο εγκέφαλος των ανθρώπων με χρόνιο πόνο στην πλάτη ήταν κατά μέσο όρο 11% μικρότερος από εκείνον του γενικού πληθυσμού.
• Ο λόγος που λιποθυμάμε όταν βιώνουμε ξαφνικό, μεγάλο πόνο λέγεται βαγοτονικό επεισόδιο. Αυτό ρίχνει την πίεση του αίματος και τους καρδιακούς παλμούς. Η συνέπεια είναι ότι ρέει λιγότερο αίμα στον εγκέφαλό μας, θολώνουν τα μάτια και το μυαλό μας, ιδρώνουμε, χάνουμε το χρώμα και μετά τις αισθήσεις μας.
• Τα άκρα μας (ακροδάχτυλα, μέτωπο, καλάμι, καμάρα της πατούσας, γόνατα) είναι πιο ευαίσθητα στον πόνο συγκριτικά με το υπόλοιπο σώμα.
• Στην πατούσα έχουμε 200.000 υποδοχείς αισθήσεων και oι περισσότεροι πυροδοτούνται όταν πατάμε ξυπόλητοι ένα τουβλάκι Lego ή ό,τι άλλο μικρό (με γωνίες) υπάρχει στο έδαφος. Αυτοί οι υποδοχείς αντιλαμβάνονται τα πάντα για το πώς περπατάμε, πώς στεκόμαστε και πόσο κρύο ή ζεστό είναι το έδαφος.
• Η παγκόσμια αγορά των φαρμάκων για την ανακούφιση από τον πόνο αξίζει κοντά στα 50 δισεκατομμύρια δολάρια.
• Στο Disney+ θα βρείτε τη μίνι σειρά με τίτλο «Dopesick». Θα δείτε πώς ξεκίνησε αυτό που εξελίχθηκε σε εθισμό των Αμερικανών στα οπιοειδή.

Όταν πιστεύουμε πως πονάμε δεν σημαίνει απαραίτητα πως πονάμε – και αντίστροφα

Υπάρχει επιστημονική εξήγηση για τον άνθρωπο που δούλευε σε οικοδομή, πάτησε μεγάλη πρόκα που διαπέρασε την ειδική μπότα που φορούσε και το ίδιο δευτερόλεπτο εκείνος άρχισε να σφαδάζει από τον πόνο. Ουρλιάζοντας πήγε στο νοσοκομείο. Οι γιατροί του χορήγησαν τα καλύτερα οπιούχα της αγοράς, πριν προχωρήσουν σε αφαίρεση της πρόκας. Διαπίστωσαν όμως πως ο άνδρας δεν είχε καν τραυματιστεί: η πρόκα είχε περάσει μεταξύ δαχτύλων.

Επιστήμονες εξήγησαν πως οι αισθήσεις του πίστεψαν πως το καρφί είχε διαπεράσει το πόδι του και ότι οι σκέψεις, οι πεποιθήσεις και τα αισθήματα (π.χ. του πανικού και του φόβου) ενεργοποίησαν βιολογικές και νευροχημικές διαδικασίες. Όπως το μυαλό του επεξεργάστηκε όλες αυτές τις πληροφορίες, αποφάσισε πως είναι σε κίνδυνο και έδωσε σήμα για πόνο, για να τον προστατέψει.

Σε άλλη ιδιότυπη περίπτωση, το καρφωτικό μηχάνημα που χειριζόταν ένας άντρας εκπυρσοκρότησε. Εκείνος ένιωσε πως είχε κάτι στο πρόσωπο. Δεν ήταν κάτι που τον ενοχλούσε και συνέχισε να δουλεύει. Έξι ημέρες μετά πήγε στον οδοντίατρο για ένα τσεκ απ. Ο επαγγελματίας του είπε πως είχε κακά μαντάτα: ακτινογραφία είχε δείξει πως είχε ένα μεγάλο καρφί μέσα στο κεφάλι του, που είχε αγγίξει τον εγκεφαλικό φλοιό. Μπήκε εσπευσμένα στο χειρουργείο.

iStock

Σε αυτήν την περίπτωση, οι αισθήσεις είπαν σε αυτόν τον άντρα πως όλα ήταν καλά και έτσι δεν ένιωσε πόνο.

Είναι χρήσιμο να μιλήσουμε και για τον «πόνο του μέλους φάντασμα», που έγινε φαινόμενο όταν διαπιστώθηκε πως συμβαίνει σε πολλούς που είχαν ακρωτηριάσει ή αφαιρέσει μέρος του σώματος τους (άκρο ή εσωτερικό όργανο) αλλά νιώθουν ότι υπάρχει και πονά. Είναι συνθήκη που βιώνει ποσοστό ασθενών, μεταξύ 60 και 80%. Και στο 80% των περιπτώσεων το κυρίαρχο σύμπτωμα είναι ο πόνος – υπάρχουν και ο κνησμός, το μούδιασμα, το κάψιμο κ.ά.

Ερευνητές ενημερώνουν πως είναι αποτέλεσμα σύγχυσης των σημάτων που στέλνει το νευρικό σύστημα.

Ο αντίκτυπος μιας σφαίρας

Ο πόνος που νιώθει κάποιος που δέχεται σφαίρα από πυροβολισμό μπορεί να είναι αδιάφορος, σε βαθμό που να μην έχει καταλάβει πως έχει χτυπηθεί. Μπορεί όμως να είναι και αβάσταχτος. Επιζήσαντες έχουν ενημερώσει πως έχουν αισθανθεί από απλό σφίξιμο έως ότι τους χτύπησε μπάλα του μπέιζμπολ (πριν δουν το αίμα να τρέχει), όπως και ότι ένιωσαν απότομη ζάλη για 5 με 10 δευτερόλεπτα πριν ουρλιάξουν από τον πόνο. Όλα εξαρτώνται από το τι πετυχαίνει η σφαίρα, με δεδομένο ότι ο πόνος χρειάζεται λίγο χρόνο για να εμφανιστεί.

Σε τραυματικές συνθήκες (π.χ. όταν διαπερνά καρφί το δέρμα, σε κάταγμα, όταν «βγαίνει» το κόκκαλο από το δέρμα κ.λπ.) οι ασθενείς έχουν ενημερώσει πως δεν ένιωσαν αμέσως πόνο. Γιατροί έχουν εξηγήσει πως στους σοβαρούς τραυματισμούς, η αδρεναλίνη οδηγεί το σώμα μας στο να εκκρίνει επινεφρίνη, δηλαδή την oρμόνη που αυξάνει την πίεση του αίματος και των καρδιακών παλμών. Αυτή βοηθά τον τραυματία να διαφύγει τον κίνδυνο ώστε να μείνει ζωντανός. Ναι, το σώμα μας φροντίζει για τη ζωή μας.

Υπάρχει τρόπος να εξαφανίσουμε τον πόνο;

Υπάρχει εικόνα βουδιστή που έβαλε φωτιά στον εαυτό του και όπως τον τύλιγαν οι φλόγες, δεν κουνήθηκε στο ελάχιστο, δεν έβγαλε τον παραμικρό θόρυβο και έδειχνε να είναι αρκετά χαλαρός στο πρόσωπο, δεδομένων των συνθηκών. Ο διαλογισμός –όσο βαθύς κι αν είναι– δεν μπορεί να μπλοκάρει τον πόνο. Μπορεί να τον μειώσει. Αυτό το έχουν επιβεβαιώσει νευροεπιστήμονες, οι οποίοι έχουν μελετήσει εγκεφάλους ανθρώπων με σχετικές απεικονιστικές εξετάσεις. Έχουν δει πως διαλογισμός που κρατά λίγο περισσότερο από μια ώρα μπορεί να μειώσει δραστικά την εμπειρία του πόνου και την ενεργοποίηση του εγκεφάλου που σχετίζεται με τον πόνο.