ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΗΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΧΕΙΣ ΚΙ ΕΣΥ

Η Ήπια Νοητική Διαταραχή (ΗΝΔ – Mild Cognitive Impairment) δεν αποτελεί πάθηση. Είναι μια «γκρίζα ζώνη» μεταξύ του φυσιολογικού και του παθολογικού.

Οι άνθρωποι με Ήπια Νοητική Διαταραχή αντιμετωπίζουν διαταραχές των νοητικών λειτουργιών εντονότερες από το αναμενόμενο για την ηλικία τους, αλλά δεν πληρούν τα κριτήρια ώστε να διαγνωστούν με νόσο Alzheimer ή κάποια άλλη μορφή άνοιας.

Ποια είναι τα συμπτώματα της Ήπιας Νοητικής Διαταραχής

Με το πέρασμα του χρόνου ο εγκέφαλός μας γερνά, όπως και τα υπόλοιπα όργανα του σώματός μας. Καθώς μεγαλώνουμε, μαζί με την πρεσβυωπία και τις ρυτίδες εμφανίζονται σταδιακά και προβλήματα μνήμης. Τουλάχιστον οι μισοί από τους ανθρώπους 65 ετών και άνω αναφέρουν ότι ξεχνούν περισσότερο απ’ ό,τι στο παρελθόν. Οι συχνότερες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν αφορούν στο να θυμηθούν ονόματα γνωστών και πρόσφατα γεγονότα, όπως για παράδειγμα τις λεπτομέρειες μiας συζήτησης.

Ωστόσο, κάποιες φορές οι δυσκολίες μοιάζουν εντονότερες από το αναμενόμενο. Σε αυτή την περίπτωση, μπορεί να οφείλονται στην ΗΝΔ. Συχνά, οι άνθρωποι με ΗΝΔ έχουν επίγνωση των νοητικών τους ελλειμμάτων, ενώ οι δυσκολίες γίνονται αντιληπτές και από τα μέλη της οικογένειας και τους στενούς φίλους. Παρ’ όλα αυτά, τα προβλήματα δεν είναι τόσο σοβαρά ώστε να επηρεάζουν σημαντικά την ικανότητα του ατόμου να διεκπεραιώνει τις καθημερινές του δραστηριότητες – όπως συμβαίνει π.χ. όταν ένα άτομο έχει κάποια μορφή άνοιας.

iStock

Τα συμπτώματα διαφοροποιούνται ανάλογα με τον τύπο της Ήπιας Νοητικής Διαταραχής. Με βάση με τις νοητικές λειτουργίες που επηρεάζονται, αναγνωρίζουμε δύο διαφορετικούς τύπους ΗΝΔ:

– Αμνησικού τύπου Ήπια Νοητική Διαταραχή

Η Αμνησικού τύπου Ήπια Νοητική Διαταραχή επηρεάζει κατά κύριο λόγο τη λειτουργία της μνήμης. Ένας άνθρωπος με αμνησικού τύπου ΗΝΔ μπορεί να αρχίσει να ξεχνά σημαντικές πληροφορίες, τα ραντεβού του, λεπτομέρειες πρόσφατων γεγονότων κλπ. Επίσης, κάποια από τα άτομα με αμνησικού τύπου ΗΝΔ ενδέχεται να εμφανίσουν ταυτόχρονα και άλλου είδους προβλήματα, όπως για παράδειγμα δυσκολία στον προσανατολισμό, την προφορική έκφραση, την οργάνωση των καθημερινών δραστηριοτήτων κ.ά.

– Mη αμνησικού τύπου Ήπια Νοητική Διαταραχή

Η μη αμνησικού τύπου ΗΝΔ δεν επηρεάζει τη μνήμη, αλλά επιδρά αρνητικά σε άλλες νοητικές λειτουργίες. Ένας άνθρωπος με μη αμνησικού τύπου ΗΝΔ μπορεί να παρατηρήσει δυσκολία στη συγκέντρωση, στο να παίρνει λογικές αποφάσεις, να ακολουθεί τα βήματα που πρέπει να γίνουν ώστε να ολοκληρωθεί μία δραστηριότητα, να αντιλαμβάνεται τη θέση των αντικειμένων στον χώρο κλπ.

Τι προκαλεί την Ήπια Νοητική Διαταραχή

Οι αιτίες της εκδήλωσης της Ήπιας Νοητικής Διαταραχής δεν είναι ακόμα πλήρως κατανοητές. Δεν υπάρχει μία συγκεκριμένη αιτία που προκαλεί την εμφάνισή της. Ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση της ΗΝΔ είναι η ηλικία. Αν και οι εκτιμήσεις ποικίλουν, υπολογίζεται ότι περίπου το 10%-20% των ανθρώπων άνω των 65 έχουν ΗΝΔ, με τον κίνδυνο εμφάνισης να αυξάνεται όσο κανείς μεγαλώνει.

Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την πιθανότητα ενός ανθρώπου να εμφανίσει ΗΝΔ είναι η γενετική προδιάθεση, ο διαβήτης, το κάπνισμα, η υψηλή αρτηριακή πίεση, η υψηλή χοληστερόλη, η παχυσαρκία, η κατάθλιψη, η αποφρακτική υπνική άπνοια, η έλλειψη σωματικής άσκησης, η ανεπαρκής διανοητική άσκηση και η μοναξιά.

Στην περίπτωση που η αιτία εμφάνισης της ΗΝΔ είναι αναστρέψιμη, με την κατάλληλη θεραπεία τα συμπτώματα υποχωρούν.

Πώς γίνεται η διάγνωση της Ήπιας Νοητικής Διαταραχής

Η διάγνωση δεν είναι πάντα απλή, καθώς η ΗΝΔ μοιράζεται κάποια από τα συμπτώματά της με άλλες παθήσεις. Σε κάθε περίπτωση, για να διαπιστωθεί αν ένα άτομο εμφανίζει ΗΝΔ είναι απαραίτητες οι πληροφορίες που αντλούν οι επαγγελματίες υγείας από τα παρακάτω:

• Αναλυτικό ιατρικό και κοινωνικό ιστορικό.
• Αξιολόγηση της μνήμης και των υπολοίπων νοητικών λειτουργιών μέσα από τη διαδικασία του νευροψυχολογικού ελέγχου.
• Αξιολόγηση της διάθεσης.
• Αξιολόγηση της ικανότητας του ατόμου να διεκπεραιώνει απλές και σύνθετες δραστηριότητες της καθημερινής ζωής με βάση την προσωπική του εκτίμηση, αλλά και τις παρατηρήσεις ανθρώπων του στενού περιβάλλοντός του.
• Νευρολογική εξέταση με στόχο την εκτίμηση της λειτουργίας των αντανακλαστικών, της κίνησης, της ισορροπίας κλπ.
• Παρακλινική διερεύνηση, η οποία συνήθως περιλαμβάνει ειδικές εξετάσεις αίματος και απεικονιστικές εξετάσεις του εγκεφάλου.

Σε αυτή τη διαδικασία, το πρώτο βήμα είναι συνήθως η επίσκεψη σε νευροψυχολόγο προκειμένου να γίνει λήψη του ιστορικού και αξιολόγηση των νοητικών λειτουργιών, της διάθεσης και της λειτουργικότητας. Στη συνέχεια, αν ο νευροψυχολόγος εντοπίσει δυσκολίες μη αναμενόμενες για την ηλικία του εξεταζόμενου, παραπέμπει σε νευρολόγο ώστε να γίνει περαιτέρω διερεύνηση.

iStock

Πώς εξελίσσεται η Ήπια Νοητική Διαταραχή

Συγκριτικά με το γενικό πληθυσμό, οι άνθρωποι με ΗΝΔ αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης νόσου Alzheimer ή άλλων μορφών άνοιας. Κατά προσέγγιση, στα 10 άτομα με ΗΝΔ ηλικίας άνω των 65 ετών, ένα με δύο άτομα θα εμφανίσουν άνοια μέσα σε χρονικό διάστημα 2 ετών από την αρχική διάγνωση. Παρ’ όλα αυτά, ένας μεγάλος αριθμός ατόμων με ΗΝΔ δεν εμφανίζουν περαιτέρω επιδείνωση των νοητικών τους λειτουργιών, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις οι νοητικές λειτουργίες επανέρχονται στο φυσιολογικό επίπεδο.

Πώς θεραπεύεται η Ήπια Νοητική Διαταραχή

Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει εγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή για την ΗΝΔ. Υπάρχουν όμως πολλά πράγματα που μπορεί να κάνει κανείς για να φροντίσει την υγεία του εγκεφάλου του και να κρατήσει το μυαλό του σε φόρμα. Αν έχετε διαγνωστεί με ΗΝΔ, οι παρακάτω οδηγίες θα σας φανούν χρήσιμες:

• Ασχοληθείτε με δραστηριότητες που γυμνάζουν τον εγκέφαλο.
• Χρησιμοποιήστε εξωτερικά βοηθήματα μνήμης όπως ημερολόγιο, ατζέντα, λίστες, υπενθυμίσεις στο κινητό κλπ.
• Ενταχθείτε σε ένα πρόγραμμα νοητικής ενδυνάμωσης. Με αυτό τον τρόπο θα χτίσετε ένα πολύτιμο νοητικό απόθεμα.
• Τοποθετήστε τα αντικείμενα που χρησιμοποιείτε συχνά (π.χ. τα γυαλιά σας) πάντα σε μία συγκεκριμένη θέση.
• Ασχοληθείτε με τον εθελοντισμό, αφιερώνοντας χρόνο σε δράσεις που σας γεμίζουν και σας κινητοποιούν.
• Περάστε ποιοτικό χρόνο με τους αγαπημένους σας ανθρώπους.
• Βεβαιωθείτε ότι ο ύπνος σας είναι επαρκής ποσοτικά και καλός ποιοτικά.
• Φροντίστε την υγεία της καρδιάς σας: ό,τι κάνει καλό στην καρδιά, κάνει καλό και στον εγκέφαλο. Διακόψτε το κάπνισμα. Διατηρήστε το βάρος σας σε φυσιολογικό επίπεδο. Μην αμελείτε τα check-up σας.
• Συνεχίστε να λαμβάνετε συστηματικά τα φάρμακα που παίρνετε (π.χ. για την πίεση). Φροντίζοντας τη συνολική κατάσταση της υγείας σας, βοηθάτε τον εγκέφαλό σας να λειτουργεί στο καλύτερο δυνατό επίπεδο.
• Βάλτε την άσκηση στην καθημερινότητά σας. 30 λεπτά μέτριας έντασης άσκησης (π.χ. περπάτημα με σταθερό ρυθμό) 5-6 φορές την εβδομάδα αρκούν για να τονώσουν την υγεία του εγκεφάλου.
• Ακολουθήστε μια ισορροπημένη διατροφή, στο πρότυπο της Μεσογειακής.
• Αποφύγετε την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ.
• Κρατήστε το άγχος υπό έλεγχο.
• Βεβαιωθείτε ότι έχετε αρκετό χρόνο για ξεκούραση και χαλάρωσης.
• Αν έχετε συμπτώματα κατάθλιψης, ζητήστε άμεσα βοήθεια από έναν ειδικό.

Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι θα πρέπει να εξετάζεστε από νευρολόγο και νευροψυχολόγο κάθε 6 μήνες. Με αυτό τον τρόπο, οι επαγγελματίες υγείας θα παρακολουθούν τυχόν αλλαγές στο επίπεδο των νοητικών σας λειτουργιών. Επιπλέον, θα μπορούν να παρέμβουν έγκαιρα με την κατάλληλη θεραπεία σε περίπτωση που η ΗΝΔ εξελιχθεί σε νόσο Alzheimer ή κάποια άλλη μορφή άνοιας. Κανείς δεν θέλει να διαγνωστεί με άνοια. Σε περίπτωση όμως που τελικά εμφανίσετε τη νόσο, είναι προτιμότερο να γίνει η διάγνωση όσο το δυνατόν νωρίτερα.

Η έγκαιρη και έγκυρη ενημέρωση, η εκπαίδευση και η υποστήριξη μπορούν να εξασφαλίσουν στους ανθρώπους με ΗΝΔ και τις οικογένειές τους μια φυσιολογική καθημερινότητα και μία ικανοποιητική ποιότητα ζωής.

Η Όλγα Λυμπεροπούλου είναι γνωστική νευροψυχολόγος, Μ.Sc, με ειδίκευση στην τρίτη ηλικία και τις άνοιες, υπεύθυνη Κέντρου Διαταραχών Μνήμης.