ΤΕΣΤΟΣΤΕΡΟΝΗ: ΑΝΑΛΥΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΟΡΜΟΝΗ ΤΟΥ ΑΝΔΡΙΚΟΥ (ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ) ΦΥΛΟΥ

Η τεστοστερόνη μπορεί να συνδέεται άρρηκτα με τους άντρες, παίζει ωστόσο σημαντικό ρόλο στην υγεία και των δύο φύλων. Με ποιον τρόπο μας επηρεάζει και τι πρέπει να γνωρίζουμε για αυτήν;

Το 2005 βγήκε στις κινηματογραφικές αίθουσες η ταινία «Τεστοστερόνη», του Γιώργου Πανουσόπουλου. Για κάποιους ήταν μια μέτρια ταινία, για άλλους μια μαύρη κωμωδία βασισμένη στην κλασική φαντασίωση που βάζει έναν άντρα μόνο σε ένα νησί γεμάτο γυναίκες.

Ακόμα και στον κινηματογράφο, η «τεστοστερόνη» ως λέξη περιβάλλεται από έναν αέρα πρωτόγονο. Την ταυτίζουμε με αρχέγονα ένστικτα, το σεξ, το ρίσκο, την επιθετική συμπεριφορά και, φυσικά, το ανδρικό φύλο.

Σε αντίθεση με τους συνειρμούς που γεννά, οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό δεν ισχύουν, η τεστοστερόνη είναι μία ορμόνη που παίζει σημαντικό ρόλο στην υγεία και των δύο φύλων. Είναι, επίσης, μία από τις 3 ορμόνες της μακροζωίας.

Τι είναι η τεστοστερόνη

Η τεστοστερόνη είναι η ορμόνη που «η παρουσία της απαιτείται για την ανάπτυξη του άρρενος φύλου μέσα στη μήτρα και είναι υπεύθυνη για την αρρενοποίηση των αγοριών κατά την εφηβεία», εξηγεί ο Κωνσταντίνος Τσίγκος, Καθηγητής Ενδοκρινολογίας, Διατροφής και Μεταβολισμού στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο.

Εκκρίνεται στους άντρες από τους όρχεις και στις γυναίκες από τις ωοθήκες, ενώ και στα δύο φύλα μικρές ποσότητες ανδρογόνων εκκρίνονται και από τα επινεφρίδια. Φυσικά, τα επίπεδα της ορμόνης στους άντρες είναι πολύ υψηλότερα από αυτά των γυναικών.

Ο ρόλος της τεστοστερόνης στον οργανισμό

«Τα ανδρογόνα είναι ορμόνες απαραίτητες για την ανάπτυξη του άρρενος φύλου σε γενετικά άρρενα έμβρυα, καθώς και για την ανάπτυξη των πρωτογενών και δευτερογενών χαρακτηριστικών του ανδρικού φύλου κατά την εφηβεία», συμπληρώνει ο καθηγητής. Είναι, δηλαδή, απαραίτητα στην ανάπτυξη του πέους, του όσχεου, του προστάτη και των σπερματοδόχων κύστεων, και στη διαδικασία της σπερματογένεσης. Επίσης, συμβάλλει στην ανάπτυξη χαρακτηριστικών του ανδρικού φύλου, όπως η τριχοφυΐα, η αυξημένη μυϊκή μάζα και η χροιά της φωνής. Παράλληλα, ρυθμίζει την ερωτική ορμή (λίμπιντο) και βοηθάει στην ανάπτυξη των οστών, ενώ είναι πιθανό να παίζει κάποιο ρόλο και στη φυσιολογική λειτουργία της γνωστικής λειτουργίας.

Όσον αφορά τον ρόλο της στην κοινωνική συμπεριφορά των αντρών, «γνωρίζουμε ότι τα ανδρογόνα, όπως η τεστοστερόνη, την ελέγχουν, αλλά στην πραγματικότητα, ακόμα δεν γνωρίζουμε ακριβώς ποιες πτυχές της ρυθμίζουν και πώς. Γνωρίζουμε ότι επηρεάζουν τους νευρώνες, αλλά όχι πώς το κάνουν», ξεκαθαρίζει ο Beau Alward, επίκουρος καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Χιούστον, που μελετά τη λειτουργία των ορμονών, την κοινωνική συμπεριφορά και τη νευροπλαστικότητα.

Η τεστοστερόνη, βέβαια, δεν είναι σημαντική μόνο στους άνδρες. Είναι ένα από τα ανδρογόνα που εκκρίνονται και στις γυναίκες, επηρεάζοντας τη λειτουργία των ωοθηκών, την οστική μάζα, τη σεξουαλική τους συμπεριφορά.

Όπως αναφέρουν πολλές μελέτες πάνω στη συγκεκριμένη ορμόνη, μπορεί να υπάρχουν και άλλες σημαντικές λειτουργίες της, που ακόμα δεν έχουν ανακαλυφθεί.

iStock

Έχει τα πάνω και τα κάτω της

Τα επίπεδα της τεστοστερόνης μπορεί να παρουσιάσουν σημαντικές διακυμάνσεις στην διάρκεια της ημέρας, αλλά και με τη πάροδο του χρόνου. Τα υψηλότερα επίπεδα παρατηρούνται στην ηλικία των 18 ετών. Στη συνέχεια, παραμένουν υψηλά μέχρι την ηλικία των 40 ετών, ενώ μετά μειώνονται αργά και σταθερά. Επίσης, είναι περισσότερο αυξημένα το πρωί (μεταξύ 6 και 8), όταν δηλαδή παρατηρείται η αυτόματη στύση και η μεγαλύτερη σεξουαλική διέγερση του άνδρα.

Τα επίπεδά της, όμως, επηρεάζονται και ανάλογα με την εποχή, την κατάσταση της σωματικής και συναισθηματικής υγείας του ατόμου, την έκθεση σε στρες. Για παράδειγμα, πέφτουν όταν ένας άντρας ακούει μια γυναίκα να κλαίει ή όταν φροντίζει το παιδί του, και ανεβαίνουν όταν νιώσει πώς κάποιος απειλεί το στάτους του ή όταν κερδίσει σε έναν αγώνα.

Οι κίνδυνοι των υψηλών επιπέδων τεστοστερόνης

Όταν τα επίπεδα της τεστοστερόνης στον οργανισμό είναι φυσιολογικά αυξημένα στους άνδρες (και όχι από εξωγενή χορήγηση), δεν προκύπτει σε γενικές γραμμές κάποιο παθολογικό πρόβλημα. Αυτό που μπορεί να παρατηρηθεί είναι μεγαλύτερη μυϊκή δύναμη και απόδοση, και βελτιωμένη σεξουαλική ορμή.

«Υπάρχουν όμως πολλές περιπτώσεις εξωγενούς χορήγησης και κατάχρησης τεστοστερόνης και ανδρογόνων για αναβολικούς σκοπούς από αθλητές, με σκοπό να αυξήσουν τη μυϊκή τους μάζα και την αθλητική τους απόδοση», λέει ο κ. Τσίγκος.

Σε τέτοιες περιπτώσεις, τα προβλήματα που προκύπτουν περιλαμβάνουν:

• Χαμηλό αριθμό σπερματοζωαρίων και ατροφία των όρχεων, που μπορεί να παραμείνει και για μεγάλο διάστημα μετά τη διακοπή τους
• Βλάβη των καρδιακών μυών και αυξημένο κίνδυνο καρδιακής προσβολής
• Υπερπλασία του προστάτη
• Ηπατική νόσο
• Ακμή
• Υψηλή αρτηριακή πίεση και χοληστερόληΑϋπνία
• Πονοκεφάλους
• Αυξημένο κίνδυνο θρόμβωσης
• Επιθετική συμπεριφορά (αν και δεν είναι πλήρως αποδεδειγμένο)
• Αλλαγές στη διάθεση

Όσον αφορά τις γυναίκες, η πιο κοινή αιτία υψηλών επιπέδων τεστοστερόνης είναι το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών, ενώ μπορεί να οφείλονται και σε εξωτερική λήψη της. Η αυξημένη έκκριση μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της τριχοφυΐας, την εμφάνιση ακμής, τις διαταραχές του κύκλου, την τριχόπτωση στο κεφάλι και, σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, την απόκτηση ανδρικής χροιάς στη φωνή ή και περαιτέρω αρρενοποίηση. Η εξωγενής χορήγηση τεστοστερόνης ή ανδρογόνων στις γυναίκες ενέχει τους ίδιους κινδύνους και επιπλοκές με τους άνδρες.

Η ΠΙΟ ΚΟΙΝΗ ΑΙΤΙΑ ΥΨΗΛΩΝ ΕΠΙΠΕΔΩΝ ΤΕΣΤΟΣΤΕΡΟΝΗΣ ΣΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΩΝ ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ.

Τι μπορεί να προκαλέσουν τα χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης

Καθώς οι άνδρες γερνούν, τα επίπεδα τεστοστερόνης μειώνονται σταδιακά, περίπου 1% έως 2% κάθε χρόνο. Μάλιστα, πάνω από το ⅓ των ανδρών ηλικίας άνω των 45 ετών μπορεί να έχει χαμηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης από αυτά που θεωρούνται φυσιολογικά.

Τα συμπτώματα της ανεπάρκειας της συγκεκριμένης ορμόνης σε ενήλικες άνδρες περιλαμβάνουν μείωση της μυϊκής μάζας και της πυκνότητας των οστών, χαμηλή λίμπιντο, ανικανότητα, ατροφία όρχεων, μειωμένο αριθμό σπερματοζωαρίων, υπογονιμότητα, γυναικομαστία, εξάψεις, ευερεθιστότητα, δυσκολία συγκέντρωσης, κόπωση και κατάθλιψη.

Αλλά και οι γυναίκες μπορεί να παρουσιάσουν συμπτώματα, λόγω της ανεπάρκειας τεστοστερόνης, όπως η εμφάνιση χαμηλής λίμπιντο, η μειωμένη αντοχή των οστών, η δυσκολία στη συγκέντρωση, η κατάθλιψη.

Τα επίπεδα της ορμόνης ελέγχονται με σχετική εξέταση αίματος, που πρέπει να γίνεται πρωινές ώρες.

Παράγοντες που επηρεάζουν τις τιμές της

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τα επίπεδα της τεστοστερόνης στο αίμα. Κάποιους από αυτούς μπορούμε να τους προλάβουμε, όπως π.χ. η χρόνια κατανάλωση αλκοόλ, η χρήση ουσιών, η παχυσαρκία, η σωματική καταπόνηση, το χρόνιο στρες.

Από την άλλη, υπάρχουν παράγοντες μη αναστρέψιμοι, όπως η φυσική πτώση των επιπέδων στους άνδρες μετά την ηλικία των 40 ετών, ένα πρόβλημα στους όρχεις (π.χ. τραυματισμός), στην υπόφυση ή στον υποθάλαμο (π.χ. όγκος), κάποια γενετική ασθένεια (π.χ. η αιμοχρωμάτωση, που χαρακτηρίζεται από υπερβολική απορρόφηση και συσσώρευση σιδήρου στο σώμα).

Στην περίπτωση των γυναικών, πέρα από την αφαίρεση των ωοθηκών, ανεπάρκεια τεστοστερόνης μπορεί να προκαλέσει ένα πρόβλημα στην υπόφυση, τον υποθάλαμο ή τα επινεφρίδια.

iStock

Υπάρχει τρόπος να την αυξήσουμε;

Προς απογοήτευση πολλών, δεν υπάρχει κάποια μυστική συνταγή για να αυξηθούν οι τιμές της τεστοστερόνης με φυσικό τρόπο. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να εστιάσουμε στους παράγοντες που μπορούμε να επηρεάσουμε. Έτσι, φροντίζοντας την διατροφή μας, κάνοντας τακτικά κάποιου είδους φυσική δραστηριότητα, και περιορίζοντας το άγχος στην καθημερινότητά μας, μπορούμε να διατηρήσουμε τα επίπεδα της σε υψηλά φυσιολογικά όρια και να καθυστερήσουμε τον ρυθμό πτώσης της.

«Η εξωγενής χορήγηση τεστοστερόνης για άνοδο των επιπέδων της στα φυσιολογικά επίπεδα, εφαρμόζεται για θεραπευτικούς λόγους», ξεκαθαρίζει ο ειδικός. Αυτό σημαίνει ότι χορηγείται από τον γιατρό μας μόνο όταν το κρίνει απαραίτητο για την υγεία μας, ώστε να αντιμετωπιστούν τα συμπτώματα της ανεπάρκειάς της. Αν τα χαμηλά της επίπεδα οφείλονται σε συγκεκριμένα παθολογικά αίτια, τότε πρέπει να αντιμετωπιστούν τα αίτια αυτά.