ΣΕ ΠΟΙΑ ΕΜΒΟΛΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΠΟΝΤΑΡΟΥΝ ΟΙ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ

Μην ακούς «εμβόλια κατά του καρκίνου» και φαντάζεσαι πως με ένα εμβόλιο δεν θα εμφανίζεις τη νόσο ποτέ. Μάθε τι πραγματικά ισχύει αυτή τη στιγμή.

Αν υπάρχουν κάποιες καλές ειδήσεις τα τελευταία χρόνια, που μας δημιουργούν μία αισιοδοξία για το μέλλον, έρχονται σχεδόν αποκλειστικά από τον χώρο της ιατρικής, της βιολογίας και της φαρμακολογίας. Τα χρόνια της πανδημίας έδωσαν γόνιμο έδαφος να αποδείξουν την αξία τους νέες τεχνολογίες, όπως η mRNA που εφαρμόστηκε στα εμβόλια, όχι μόνο ως μέτρο πρόληψης κατά της σοβαρής νόσησης από Covid-19, αλλά και ως όπλο έναντι άλλων θανατηφόρων ασθενειών, μεταξύ αυτών και του καρκίνου.

Μία απλή αναζήτηση στο ίντερνετ είναι αρκετή για να αναθαρρήσει κανείς πως ο καρκίνος μοιάζει να φτάνει στο τέλος του: «Πολλά υποσχόμενα τα νέα εμβόλια κατά του καρκίνου», «Νέα ελπίδα για τους ασθενείς φέρνει το εμβόλιο κατά του καρκίνου του μαστού», «Καλά νέα για το εμβόλιο κατά του καρκίνου του δέρματος» είναι κάποιοι από τους πιο πρόσφατους τίτλους έγκυρων ιστοσελίδων. Και είναι γεγονός ότι οι κλινικές μελέτες σε πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις προχωρούν με γοργό ρυθμό. Έχουμε, όμως, ακόμα μακρύ δρόμο να διαβούμε μέχρι να πούμε πως με τον καρκίνο ξεμπερδέψαμε.

Τα mRNA εμβόλια δίνουν ελπίδες στους ασθενείς με καρκίνο

Το News247 δημοσίευσε πρόσφατα άρθρο των ιατρών της Θεραπευτικής Κλινικής (Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Δρ. Θάνου Δημόπουλου (Καθηγητής Θεραπευτικής – Ογκολογίας – Αιματολογίας) και Δρ. Μιχάλη Λιόντου (Επίκουρος Καθηγητής Θεραπευτικής Ογκολογίας), στο οποίο διαβάζουμε πως ενώ εδώ και πολλά χρόνια «τα εμβόλια έχουν ρόλο στη θεραπευτική του καρκίνου προσπαθώντας να ενεργοποιήσουν το ανοσοποιητικό σύστημα», οι προηγούμενες τεχνολογίες τους δεν είχαν ιδιαίτερη επιτυχία.

iStock

Όπως εξηγεί μιλώντας στο OW ο Δρ Αλέξης Ματίκας, MD, MSc, PhD Αναπληρωτής Καθηγητής Ογκολογίας και Ανώτερος Σύμβουλος στο Karolinska Institutet, «τα εμβόλια κατά του καρκίνου δεν είναι καινούργια ιδέα: ήδη από το 1968 αναγνωρίστηκε ότι ο βάκιλλος Calmette-Guerin (BCG) που χρησιμοποιείται ως εμβόλιο για την πρόληψη της φυματίωσης επιμηκύνει την επιβίωση ποντικιών με καρκίνο. Η συγκεκριμένη έρευνα οδήγησε σταδιακά σε κλινικές μελέτες και το BCG εδώ και πολλά χρόνια χρησιμοποιείται ως έγχυση εντός της ουροδόχου κύστης για την πρόληψη υποτροπής του μη διηθητικού καρκίνου της κύστης έπειτα από αφαίρεση του. Παρά όμως τα αρχικά υποσχόμενα αποτελέσματα, πολλά εμβόλια απέτυχαν να βελτιώσουν την πρόγνωση ασθενών π.χ. με μελάνωμα, καρκίνο πνεύμονα ή καρκίνο μαστού.»

«Σήμερα προχωρούν σε επίπεδο κλινικών μελετών πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις, όπως εμβόλια κατά στόχων κοινών μεταξύ ασθενών με καρκίνο, ή εμβόλια εξατομικευμένα ειδικά για τον ασθενή στον οποίο χορηγούνται. Οι στόχοι ενός εμβολίου μπορεί να είναι πολλαπλοί για να αυξηθεί θεωρητικά η πιθανότητα ανοσολογικής απόκρισης. Οι διάφοροι τύποι εμβολίων, για παράδειγμα DNA, RNA, πεπτιδίων, κυτταρικά ή βασισμένα σε ιούς-φορείς, έχουν διαφορετικά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα σε ό,τι αφορά τη θεωρητική αποτελεσματικότητα, τον κίνδυνο ανεπιθύμητων ενεργειών και το κόστος παραγωγής», συνεχίζει ο ίδιος.

Αναφερόμενοι στα εμβόλια mRNA συγκεκριμένα, οι γιατροί του ΕΚΠΑ περιγράφουν ότι αυτή τη στιγμή αναπτύσσονται δύο βασικές κατηγορίες:

1. Τα εξατομικευμένα εμβόλια, που αναπτύσσονται ειδικά για τα καρκινικά νεοαντιγόνα που έχει ο κάθε ασθενής. Δημιουργούνται αφού γίνει πρώτα βιοψία του όγκου και ενδελεχής ανάλυση του γονιδιώματός του και δρουν ως νεοαντιγόνα που διεγείρουν ανοσολογική απάντηση.
2. Ειδικά mRNA εμβόλια για συγκεκριμένες μεταλλάξεις που διαπιστώνονται συχνά σε νεοπλάσματα και είναι γνωστό ότι μπορούν να προκαλέσουν ανοσολογική απάντηση. Αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν άμεσα για όλους τους ασθενείς που από τον μοριακό έλεγχο της νόσου θα αναγνωριστεί η παρουσία της συγκεκριμένης μετάλλαξης.

iStock

Πρόληψη υποτροπής μετά την αφαίρεση του όγκου

Όπως λένε οι γιατροί του ΕΚΠΑ, μια σειρά κλινικών μελετών έχουν δείξει θετικά αποτελέσματα από τη χρήση mRNA εμβολίων όπως τα παραπάνω στον καρκίνο, ειδικά όταν χρησιμοποιούνται ως επικουρική αγωγή έπειτα από χειρουργική εξαίρεση της νόσου και σε συνδυασμό με ανοσοθεραπεία.

Συνεπώς, δεν πρόκειται για εμβόλια που θα κάνει κάποιος για να μην εμφανίσει καρκίνο. Ούτε για ένα γενικό εμβόλιο που θα αποτρέψει την ανάπτυξη οποιουδήποτε τύπου καρκίνου.

Προς το παρόν, μελέτες έχουν γίνει για συγκεκριμένους τύπους, όπως ο καρκίνος του παγκρέατος σε ασθενείς με τοπική νόσο για την οποία υποβλήθηκαν σε χειρουργική εξαίρεση, και σε ασθενείς με καρκίνο του δέρματος, για την ακρίβεια μελάνωμα σταδίου ΙΙΙ/IV το οποίο είχε πλήρως εξαιρεθεί.

Και στις δύο περιπτώσεις οι ασθενείς βρίσκονται ακόμα υπό παρακολούθηση, πάντως σημαντικό ποσοστό αυτών ανέπτυξε ανοσολογική απάντηση χωρίς υποτροπή και χωρίς ιδιαίτερες ανεπιθύμητες παρενέργειες από το εμβόλιο. Σχετικά με τους ασθενείς με το μελάνωμα, μάλιστα, ο Δρ. Ματίκας αναφέρει: «To 91,8% των ασθενών που έλαβαν το εμβόλιο ήταν ζωντανοί χωρίς μεταστατική υποτροπή στους 18 μήνες, έναντι 76,8% για τους ασθενείς που δεν έλαβαν το εμβόλιο».

iStock

Αντίστοιχα εμβόλια με χρήση mRNA τεχνολογίας μελετώνται αυτή τη στιγμή για τον καρκίνο του προστάτη, των ωοθηκών, τον καρκίνο κεφαλής τραχήλου και τον καρκίνο του πνεύμονα. Οι δύο μεγαλύτερες φαρμακευτικές εταιρείες υπόσχονται ότι αυτά θα είναι διαθέσιμα μέχρι τις αρχές του 2030 (δες εδώ και εδώ).

Μπορούμε να προλάβουμε τον καρκίνο μέσω του εμβολιασμού;

Ο Δρ. Αλέξης Ματίκας, θυμίζει τι έχουμε ήδη «στα χέρια μας»: «Με την κλασική έννοια του εμβολιασμού με στόχο την πρωτογενή πρόληψη ασθενειών, για παράδειγμα, υπάρχει ο εμβολιασμός κατά του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV), ο οποίος αρχικά είχε αποδειχθεί να μειώνει σημαντικά τις λοιμώξεις απ’ τον ιό και τις αρχικές αλλοιώσεις στον τράχηλο της μήτρας. Καθώς απαιτούνται πολλά χρόνια από τη λοίμωξη με HPV ως την ανάπτυξη καρκίνου τραχήλου μήτρας, χρειάστηκε να περάσει σημαντικό διάστημα, αλλά πλέον είναι σαφές ότι ο εμβολιασμός γυναικών, ειδικά προ των 17 ετών, μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου τραχήλου μήτρας. Το μειονέκτημα εδώ είναι ότι λίγοι ιοί έχουν τόσο ξεκάθαρη και ισχυρή σύνδεση με την ανάπτυξη συγκεκριμένων καρκίνων, επομένως τα παραπάνω αποτελέσματα δεν μπορούν να γενικευτούν για όλες τις μορφές της νόσου».

Συγκρατημένη αισιοδοξία

Ρωτώ τον Δρ Ματίκα αν βάσει των παραπάνω δικαιούμαστε να αισιοδοξούμε και, φυσικά, μου απαντάως επιστήμονας. «Τα εμβόλιο στην ογκολογία έχουν μακρά πορεία με κυρίως αποτυχίες σε μεγάλες κλινικές μελέτες. Αν και οι νέες τεχνολογίες σε συνδυασμό με τη βαθύτερη κατανόηση της βιολογίας του κάθε τύπου καρκίνου επιτρέπουν έναν βαθμό αισιοδοξίας, η αποτελεσματικότητα σε ό,τι αφορά τη βελτίωση της πρόγνωσης των ασθενών και η ασφάλεια θα πρέπει να αποδειχτούν πρώτα σε καλά σχεδιασμένες κλινικές μελέτες πριν η χρήση τους γενικευτεί στην κλινική πράξη».