ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗΣ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΩΝ ΑΠΟΚΑΘΙΣΤΑ ΤΗΝ ΟΡΑΣΗ

Μεταμοσχευμένα βλαστοκύτταρα χρησιμοποιήθηκαν δοκιμαστικά σε μια πολύ απαιτητική εκφύλιση των ματιών που προκαλεί τύφλωση. Τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά και δίνουν ελπίδες στην επιστημονική κοινότητα και στους ασθενείς.

Τα βλαστικά κύτταρα αποτελούν μια σπουδαία θεραπευτική πρόκληση για την επιστημονική κοινότητα. Αυτή τη φορά χρησιμοποιήθηκαν για να αποκαταστήσουν την όραση σε ασθενείς με σοβαρή βλάβη στον κερατοειδή, δίνοντας ελπίδα στους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο να χάσουν την όρασή τους.

Η κλινική δοκιμή, η οποία πραγματοποιήθηκε στην Ιαπωνία, είναι η πρώτη του είδους της στον κόσμο και αποτελεί σημαντική πρόοδο για την έρευνα βλαστικών κυττάρων. Τι ακριβώς πέτυχε;

Οι ερευνητές κατάφεραν να αποκαταστήσουν την όραση σε 3 ασθενείς με σοβαρή ανεπάρκεια βλαστοκυττάρων, μια πάθηση που οδηγεί στην τύφλωση. Για να καταλάβουμε τι σημαίνει αυτό, αρκεί να γνωρίζουμε ορισμένα πράγματα για τη λειτουργία του κερατοειδούς χιτώνα του ματιού.

Πόσο σημαντικός είναι ο κερατοειδής του ματιού;

Ο κερατοειδής είναι το διαφανές εξωτερικό «παράθυρο» του ματιού. Πρόκειται για έναν διαφανή ιστό που καλύπτει την ίριδα (έγχρωμο τμήμα του οφθαλμού) και την κόρη του ματιού. Θα το παρομοιάζαμε με το κρύσταλλο που καλύπτει το καντράν ενός ρολογιού.

«Η διαφάνεια του κερατοειδούς είναι απαραίτητη για μια καλή όραση. Η ανανέωση των κυττάρων του κερατοειδούς και η επούλωσή του μετά από τραυματισμούς ή άλλα αίτια, είναι μια σύνθετη διαδικασία και εξαρτάται κυρίως από τα βλαστοκύτταρα που υπάρχουν στην περιφέρεια του κερατοειδούς σε μια μικρή περιοχή του ματιού ανάμεσα στον κερατοειδή και τον σκληρό χιτώνα. Η παρουσία υγιών βλαστοκυττάρων ενεργοποιεί την αναγέννηση των υγιών ιστών του κερατοειδούς δημιουργώντας μία διαυγή, λεία επιφάνεια», λέει ο Δρ Κωνσταντίνος Καραμπάτσας, χειρουργός-οφθαλμίατρος.

Ανεπάρκεια βλαστοκυττάρων: Πώς οδηγεί στην απώλεια όρασης;

Αν όμως η επιφάνεια του κερατοειδή καταστραφεί (για διάφορους λόγους, είτε εξαιταίς τραυματισμών, είτε κάποιας ασθένειας), προκαλείται ανεπάρκεια βλαστοκυττάρων. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ο κερατοειδής να επικαλύπτεται από ένα διαφορετικό, μη υγιές επιθήλιο που προέχεται από άλλους ιστούς του ματιού και να θολώνει.

iStock

«Η ανεπάρκεια βλαστοκυττάρων του κερατοειδούς εκτιμάται ότι επηρεάζει περίπου 3,3 ανά 100.000 άτομα, προκαλώντας πόνο, φωτοφοβία, φλεγμονή, νεοαγγείωση, απώλεια της διαφάνειας του κερατοειδούς και τελικά τύφλωση», αναφέρει ο Δρ Καραμπάτσας.

Οι συμβατικές μεταμοσχεύσεις κερατοειδούς είναι μια αναποτελεσματική θεραπεία σε τέτοιες περιπτώσεις, λόγω της καθυστερημένης ή ελλιπούς επούλωσης που οφείλεται στην ανεπάρκεια των βλαστοκυττάρων του κερατοειδούς.

Τι πέτυχε η συγκεκριμένη έρευνα;

Οι ασθενείς που συμμετείχαν στην πειραματική επέμβαση έπασχαν από σοβαρή ανεπάρκεια βλαστοκυττάρων, γνωστή στην επιστημονική ορολογία ως LSCD (Limbal Stem Cell Deficiency), η οποία μπορεί να προκληθεί από οφθαλμική βλάβη, καθώς και από αυτοάνοσες και κληρονομικές ασθένειες.

iStock

Ο Kohji Nishida, οφθαλμίατρος στο Πανεπιστήμιο της Οσάκα στην Ιαπωνία, και οι συνεργάτες του πραγματοποίησαν μεταμοσχεύσεις κερατοειδούς, χρησιμοποιώντας μια εναλλακτική πηγή κυττάρων: τα επαγόμενα πολυδύναμα βλαστοκύτταρα (iPSCs).

Συνέλεξαν κύτταρα αίματος από έναν υγιή δότη, τα επαναπρογραμμάτισαν σε μια εμβρυϊκή κατάσταση και στη συνέχεια τα μεταμόρφωσαν σε ένα λεπτό, διαφανές «πέπλο» επιθηλιακών κυττάρων του κερατοειδούς.

Κατά τη χειρουργική επέμβαση, η ομάδα αφαίρεσε το στρώμα του ουλώδους ιστού που κάλυπτε τον κατεστραμμένο κερατοειδή στο ένα μάτι και στη συνέχεια «έραψε» τα επιθηλιακά «πέπλα» και τοποθέτησε από πάνω έναν μαλακό προστατευτικό φακό επαφής. Δύο χρόνια μετά τη λήψη των μοσχευμάτων, κανένας ασθενής δεν έχει εμφανίσει σοβαρές παρενέργειες.

«Είναι σημαντικό και ανακουφιστικό να βλέπεις ότι τα μοσχεύματα δεν απορρίφθηκαν», είπαν οι γιατροί. «Ωστόσο, χρειάζονται περισσότερες μεταμοσχεύσεις για να είμαστε σίγουροι για την ασφάλεια της θεραπείας».

iStock

Βλαστοκύτταρα: Ελπίδες για το μέλλον

Οι ερευνητές δεν ξέρουν ακόμη τι ακριβώς βελτίωσε την όραση των ασθενών. Μπορεί να αυξήθηκαν τα ίδια τα μεταμοσχευμένα κύτταρα στους κερατοειδείς των ασθενών. Μπορεί επίσης η μεταμόσχευση να ενεργοποίησε τα κύτταρα των ληπτών, ώστε να μεταναστεύσουν από άλλες περιοχές των ματιών για να αναζωογονήσουν τον κερατοειδή.

Οι ερευνητές έχουν χρησιμοποιήσει στο παρελθόν iPSCs από το δέρμα ασθενούς για να αποκαταστήσουν την όραση σε άτομα με εκφυλισμό της ωχράς κηλίδας (στο κέντρο του αμφιβληστροειδούς), αλλά αυτή είναι η πρώτη φορά που πετυχαίνουν ένα παρόμοιο κατόρθωμα, χωρίς τη χρήση υλικών που προέρχονται από τα κύτταρα των ίδιων των ασθενών.

Ενώ αυτές οι δοκιμές είναι εξαιρετικά ελπιδοφόρες, παραμένουν πειραματικές και δυνητικά επικίνδυνες. Πρέπει να γίνει περισσότερη έρευνα για να αξιολογηθεί η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητά τους. Πρόκειται όμως για μια πολλά υποσχόμενη μελλοντική θεραπευτική επιλογή για άτομα με LSCD που δίνει ελπίδες και για άλλες παθήσεις των ματιών.