ΠΟΣΟ ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΥΜΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΠΙΘΗΚΩΝ

Η ευλογιά των πιθήκων έκανε την εμφάνισή της και στην Ευρώπη και για άλλη μια φορά μας θύμισε πόσο ευάλωτοι είμαστε. Τι γνωρίζουμε για τη λοίμωξη αυτή μέχρι σήμερα και πόσο εκτεθειμένοι είμαστε;

Ενώ ακόμα ζούμε σε ρυθμούς πανδημίας Covid-19 και αναρωτιόμαστε τι θα μας ξημερώσει, άλλη μία ζωονόσος, η ευλογιά των πιθήκων (monkeypox) χτυπά την πόρτα μας και σπέρνει πανικό. Ελπίζαμε το καλοκαίρι αυτό να πάρουμε μια ανάσα, αλλά νιώθω ότι κάποιος εκεί έξω αποφάσισε να μην ξεχάσουμε στιγμή πόσο ευάλωτη είναι η φύση μας και πόσο συνδεδεμένοι είμαστε οι άνθρωποι με το περιβάλλον.

Σύμφωνα με ενημερωτικό δελτίο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, μέχρι τις 21 Μαΐου είχαν αναφερθεί 92 εργαστηριακά επιβεβαιωμένα κρούσματα ευλογιάς των πιθήκων και 28 ύποπτα από 12 κράτη-μέλη (Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία, Σουηδία, Ηνωμένο Βασίλειο, Αυστραλία, Καναδάς, ΗΠΑ) στα οποία ο ιός δεν είναι ενδημικός. Ευτυχώς, όσον αφορά τις εγχώριες εξελίξεις και το ύποπτο κρούσμα που νοσηλεύεται στο Νοσοκομείο ΑΤΤΙΚΟΝ, η εργαστηριακή εξέταση δεν ανίχνευσε τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων, αλλά τον ιό της ανεμοβλογιάς (chickenpox).

Τι είναι η ευλογιά των πιθήκων;

Κατ’ αρχάς, να ξεκαθαρίσουμε ότι οι καημένοι οι πίθηκοι δεν φταίει για την κατάσταση αυτή και κακώς τους έχουμε φορτώσει την ευθύνη. Όπως, εξηγεί ο Michael Head, Ανώτερος Ερευνητής σε θέματα Παγκόσμιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον, η λανθασμένη ονοματοδοσία οφείλεται στο γεγονός ότι ο ιός αυτός εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 1958 σε πιθήκους που ζούσαν σε εργαστήριο (το πρώτο κρούσμα σε άνθρωπο εντοπίστηκε το 1970 σε ένα παιδί στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό).

Επίσης, ο ιός δεν μεταπήδησε από τους πιθήκους στον άνθρωπο και οι επιστήμονες δεν είναι σίγουροι για το εάν τα συγκεκριμένα ζώα αποτελούν την κύρια δεξαμενή (reservoir) του ιού. Το πιο πιθανό είναι βασικός φορέας του να είναι μικρότερα ζώα, όπως τα τρωκτικά.

Μετά τη διευκρίνιση αυτή, επανερχόμαστε. Η ευλογιά των πιθήκων, λοιπόν, είναι μια ιογενής λοίμωξη που μεταδίδεται στον άνθρωπο από ζώα (ζωονόσος). Ο ιός της ευλογίας των πιθήκων ανήκει στο γένος Orthopoxvirus της οικογένειας Poxviridae και υπάρχουν δύο βασικά στελέχη του: αυτό της Δυτικής Αφρικής (που έχει ταυτοποιηθεί στην Ευρώπη) και αυτό της Κεντρικής Αφρικής (λεκάνη του Κονγκό).

Ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων, όπως απαθανατίστηκε μέσα από ηλεκτρονικό μικροσκόπιο το 2003. Cynthia S. Goldsmith, Russell Regner / AP Photo

Τι συμπτώματα προκαλεί;

Ο Ηλίας Μόσιαλος, καθηγητής Πολιτικής της Υγείας του Κολλεγίου Imperial και της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Λονδίνου, μέσα από ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, απαντά σε ερωτήματα σχετικά με τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων. Ανάμεσα σε άλλα, αναφέρει ότι η λοίμωξη μπορεί να χωριστεί σε δύο περιόδους:

• την περίοδο εισβολής που χαρακτηρίζεται από πυρετό, έντονο πονοκέφαλο, πρήξιμο λεμφαδένων, πόνο στην πλάτη, μυϊκούς πόνους και έντονη εξασθένηση.
• όταν αρχίζει να εμφανίζεται το εξάνθημα στο δέρμα, που τείνει να συγκεντρώνεται περισσότερο στο πρόσωπο και τα άκρα, παρά τον κορμό. Επίσης, επηρεάζονται οι στοματικοί βλεννογόνοι, τα γεννητικά όργανα, τα μάτια, καθώς και ο κερατοειδής. Το εξάνθημα εξελίσσεται διαδοχικά από κηλίδες σε κυστίδια, φλύκταινες και κρούστες που στεγνώνουν και πέφτουν.

Όπως εξηγεί ο Rodney Rohde, Καθηγητής Κλινικής Εργαστηριακής Επιστήμης στο Κρατικό Πανεπιστήμιο του Τέξας, «τα συμπτώματα συνήθως δεν εμφανίζονται παρά μία έως δύο εβδομάδες μετά τη μόλυνση. Η ευλογιά των πιθήκων προκαλεί δερματικές βλάβες που μοιάζουν με ευλογιά, αλλά τα συμπτώματα είναι συνήθως πιο ήπια. Αρχικά, είναι κοινά τα συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη. Μία έως 10 ημέρες αργότερα, μπορεί να εμφανιστεί εξάνθημα. Τα συμπτώματα συνήθως διαρκούν δύο έως τέσσερις εβδομάδες, ενώ η κρούστα συνήθως ξεφλουδίζει σε 14 έως 21 ημέρες».

Πώς μεταδίδεται ο ιό της ευλογιάς των πιθήκων;

Ο ιός θεωρείται ότι έχει μέτρια μεταδοτικότητα μεταξύ των ανθρώπων. Μεταδίδεται από τα ζώα μέσω κοντινής επαφής με άνθρωπο, κυρίως, από δάγκωμα, γρατζουνιά ή επαφή με κάποιο σωματικό υγρό του ζώου. Μπορεί, επίσης, να μεταδοθεί μεταξύ ανθρώπων μέσω επαφής με σωματικά υγρά (π.χ. από τις φουσκάλες με υγρό που εμφανίζονται στο δέρμα) και αναπνευστικά σταγονίδια. Μπορεί, τέλος, να μεταδοθεί μέσω της επαφής με μολυσμένα υλικά, όπως πετσέτες, κλινοσκεπάσματα, ρούχα. Αν και δεν θεωρείται σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα, μπορεί να μεταδοθεί πιο εύκολα κατά τη σεξουαλική επαφή.

Σε έκθεσή του, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) αναφέρει ότι, με δεδομένη την ασυνήθιστα υψηλή συχνότητα μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο και πιθανής μετάδοσης μέσα στην κοινότητα χωρίς ιστορικό ταξιδιού σε ενδημικές περιοχές, η πιθανότητα περαιτέρω εξάπλωσης του ιού μέσω στενής επαφής θεωρείται υψηλή. Από την άλλη, η πιθανότητα μετάδοσης χωρίς στενή επαφή θεωρείται χαμηλή.

Πόσο μολυσματικό είναι το στέλεχος που έχει ανιχνευθεί;

Οι ανθρώπινες λοιμώξεις από το στέλεχος της Δυτικής Αφρικής φαίνεται να προκαλούν λιγότερο σοβαρή νόσηση σε σύγκριση με το στέλεχος της Κεντρικής Αφρικής, με ποσοστό θνησιμότητας 3,6%. Οι περισσότεροι ασθενείς αναρρώνουν σε λίγες εβδομάδες χωρίς θεραπεία. Ωστόσο, ορισμένες ομάδες πληθυσμού, όπως τα παιδιά, οι έγκυες και οι ανοσοκατασταλμένοι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να αρρωστήσουν σοβαρά.

Επιπλέον, όπως εξηγεί ο κ. Μοσιάλος, ο ιός είναι πολύ λιγότερο μολυσματικός στην αρχική –ασυμπτωματική– φάση και γίνεται περισσότερο μολυσματικός όταν αρχίζουν τα συμπτώματα.

Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΣΤΙΑΖΕΙ ΚΥΡΙΩΣ ΣΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΩΝ.

Υπάρχει θεραπεία και εμβόλιο;

Η διάγνωση γίνεται με απομόνωση του ιού σε καλλιέργεια, ανίχνευση του DNA του ιού με PCR σε κλινικό δείγμα ή ανίχνευση παρουσίας orthopox-ιού σε ιστούς με ανοσοϊστοχημικές μεθόδους, ενημερώνουν γιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής και της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Σε κείμενό τους εξηγούν ότι η θεραπεία εστιάζει κυρίως στη βελτίωση των συμπτωμάτων και ότι «όσον αφορά στην αντιική θεραπεία, δύο φάρμακα που έχουν εγκριθεί για την θεραπεία της ευλογιάς θεωρούνται αποτελεσματικά και έναντι της ευλογιάς των πιθήκων. Μάλιστα, προηγούμενος εμβολιασμός κατά της ευλογιάς μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της έντασης των συμπτωμάτων. Ο εμβολιασμός μετά την έκθεση μπορεί, επίσης, να περιορίσει τις πιθανότητες σοβαρής νόσησης.

Πόσο κινδυνεύουμε από μια νέα πανδημία

Καθησυχαστικός εμφανίστηκε σε συνέντευξή του ο David Heymann, λοιμωξιολόγος στον ΠΟΥ, αναφέροντας ότι η κατάσταση με τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων δεν μοιάζει με εκείνη του πρώτου διαστήματος του κορονοϊού, γιατί ο πρώτος δεν μεταδίδεται με την ίδια ευκολία. Συμβουλεύει, δε, όσους υποπτεύονται πως μπορεί να έχουν εκτεθεί ή έχουν συμπτώματα να αποφεύγουν τη στενή επαφή με τους γύρω τους.

Από την πλευρά του, ο κ. Μοσιάλος αναφέρει ότι ναι μεν δεν υπάρχει σημαντικός κίνδυνος νέας πανδημίας, αλλά όσο περισσότεροι άνθρωποι μολύνονται «τόσο περισσότερες πιθανότητες έχει η ευλογιά των πιθήκων να προσαρμοστεί στον ανθρώπινο οργανισμό. Επιπλέον, όσο περισσότερο χρόνο περνάει ο ιός μέσα στο σώμα μας, τόσο περισσότερο χρόνο έχει για να εξελιχθεί».

Στο κείμενό της, η ομάδα των ελλήνων ειδικών αναφέρει ότι βασικοί λόγοι ανησυχίας είναι η απότομη άνοδος κρουσμάτων και η δυνατότητα μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο χωρίς ιστορικό ταξιδιού σε ενδημική περιοχή, ενώ το μεγαλύτερο ερώτημα είναι πόσο εύκολα μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο.