ΠΩΣ ΣΥΝΔΕΕΤΑΙ Η COVID-19 ΜΕ ΤΟ ΛΕΓΟΜΕΝΟ BRAIN FOG

Ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών με Long Covid πάσχει από το λεγόμενο brain fog ή αλλιώς την «ομίχλη εγκεφάλου». Επιστήμονες φαίνεται να εντοπίζουν την αιτία του προβλήματος.

Υπάρχει ένας καθόλου ευκαταφρόνητος αριθμός ανθρώπων που πάσχουν από το λεγόμενο σύνδρομο Long Covid, των μακροχρόνιων δηλαδή συμπτωμάτων που ακολουθούν τη λοίμωξη Covid-19. Αν και μέχρι στιγμής δεν γνωρίζουμε τα αίτια που το προκαλούν, γνωρίζουμε ωστόσο ότι οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να υποφέρουν σε σχέση με τους άντρες.

Τα τελευταία χρόνια, επίσης, οι επιστήμονες έχουν καταγράψει μακροχρόνια νευρικά και συμπεριφορικά προβλήματα σε ασθενείς που έχουν «κολλήσει» τον ιό SARS-CoV-2. Ανάμεσα σε αυτά και η λεγόμενη «ομίχλη εγκεφάλου» (ή αλλιώς «brain fog»), που φαίνεται να επηρεάζει σχεδόν το 40% των ασθενών με Long Covid. Δεν πρόκειται για κάποια ιατρική κατάσταση, αλλά για όρο που περιγράφει ένα σύνολο συμπτωμάτων, τα οποία μπορεί να επηρεάσουν ανθρώπους όλων των ηλικιών. Είναι, θα λέγαμε, ένας τύπος γνωστικής δυσλειτουργίας που χαρακτηρίζεται από προβλήματα μνήμης, κακή συγκέντρωση, εμφάνιση σύγχυσης και γενικά μειωμένο βαθμό πνευματικής διαύγειας.

Επιστήμονες από το Ινστιτούτο Καρολίνσκα στη Σουηδία φαίνεται, πάντως, να έχουν την απάντηση στο ερώτημα «γιατί συμβαίνει αυτό».

Μελέτες σε «μίνι εγκεφάλους»

Επειδή η μελέτη σε ζωντανούς εγκεφάλους είναι δύσκολη, ο ψυχίατρος και κυτταρικός βιολόγος Carl Sellgren και η ομάδα του αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν οργανοειδή του εγκεφάλου (καλλιέργειες κυττάρων σε εργαστηριακές συνθήκες που παρουσιάζουν ανατομικά χαρακτηριστικά ανάλογα με εκείνα του οργάνου), που τους επιτρέπουν να δουν σε πραγματικό χρόνο πώς ο SARS-CoV-2 επηρεάζει ζωντανούς ιστούς.

Σκοπός τους ήταν να μάθουν τι προκαλεί ο SARS-CoV-2 στον εγκέφαλο και αν αυτό βοηθά στην εξήγηση των νευρολογικών συμπτωμάτων που παρουσιάζουν ασθενείς. Μόλυναν, λοιπόν, τα οργανοειδή με τον ιό που προκαλεί την Covid-19 και διαπίστωσαν ότι επιτάχυνε την καταστροφή των συνδέσεων μεταξύ νευρώνων (εγκεφαλικές συνάψεις). Η καταστροφή μεγάλου αριθμού συνδέσεων μπορεί να προκαλεί «brain fog» σε ασθενείς με Covid-19. Aυτός θα μπορούσε να είναι ένας από τους λόγους που παρατηρούμε ποικίλα νευρολογικά συμπτώματα, ακόμη κι αφού περάσει η λοίμωξη, εξηγεί ο Samudyata, ερευνητής που ηγήθηκε της μελέτης.

«Πολύ μικρό φορτίο του ιού μπορούσε να εξαπλωθεί πολύ γρήγορα στα οργανοειδή και να καταστρέψει έναν υπερβολικά μεγάλο αριθμό συνάψεων», τονίζει και η Ana Oliveira, η δεύτερη συγγραφέας.

iStock

Ωστόσο, δεν ήταν ο ίδιος ο ιός που δημιουργούσε το πρόβλημα, αλλά το γεγονός ότι ενεργοποιούσε τα μικρογλοία, τα ανοσοκύτταρα του νευρικού συστήματος. «Διαπιστώσαμε ότι μετά τη μόλυνση από τον SARS-CoV-2, με κάποιο τρόπο τα μικρογλοία γίνονται ανοσοαντιδραστικά και καταστρέφουν περισσότερες συνάψεις από ότι είναι το φυσιολογικό», συμπληρώνουν οι ειδικοί. Από τα μικρογλοία, ένας συγκεκριμένος τύπος είναι μοναδικός στους ανθρώπους.

Η διαδικασία μάθησης

Ο εγκέφαλος αποτελείται από ένα πυκνό και δυναμικό δίκτυο νευρικών κυττάρων που επικοινωνούν μέσω συνάψεων, οι οποίες αλλάζουν καθώς οι άνθρωποι μαθαίνουν. Οι συνάψεις είναι ουσιαστικά ο τρόπος με τον οποίο τα κύτταρα επικοινωνούν μεταξύ τους και οι πληροφορίες μεταφέρονται από το ένα μέρος του εγκεφάλου στο άλλο. Στην ουσία είναι υπεύθυνες για όλες τις λειτουργίες του εγκεφάλου και συνεχώς αναδιαμορφώνονται, εξηγεί η Madeline Lancaster, νευροβιολόγος στο Εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας MRC.

Καθώς μεγαλώνουμε, οι παλιές συνάψεις καταργούνται μέσω μιας διαδικασίας που λέγεται «κλάδεμα συνάψεων» (synaptic pruning). Η εξάλειψη ενός ορισμένου αριθμού ανενεργών συνάψεων είναι μέρος της φυσιολογικής λειτουργίας του εγκεφάλου, ώστε να απαλλαγεί από συνδέσεις που δεν είναι πλέον απαραίτητες και να κάνει χώρο για νέες. Έτσι, είναι εφικτή η αποτελεσματικότερη λειτουργία του. Αν και το «κλάδεμα» είναι πιο ενεργό σε αναπτυσσόμενους εγκεφάλους, όπως π.χ. στα βρέφη, ωστόσο συνεχίζεται σε υγιείς εγκεφάλους καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής μας.

iStock

Ωστόσο, το υπερβολικό «κλάδεμα συνάψεων» έχει συνδεθεί με νευροαναπτυξιακές διαταραχές (π.χ. σχιζοφρένεια), καθώς και νευροεκφυλιστικές καταστάσεις (π.χ. νόσος του Αλτσχάιμερ).

Εάν η υπερβολική εξάλειψη συνάψεων που εμφανίζεται στα οργανοειδή του εγκεφάλου μετά τη μόλυνση από SARS-CoV-2 συμβεί και σε ανθρώπους, μπορεί να καταστρέψει ζωτικές συνδέσεις και να εξηγήσει γιατί ορισμένοι ασθενείς με Covid-19 υποφέρουν από μακροχρόνια νευρολογικά συμπτώματα. «Η υπερβολική εξάλειψη συνάψεων αναμένεται να επηρεάσει την ικανότητα ενός ατόμου να σχηματίζει νέες αναμνήσεις ή να θυμάται τις υπάρχουσες και θα μπορούσε να εξηγήσει τις υποτονικές εγκεφαλικές λειτουργίες που παρατηρούνται στο “brain fog”», αναφέρει η Lancaster.

Πάντως, οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι απαιτείται πολύ περισσότερη έρευνα, προκειμένου να κατανοήσουν πώς η λοίμωξη από τον ιό SARS-CoV-2 επηρεάζει τον εγκέφαλο.