ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ

Η ανάγκη για ολιστική προσέγγιση της Πολλαπλής Σκλήρυνσης αναγάγει σε υψηλό επίπεδο τη συμβολή του ψυχολόγου για τη διαχείριση της νόσου. Η ψυχολόγος Κλαίρη Σειραδάκη μας μιλά για τη συγκεκριμένη αντιμετώπισης της νόσου και δίνει ειδικές συμβουλές προς τους ασθενείς αλλά και προς όλους.

– Ποια τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Πολλαπλής Σκλήρυνσης που κάνουν απαραίτητη την συμβολή ενός ψυχολόγου στη διαχείρισή της;

Οι ψυχολογικές προεκτάσεις της ΣΚΠ είναι πολλές και φτάνουν να αγγίζουν πάνω από το 50% των ασθενών.

Πρώτα απ’όλα η ίδια η ανακοίνωση της νόσου αποτελεί ένα ιδιαίτερα σοκαριστικό γεγονός. Με το που ανακοινώνεται η διάγνωση, ασθενείς και οικογένεια θεωρούν ανυπέρβλητες τις δυσκολίες και όλα τα όνειρα και οι στόχοι τους για το μέλλον ανατρέπονται, με αποτέλεσμα να καταρρέει ολόκληρο το οικογενειακό σύστημα.

Οι συχνότερες διαταραχές που συνοδεύουν την συγκεκριμένη νόσο είναι η κατάθλιψη και οι αγχώδεις διαταραχές. Αξίζει επίσης να επισημάνουμε το γεγονός ότι σε πολλές περιπτώσεις, οι διαταραχές αυτές δεν διαγιγνώσκονται και κατά συνέπεια δεν αντιμετωπίζονται, με αποτέλεσμα να επηρεάζουν τελικά τη λειτουργικότητα, τη συμμόρφωση στη θεραπεία και γενικότερα την ποιότητα ζωής του ασθενούς και της οικογένειάς του.

Επίσης δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι πρόκειται για μια πάθηση η οποία δεν επιδέχεται πλήρη ίαση.

Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν, σύμφωνα με τα παραπάνω, πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη της ψυχολογικής στήριξης των ασθενών και των οικογενειών τους. Η ψυχολογική παρακολούθηση, τόσο κατά την ανακοίνωση της νόσου όσο και κατά την πορεία της, είναι απαραίτητη και καθοριστική για την πορεία του ασθενούς.

Η βελτίωση της ψυχολογικής διάθεσης του ασθενούς, σταδιακά φέρνει και την βελτίωση των συμπτωμάτων της νόσου.

– Πώς μπορεί ένας επιστήμονας υγείας όπως εσείς, να βοηθήσει την καθημερινότητα ενός ασθενή;

Αρχικά, τα αισθήματα που βιώνει ένας ασθενής όταν του ανακοινώνεται η διάγνωση, είναι πένθος για την απώλεια της υγείας του και κατ επέκταση άρνηση, θυμός, απόσυρση, επιθετικότητα.

Στόχος λοιπόν της ψυχοθεραπείας, είναι πρώτ απ’όλα το να αποδεχτεί ο ασθενής την κατάσταση, να συμφιλιωθεί με τη νόσο και στη συνέχεια το να καταφέρει να ακολουθήσει συγκεκριμένες πρακτικές διαδικασίες, για την καθημερινή της διαχείριση.

Επειδή όμως ο κάθε ασθενής ανταποκρίνεται διαφορετικά στην ανακοίνωση και την συνειδητοποίηση της νόσου, θα πρέπει να κριθεί ποιο θεραπευτικό πλάνο θα λειτουργήσει καταλληλότερα γι αυτόν. Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει ψυχοθεραπεία ατομική ή οικογενειακή, ψυχοεκπαίδευση και εκπαίδευση σε συγκεκριμένες δεξιότητες.

Σημαντικό κομμάτι της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας αποτελεί η εκπαίδευση των ασθενών σε τεχνικές χαλάρωσης και μείωσης του στρες.

Μια άλλη μέθοδος η οποία μπορεί να βοηθήσει ιδιαίτερα, είναι οι συνεδρίες ενσυνειδητότητας. Οι ασκήσεις ενσυνειδητότητας διδάσκουν τους ανθρώπους να εστιάζουν στο παρόν, τους βοηθούν να εξετάζουν τα προβλήματα με αντικειμενικό τρόπο και να ελέγχουν τα συναισθήματά τους, μειώνοντας έτσι τις αγωνίες τους.

Η πιο διαδεδομένη μορφή ψυχοθεραπείας είναι οι ομάδες αυτοβοήθειας μέσα από τις οποίες προάγονται οι διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων που τους ενώνει το κοινό πρόβλημα. Οι συναντήσεις των μελών των ομάδων αυτοβοήθειας μπορούν να αποτελέσουν μια ισχυρή πηγή υποστήριξης στην προσπάθεια προσαρμογής των πασχόντων στις αλλαγές που επιφέρει η νόσος στη ζωή τους.

Ακριβώς επειδή η ψυχολογική διάθεση είναι καθοριστική για την εξέλιξη της νόσου, η καλή ανταπόκριση και εξέλιξη εξαρτάται συχνά από το λεγόμενο ‘φαινόμενο placebo’. Η βελτίωση δηλαδή του ασθενούς, δεν εξαρτάται τόσο από την φαρμακοθεραπεία αλλά από την βελτίωση της ψυχολογικής διάθεσής του.

Η ολιστική αντιμετώπιση της ΣΚΠ είναι καθοριστικής σημασίας. Αυτός είναι ο λόγος που οι επαγγελματίες (γιατροί, ψυχολόγοι, ψυχίατροι) οφείλουν να συνεργάζονται στοχεύοντας στην αποτελεσματικότερη ίαση των συμπτωμάτων αλλά και την εξασφάλιση της ποιότητας ζωής που τόσο επιθυμούν.

– Πόσο καιρό ασχολείστε με το συγκεκριμένο νόσημα και τι έχετε διαπιστώσει όσον αφορά στη βελτίωση της υγείας των ασθενών;

Ο πρώτος ασθενής που ήρθε σε μένα με ΣΚΠ, ήταν πριν από οκτώ χρόνια.

Η εμπειρία μου έχει δείξει ότι οι ασθενείς με ΣΚΠ οι οποίοι παρακολουθούνται από ψυχολόγο, έχουν πολύ καλύτερη κλινική εικόνα, πορεία και εξέλιξη από εκείνους που το απορρίπτουν. Υπάρχουν μάλιστα ασθενείς, οι οποίοι μετά από κάποια χρόνια ψυχοθεραπείας, παρουσιάζουν πια, ασήμαντη συμπτωματολογία και αναπηρία.
Είναι αναμφισβήτητο πάντως το γεγονός ότι πρόκειται για ψυχοσωματική νόσο, στην οποία η ψυχολογία του ασθενούς παίζει καθοριστικό ρόλο.

– Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που σας αναφέρουν όσον αφορά στην σωματική και πνευματική τους υγεία και τι συστήνετε;

Δυστυχώς οι ασθενείς διαμαρτύρονται ανά διαστήματα για διάφορα σωματικά συμπτώματα σχετιζόμενα με τα μάτια (π.χ θολή όραση).

Σε πιο προχωρημένα στάδια της νόσου, παρουσιάζονται κινητικές δυσκολίες που υποβαθμίζουν την ποιότητα ζωής. Συχνά οι ασθενείς αναφέρουν τρέμουλο στα άκρα ή μυική δυσκαμψία, επώδυνες κράμπες ή ακόμα και σπασμούς. Το φαινόμενο αυτό, έχει ως αποτέλεσμα να αλλοιώνεται πολλές φορές ο γραφικός χαρακτήρας, το άτομο να κάνει ασυντόνιστες κινήσεις, να παρουσιάζει αστάθεια, αδυναμία ή μούδιασμα των κάτω άκρων. Στο προσκήνιο μπαίνουν πολλές φορές και οι κυστικές ενοχλήσεις (συχνοουρία, ακράτεια), φαινόμενα ιδιαίτερα ενοχλητικά για τον ασθενή.

Δεν είναι λίγες οι φορές που οι ασθενείς περιγράφουν μια κατάσταση σωματική, σα να τους διαπερνά ηλεκτρικό ρεύμα όπως επίσης και πόνο σε διάφορα σημεία του προσώπου.

Αν σε όλα αυτά προσθέσουμε την κόπωση, τις ζαλάδες, την ευαισθησία στη ζέστη αλλά και τα προβλήματα στη σεξουαλική λειτουργία, αντιλαμβανόμαστε πόσο δύσκολη μπορεί τελικά να αποβεί η καθημερινότητα αυτών των ατόμων.

Όσον αφορά στα πνευματικά συμπτώματα αυτά μπορεί να είναι: Διαταραχές στη μνήμη, έντονη διάσπαση προσοχής και συγκέντρωσης, επιβράδυνση στην επεξεργασία των πληροφοριών που δέχονται τα άτομα αυτά, δυσκολίες στην οργάνωση, στην λήψη αποφάσεων ή στην επίλυση προβλημάτων.

Αξίζει βέβαια να αναφέρουμε το γεγονός ότι πολλές φορές, τα πνευματικά αυτά συμπτώματα μπορεί να οφείλονται ή να επιδεινώνονται από την κατάθλιψη και το στρες που βιώνει ο ασθενής ή από την φαρμακοθεραπεία την οποία λαμβάνει.

– Θα θέλατε να μας πείτε κάποια συγκεκριμένα ζητήματα όσον αφορά στη σεξουαλική ζωή των ασθενών που έχετε δει;

Τα σεξουαλικά προβλήματα που δημιουργούνται σε ασθενής με ΣΚΠ, παρόλο που πολύ συχνά υποτιμώνται από τον ίδιο τον ασθενή (λόγω συστολής) ή ακόμα και τους γιατρούς (λόγω σημαντικότερων συμπτωμάτων), ενδέχεται να αποτελούν τελικά πηγή θλίψης και να επηρεάζουν καθοριστικά τη ζωή του ασθενούς ή/και του ζευγαριού.

Στον άνδρα, παρατηρείται συχνά μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας και ανικανότητα να φτάσει σε οργασμό, όπως επίσης και δυσκολίες μερικής ή ολικής στύσης και πιο σπάνια η αδυναμία εκσπερμάτισης.

Στη γυναίκα, παρατηρείται μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας και αδυναμία να φτάσει σε οργασμό, όπως επίσης και μείωση της ευαισθησίας στην περιοχή των γεννητικών της οργάνων, μείωση της ύγρανσης του κόλπου και δυσπαρεύνεια (οδυνηρή συνουσία).

Αν σε αυτά τα συμπτώματα προσθέσουμε την κατάθλιψη, την κόπωση, τις αισθητηριακές διαταραχές, τις δυσκολίες συγκέντρωσης, την μείωση της αυτονομίας ή τις κυστικές δυσλειτουργίες, μπορούμε να κατανοήσουμε περισσότερο την μειωμένη σεξουαλική δραστηριότητα, μιας και συμβάλουν αρνητικά στην αυτοεκτίμηση και στην αποδοχή το ασθενούς από την πλευρά του συντρόφου.

Και εδώ, η συνάντηση με τον ψυχολόγο, η συμβουλευτική ζευγαριού και οι ψυχοθεραπευτικές ομάδες βοηθούν τους ανθρώπους στο να επικοινωνήσουν με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα τις δυσκολίες τους σε μια ήρεμη ατμόσφαιρα και να εμπλουτίσουν με καινούργιους τρόπους, τη δική τους προσωπική σεξουαλική ζωή.

Αν σας ρωτούσαμε να μας πείτε 5 βασικές συμβουλές για τους ασθενείς αλλά και την οικογένειά τους, ποιες θα ήταν αυτές;

Είναι καθοριστικό το να συνειδητοποιήσει από νωρίς ο ασθενής ότι δυστυχώς, δεν υπάρχει ακόμα μόνιμη ίαση της ΣΚΠ και άρα θα πρέπει να μάθει να ζει μ’ αυτήν. Πέντε συμβουλές που θα μπορούσα να δώσω, έχουν να κάνουν με την υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής από την πλευρά του ασθενούς.

• Τρώμε υγιεινά

• Γυμναζόμαστε τακτικά

• Ελαττώνουμε το στρες

• Κόβουμε το κάπνισμα

• Προστατευόμαστε από ασθένειες

Βεβαίως, επειδή είναι καθοριστικής σημασίας η υποστήριξη από το οικείο περιβάλλον, ο περίγυρος είναι σημαντικό να ενημερωθεί κατάλληλα. Η ψυχολογική υποστήριξη τόσο από επαγγελματίες ψυχικής υγείας, όσο και από το περιβάλλον του ατόμου αποτελεί το Α και το Ω για μια καλύτερη ποιότητα ζωής.