ΠΟΙΟ ΕΙΔΟΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΕΙ ΤΗ ΜΝΗΜΗ;

Ξεχάστε τον Μπαχ και ακούστε μουσική που σας ξεσηκώνει και σας αρέσει, αν θέλετε να θυμάστε καλύτερα ό,τι προσπαθείτε να μάθετε.  

Ποια είναι η μουσική υπόκρουση της καθημερινότητάς σας; Με το που ξυπνάτε ακούτε Τρίτο Πρόγραμμα ή έχετε ένα αγαπημένο playlist με νοσταλγικά ποπ κομμάτια; Όταν πρέπει να κάνετε μία δύσκολη πνευματική εργασία κλείνετε τη μουσική ή όχι;

Αυτές οι ερωτήσεις θα φαίνονταν ανούσιες, αν δεν είχε προηγηθεί πρόσφατη μελέτη της οποίας ηγήθηκε ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Oberta της Καταλονίας (UOC) στη Βαρκελώνη. Οι συγκεκριμένοι επιστήμονες αποφάσισαν να ασχοληθούν με τη θεραπευτική αξία της μουσικής υπόκρουσης στην καθημερινότητά μας, καθώς είναι ένα θέμα για το οποίο υπάρχουν πολλές και αντικρουόμενες απόψεις. Βρήκαν, λοιπόν, ότι η ευεργετική επίδραση της μουσικής στη μνήμη δεν είναι ίδια για όλους. Διαμορφώνεται ανάλογα με τις συνήθειες του ατόμου, αλλά και το επίπεδο των νοητικών λειτουργιών του. Με λίγα λόγια, το τι μας αρέσει να ακούμε και πώς σχετιζόμαστε με τη μουσική στην καθημερινότητά μας είναι κεντρικά θέματα που σχετίζονται με τη διαδικασία μνήμης και μάθησης.

Η μουσική ενώνει τους ερευνητές

Η μελέτη του UOC, που δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2023 στην Επιθεώρηση της Νόσου Αλτσχάιμερ, συμπεριλάμβανε 65 ασθενείς με ήπια εξασθένηση μνήμης, οι οποίοι επιλέχθηκαν από την Μονάδα Νευροψυχολογίας του Νοσοκομείου Sant Pau στη Βαρκελώνη. Πραγματοποιήθηκε με τη συνεργασία του UOC, ερευνητών του Sant Pau Hospital, απ' όπου επιλέχθηκαν και οι ασθενείς, επιστημόνων του Concordia University του Καναδά και ερευνητών του Gregorio Marañón Ινστιτούτου Υγείας στη Μαδρίτη.

pexels

Τα θετικά που έχει η συνήθεια της μουσικής υπόκρουσης στην καθημερινότητά μας στην αυτοβιογραφική μνήμη και στη λεξιλογική πρόσβαση και ανάκτηση έχουν ήδη αποδειχθεί. Η νέα αυτή μελέτη πρόσθεσε επιστημονική γνώση που αφορά στη θεραπευτική προσέγγιση ατόμων με διαταραχές μνήμης και μάθησης, καθώς σε καταστάσεις όπως η ήπια γνωστική εξασθένηση δεν υπάρχουν επίκαιρα στοιχεία που να αποδεικνύουν την επίδραση της μουσικής υπόκρουσης σε γνωστικές λειτουργίες όπως η μνήμη ή η μάθηση.

Ξεχνάω τα ραντεβού μου, τι να ακούσω;

Θυμάστε που οι γονείς μας μάς έκλειναν το ραδιόφωνο όταν διαβάζαμε για τις προαγωγικές εξετάσεις; Φαινόταν αδύνατον να μπορεί κάποιος να συγκεντρωθεί ακούγοντας έστω και σε χαμηλή ένταση μουσική. Έρχονται τώρα οι συγγραφείς της μελέτης με τα πειράματά τους για να βάλουν κάποια πράγματα στη θέση τους.

Προκειμένου να ελέγξουν την επίδραση της μουσικής στη διάρκεια μιας άσκησης μνήμης, προχώρησαν σε τρία πειράματα. Σε κάθε πείραμα, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να απομνημονεύσουν είκοσι τέσσερις φωτογραφίες αγνώστων προσώπων. Δέκα λεπτά αργότερα, στους συμμετέχοντες δόθηκε άλλο ένα «πακέτο» φωτογραφιών που περιλάμβανε τις πρώτες είκοσι τέσσερις φωτογραφίες και είκοσι τέσσερις επιπλέον. Ζητήθηκε τότε από τους συμμετέχοντες να αναγνωρίσουν ανάμεσα στις σαράντα οκτώ φωτογραφίες εκείνες που είχαν αρχικά δει.

Στο πρώτο πείραμα υπήρχε μουσική υπόκρουση μόνο κατά τη διάρκεια της φάσης της απομνημόνευσης. Στο δεύτερο η υπόκρουση υπήρχε και στη φάση κωδικοποίησης και στη φάση αναγνώρισης. Στις δύο περιπτώσεις οι επιστήμονες βρήκαν ότι η μουσική ούτε βελτίωσε ούτε χειροτέρεψε τις επιδόσεις των συμμετεχόντων στη μελέτη. Η μουσική που χρησιμοποιήθηκε στα δύο αυτά πειράματα ήταν κλασική και συγκεκριμένα το Κοντσέρτο για τσέμπαλο σε Ρε ελάσσονα του Μπαχ. «Είναι ένα είδος μουσικής μεταξύ χαλάρωσης και διέγερσης, το οποίο έχει αποδειχτεί ως το πιο αποτελεσματικό για την ενίσχυση της μνήμης», εξήγησε ο Dr Marco Calabria, ερευνητής του του Πανεπιστημίου Oberta της Καταλονίας και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης.

Προηγούμενες μελέτες είχαν αναφέρει ότι η «υψηλής διέγερσης» μουσική μπορεί να ενισχύσει περισσότερο τις επιδόσεις στις ασκήσεις μνήμης. Έτσι, στο τρίτο πείραμα, οι συγγραφείς και ερευνητές έλεγξαν δύο συνθήκες: εκείνες με μουσική χαμηλής διέγερσης και με μουσική υψηλής διέγερσης. Στην πρώτη περίπτωση οι ασθενείς εκτέθηκαν στο Adagio σε ρε ελάσσονα του Μπαχ. Για το σενάριο της υψηλής διέγερσης επέλεξαν την ούτε πολύ διεγερτική ούτε χαλαρωτική ορχηστρική εκδοχή του Un rayo de sol, των Los Diablos.

Freepik

Οι ερευνητές κατανόησαν ότι οι διαφορές που είχαν οι μεταξύ τους οι συμμετέχοντες όσον αφορά στις μουσικές τους προτιμήσεις αλλά και η ίδια η σχέση τους με τη μουσική επηρεάζουν σημαντικά τα οφέλη από την ακρόαση.

Οι επιστήμονες βρήκαν, επίσης, ότι οι θετικές επιδράσεις της μουσικής στη μνήμη εξαρτιούνταν από το είδος της σχέσης που είχαν με τη μουσική. «Αν οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τακτικά στην καθημερινή τους ζωή τη μουσική σαν ρυθμιστή του συναισθήματός τους, π.χ. για να ηρεμούν, ή αν την χρησιμοποιούν σαν συντροφιά, θα είναι πιο εύκολο να κερδίσουν περισσότερα οφέλη από τη μουσική προσπαθώντας να μάθουν κάτι καινούργιο», εξήγησε σε συνέντευξη τύπου ο Calabria και συνέχισε: «Οι άνθρωποι αυτοί πέτυχαν υψηλότερη επίδοση στην άσκηση μνήμης όταν εκτέθηκαν σε διεγερτική μουσική.Απαιτείται ένα επαρκές επίπεδο διέγερσης για να δημιουργηθούν οι βέλτιστες φυσιολογικές συνθήκες για την ενίσχυση της μάθησης. Αν αυτό δεν επιτευχθεί –όπως στην περίπτωση της κλασικής μουσικής, η οποία δρα χαλαρωτικά–, η μάθηση δεν ενισχύεται».

Και τώρα τι κάνουν οι Καταλανοί ερευνητές; Σχεδιάζουν περαιτέρω μελέτες μέχρι το τέλος του 2024, που θα αφορούν ασθενείς με άλλα γνωστικά προβλήματα και παθήσεις, όπως η νόσος του Πάρκινσον, και φτιάχνουν την playlist των νέων τους πειραμάτων.