ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΗ

Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου του Προστάτη η 15η Σεπτεμβρίου και ο Ιωάννης Βαρκαράκης, Καθηγητής Ουρολογίας Ε.Κ.Π.Α, αναλύει με ρεαλισμό και συγκρατημένη αισιοδοξία τις εξελίξεις όσον αφορά τη νόσο, που υπολογίζεται ότι πλήττει 1 στους 7 άντρες.

Όταν βρίσκεσαι απέναντι σε έναν χειρουργό, ξέρεις ότι έχεις να κάνεις με έναν άνθρωπο που προτιμά τη δράση από τα λόγια κάνοντας –κυριολεκτικά– τομές αποφασιστικές για τη ζωή των ανθρώπων. Προσπαθείς να προσαρμοστείς στις συνθήκες της συνάντησης για μια σύντομη συνομιλία, νιώθοντας ταυτόχρονα ενοχές που «κλέβεις» από τον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο του ανάμεσα σε κρίσιμα χειρουργεία. Κάπως έτσι συνάντησα τον καθηγητή Ιωάννη Βαρκαράκη, της Β΄ Ουρολογικής Κλινικής του Σισμανογλείου Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου, για να μιλήσουμε για τον καρκίνο του προστάτη: Με την ψυχή στο στόμα.

Ως γυναίκα, δεν ταυτίστηκα με τους ασθενείς που χειρουργεί, αλλά αυτό δεν ήταν διόλου ανακουφιστικό: Στα μισά της κουβέντας σκέφτηκα ότι οι άντρες που αγαπάμε μπορεί στ’ αλήθεια να κινδυνεύουν. Και η συζήτηση έγινε για μια στιγμή προσωπική υπόθεση.

– Ας ξεκινήσουμε με τα καλά νέα: Έχουμε θετικές εξελίξεις στο μέτωπο της επιστήμης.

Πράγματι, υπάρχει πρόοδος και στη διάγνωση και την πρόγνωση, και στη θεραπεία. Υπάρχουν νέοι βιοδείκτες τόσο στο αίμα (4Κ score, PHI) όσο και στα ούρα (PCA-3,ExoDx)) που μας βοηθούν στη λήψη απόφασης για βιοψία προστάτη, ιδιαίτερα εάν έχει προηγηθεί ήδη μία βιοψία αρνητική αλλά η υποψία καρκίνου ακόμα παραμένει. Επίσης, η πρόοδος στην μοριακή βιολογία μάς δίνει τη δυνατότητα να ανιχνεύσουμε πρώιμα κακοήθεια σε καλοήθη ιστό μετά από αρνητικές για καρκίνο βιοψίες του προστάτη. Επίσης, εντοπίζουμε επιγενετικές αλλαγές, που συνήθως υπάρχουν σε περιοχές γύρω από μία καρκινική εστία, θέτοντας την ένδειξη για επανάληψη της βιοψίας.

Δεν θα σας κουράσω με περαιτέρω ορολογίες και λεπτομέρειες. Σημασία έχει ότι σήμερα η πρόοδος στην επιστήμη και την τεχνολογία μάς δίνει τα μέσα για ακριβέστερες διαγνώσεις. Μπαίνουμε στους ιστούς και μπορούμε να δούμε σε καλοήθη ιστό τα στοιχεία εκείνα που θα μας πουν ότι υπάρχει κακοήθεια. Μεγάλο βήμα στην ακρίβεια της διάγνωσης μάς δίνει και η Πολυπαραμετρική Μαγνητική του Προστάτη, μέθοδος που ανιχνεύει με σχετικά μεγάλη ακρίβεια τις ύποπτες για καρκίνο εστίες και μας καθοδηγεί ακριβώς εκεί που πρέπει να κάνουμε τη βιοψία του προστάτη.

Ο Ιωάννης Βαρκαράκης, Καθηγητής Ουρολογίας Ε.Κ.Π.Α.

Η πρόοδος είναι σημαντική και στην πρόγνωση. Σκεφτείτε: Από ένα κομμάτι της βιοψίας με καρκίνο μπορούν να ελεγχθούν μία σειρά από ογκογονίδια (ConfirmMDx) σχετιζόμενα με τον συγκεκριμένο καρκίνο, δίνοντάς μας πληροφορίες σε ατομικό επίπεδο για τον βαθμό επικινδυνότητας του συγκεκριμένου καρκίνου στον συγκεκριμένο ασθενή. Με άλλα λόγια, αν έχουμε ή όχι επιθετικό καρκίνο με πιθανότητα ανάπτυξης μεταστάσεων. Αυτό θα μας βοηθήσει να πάρουμε μία απόφαση για τη διενέργεια πιο επιθετικών θεραπειών. Επίσης, σε περιπτώσεις μη επιθετικών καρκίνων θα μας βοηθήσει να επιλέξουμε την «ενεργή παρακολούθηση του καρκίνου», αντί της ριζικής θεραπείας με χειρουργείο ή ακτινοβολία. Δυστυχώς, η διενέργεια τέτοιων εξετάσεων δεν είναι πολύ διαδομένη στην Ελλάδα. Για να γίνουν, συνήθως αποστέλλονται στο εξωτερικό και είναι υψηλού και ιδιωτικού κόστους.

Στον τομέα της θεραπείας, που ενδιαφέρει περισσότερο τους ασθενείς, τα μηχανήματα της ακτινοθεραπείας είναι ακριβέστερα και οι ασθενείς εμφανίζουν λιγότερες παρενέργειες. Στον τομέα των φαρμάκων, έχουμε νέα αντιανδρογόνα που χορηγούνται σε προχωρημένη μεταστατική νόσο, νέα ανοσοτροποποιητικά φάρμακα και θεραπείες με ραδιενεργό Λουτέσιο, που χορηγούνται σε προχωρημένα, μεταστατικά στάδια και έχουν πετύχει να παρατείνουν τη ζωή των ασθενών μας.

Χειρουργικά, κι εμείς οι ίδιοι έχουμε γίνει καλύτεροι και στα ρομποτικά και στα λαπαροσκοπικά χειρουργεία. Αυτό δεν σημαίνει ότι εξαφανίσαμε τις επιπλοκές. Πάντα υπάρχει ο κίνδυνος για ακράτεια και προβλήματα στη στυτική λειτουργία – και μάλιστα ο κίνδυνος από τις ελάχιστα επεμβατικές μεθόδους δεν είναι μικρότερος από τον κίνδυνο που ελλοχεύει στο ανοιχτό χειρουργείο. Αυτό το αναφέρω γιατί ο ασθενής πρέπει να ενημερώνεται σωστά και να μην έχει μεγάλες προσδοκίες από τις υποσχέσεις ορισμένων γιατρών. Είναι ουτοπία ο μηδενικός κίνδυνος.

– Πόσο απειλητικός μπορεί να γίνει ο καρκίνος του προστάτη για τη ζωή ενός άντρα;

Ο καρκίνος του προστάτη είναι ο δεύτερος θανατηφόρος μετά τον καρκίνο του πνεύμονα, όχι γιατί είναι πιο επιθετικός, αλλά γιατί είναι πιο συχνός στον ανδρικό πληθυσμό. Θα τον χαρακτήριζα «διπρόσωπο», καθώς, αν και συνήθως προχωράει αργά, μπορεί –σπανιότερα– να γίνει πολύ επιθετικός.

Μιλώντας πάντως για την πλειοψηφία των ασθενών, ο συγκεκριμένος καρκίνος έχει μακρά πορεία και αν διαγνωστεί νωρίς δεν σε σκοτώνει. Όπως σε όλους τους καρκίνους, κι εδώ ισχύει η αξία της έγκαιρης διάγνωσης. Δυστυχώς, όμως, παρά τις εξελίξεις που περιγράψαμε παραπάνω, δεν είμαστε ακόμη τόσο καλοί στο να ξεχωρίζουμε τους «ευγενικούς» από τους «επιθετικούς» καρκίνους του προστάτη, με αποτέλεσμα συχνά να υπερθεραπεύουμε τους ασθενείς, κληροδοτώντας τους τις επιπλοκές των ριζικών θεραπειών.

Ενίοτε, είναι σοφό να πεις στον κατάλληλο ασθενή να επιλέξει τη στενή παρακολούθηση αντί της ριζικής θεραπείας. Υπάρχει χρόνος να πάρουμε και δεύτερη και τρίτη γνώμη, να διαλέξουμε προσεκτικά τον χειρουργό μας, να συμβουλευτούμε τον ογκολόγο μας.

iStock

– Ο καρκίνος του προστάτη αφορά κυρίως άτομα ηλικίας 50-80 ετών. Βλέπετε περιστατικά και σε νεότερους άντρες;

Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας, 1 στους 7 άντρες θα εμφανίσει καρκίνο του προστάτη κάποια στιγμή στη ζωή του, συνήθως μετά την ηλικία των 50 ετών. Νέοι σε ηλικία ασθενείς είναι συνήθως άτομα με οικογενειακό ιστορικό και τους βλέπουμε σπανιότερα.

– Η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη. Μπορεί ο τρόπος ζωής ή συγκεκριμένες διατροφικές συνήθειες να μειώσουν ή να αυξήσουν τις πιθανότητες εμφάνισής του;

Υπάρχουν μελέτες που έχουν δείξει κάποιες συσχετίσεις με την εμφάνιση του συγκεκριμένου καρκίνου, ενοχοποιώντας, για παράδειγμα, την αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ. Όμως, σύμφωνα με την Evidence Based Medicine (ιατρική βασισμένη σε αποδεδειγμένη γνώση), δεν έχει αποδειχτεί συσχέτιση με διαιτητικούς και άλλους παράγοντες. Όσο δηλαδή κι αν γνωρίζουμε ότι το κάπνισμα βλάπτει και η μεσογειακή διατροφή κάνει καλό στην υγεία, δεν μπορούμε να δώσουμε οδηγία μην καπνίζετε και μην καταναλώνετε συχνά κρέας για να μην πάθετε καρκίνο στον προστάτη.

– Τι περιλαμβάνει ο προληπτικός έλεγχος που πρέπει να κάνει ένας άντρας για να εντοπίσει όσο το δυνατόν πιο πρώιμα τη νόσο;

Κάθε άντρας μετά την ηλικία των 50 ετών θα πρέπει να κάνει προσυμπτωματικό έλεγχο για καρκίνο του προστάτη. Είναι μια απλή διαδικασία που μπορεί να σώσει τη ζωή του και αφορά στην εξέταση PSA και τη δακτυλική εξέταση του προστάτη. Ωστόσο, οι άντρες με οικογενειακό ιστορικό πρέπει να προβαίνουν στον πρώτο έλεγχο νωρίτερα, στην ηλικία των 40 ετών.

– Από την εμπειρία σας, γιατί πιστεύετε ότι γυναίκες και άντρες αμελούμε εξετάσεις που μπορεί να διαγνώσουν πρώιμα έναν καρκίνο;

Κάποιους μας φρενάρει η άγνοια κινδύνου, κάποιους άλλους ο έντονος φόβος.

iStock

– Ποια είναι η ύποπτη συμπτωματολογία;

Δυστυχώς, η νόσος δεν εμφανίζει συμπτώματα στα αρχικά της στάδια. Αν δώσει συμπτώματα, είναι συνήθως πολύ αργά. Γι’ αυτό έχει αξία η ενημέρωση και η έγκαιρη διάγνωση. Σκεφτείτε: Εάν ο καρκίνος του προστάτη διαγνωστεί σε πρώιμο στάδιο, το ποσοστό ίασης μπορεί και να ξεπεράσει το 95%.

– Το χειρουργείο επηρεάζει τη σεξουαλική ζωή των αντρών;

Ό,τι κι αν υποσχεθεί κανείς και όσο καλή δουλειά κι αν κάνει, ένα μέρος των ασθενών παρουσιάζει προβλήματα. Όταν οι επιπλοκές αφορούν ηλικιωμένους άντρες, δεν τους αλλάζουν δραματικά τη ζωή. Όταν όμως στο χειρουργείο μπαίνει ένας νέος, ενεργός σεξουαλικά άντρας, τα πράγματα είναι διαφορετικά.

– Ποιος είναι ο ρόλος της συντρόφου σε όλη αυτή την περιπέτεια;

Εξαιρετικά σημαντικός. Οι γυναίκες είναι συνήθως υποστηρικτικές. Όταν έρχονται στο ιατρείο και η συζήτηση πηγαίνει στο σεξουαλικό θέμα λένε συχνά: «Γιατρέ δεν μας νοιάζει αυτό, από τον όγκο να σωθούμε». Αγαπούν τον σύντροφό τους και θέλουν να ζήσει.