ΤΑ ΝΕΑ ΟΠΛΑ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗ ΓΗΡΑΝΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΕΙ

Τι συμβαίνει στο σώμα μας καθώς περνούν τα χρόνια, ποια είναι τα «όπλα» μας κατά της γήρανσης και πώς αναμένεται να αλλάξει το παιχνίδι το 2023;

Δεν μπορούμε να σταματήσουμε το πέρασμα των χρόνων και –μοιραία– τις συνέπειες που έχει στον οργανισμό μας η διαδικασία της γήρανσης. Σήμερα θα δούμε ποιες είναι αυτές οι συνέπειες και πώς μπορούμε να βοηθήσουμε την κατάσταση, ώστε να προστατέψουμε την υγεία μας.

Με τη βοήθεια της Mayo Clinic (αμερικανικό, μη κερδοσκοπικό ακαδημαϊκό ιατρικό κέντρο που ασχολείται με τη φροντίδα της υγείας, την εκπαίδευση και την έρευνα) θα μάθουμε τι προκαλεί η γήρανση στην καρδιά, τα οστά και τις αρθρώσεις, το πεπτικό σύστημα, την ουροδόχο κύστη, τη μνήμη, τα μάτια, τα δόντια, το δέρμα και τη σεξουαλική μας ζωή. Έτσι θα ξέρουμε για τι ακριβώς μιλάμε, καθώς αυξάνεται το προσδόκιμο.

Το δεδομένο παραμένει πως η γήρανση είναι υπεύθυνη για τα 2/3 των θανάτων παγκοσμίως. Για την ακρίβεια, «σκοτώνει» 100.000 ανθρώπους κάθε ημέρα. Βλέπεις, συμβαδίζει με ορισμένους βασικούς «δολοφόνους» της ανθρωπότητας, όπως ο καρκίνος, οι καρδιαγγειακές παθήσεις και η άνοια. Όσο μεγαλώνουμε, τόσο περισσότερα είναι τα σχετικά κρούσματα.

Θα διαπιστώσεις ότι εκείνα που είναι χρήσιμο να κάνουμε για να προστατέψουμε τον εαυτό μας δεν είναι πολλά. Ούτε δύσκολα. Εντωμεταξύ, μέσα στο 2023 αναμένεται να προσθέσουμε στη φαρέτρα μας το πρώτο φάρμακο που στοχεύει στη βιολογία της ίδιας της γήρανσης. Κατά το Wired «τα λεγόμενα “σήματα κατατεθέντα” της διαδικασίας γήρανσης κυμαίνονται από βλάβη στο DNA μας –δηλαδή το εγχειρίδιο οδηγιών που υπάρχει σε κάθε μας κύτταρο– έως πρωτεΐνες που παρουσιάζουν κακή συμπεριφορά λόγω αλλοιώσεων στη χημική τους δομή. Το πιο συναρπαστικό είναι ότι τώρα έχουμε ιδέες για το πώς να αντιμετωπίσουμε αυτές τις διαδικασίες. Μέχρι το τέλος του 2023, είναι πιθανό ότι μία από αυτές τις ιδέες θα αποδειχθεί αποτελεσματική στους ανθρώπους».

Τα νέα «όπλα» ενάντια στη γήρανση

Ένας ισχυρός υποψήφιος είναι τα «γηρολυτικά», μια κατηγορία θεραπειών που στοχεύει στα γερασμένα κύτταρα, τα οποία συσσωρεύονται στο σώμα μας καθώς γερνάμε. Αυτά τα κύτταρα φαίνεται να οδηγούν στη διαδικασία γήρανσης – από την πρόκληση καρκίνου έως τον νευροεκφυλισμό. Η αφαίρεσή τους δείχνει να επιβραδύνει αυτήν την εξέλιξη έως και να την αναστρέφει.

Πολλές εταιρείες αναζητούν ασφαλείς και αποτελεσματικούς τρόπους για να απαλλάξουν τους ανθρώπους από αυτά τα γερασμένα κύτταρα. Η μεγαλύτερη είναι η Unity Biotechnology, η οποία ιδρύθηκε από επιστήμονες της Mayo Clinic, με επενδυτές όπως ο Jeff Bezos. Οι ερευνητές της δοκιμάζουν σειρά από γηρολυτικά φάρμακα ενάντια σε ασθένειες όπως η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (αιτία τύφλωσης) και η πνευμονική ίνωση.

Υπάρχουν πολλές προσεγγίσεις υπό διερεύνηση. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται μικρές πρωτεΐνες που στοχεύουν στα γερασμένα κύτταρα και εμβόλια που ενθαρρύνουν το ανοσοποιητικό σύστημα να τα καθαρίσει. Η εταιρεία Oisín Biotechnologies, για παράδειγμα, εστιάζει στη γονιδιακή θεραπεία. Εδώ να πούμε πως τα γηρολυτικά δεν είναι οι μόνοι υποψήφιοι να μας σώσουν από τον χρόνο. Στην παρούσα φάση, γίνονται δοκιμές σε ανθρώπους που περιλαμβάνουν την πρωτεΐνη GAIM της Proclara Biosciences, η οποία καθαρίζει τις κολλώδεις «αμυλοειδείς» πρωτεΐνες. Σε αυτό το στάδιο των δοκιμών είναι και η γονιδιακή θεραπεία της Verve Therapeutics για τη μείωση της χοληστερόλης, τροποποιώντας ένα γονίδιο που ονομάζεται PCSK9.

Το πρώτο αληθινό φάρμακο κατά της γήρανσης είναι πολύ πιθανό να στοχεύει σε μια συγκεκριμένη ασθένεια που σχετίζεται με την ηλικία και προκαλείται από ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό, αντί της ίδιας της γήρανσης. Αλλά η επιτυχία ενός φαρμάκου που στοχεύει σε μια πτυχή της γήρανσης σε κλινικές δοκιμές θα μας επιτρέψει να εξετάσουμε αυτόν τον υψηλότερο στόχο στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον.

Για την ώρα, ας δούμε αναλυτικά τις επιπτώσεις που έχει στον οργανισμό μας το πέρασμα του χρόνου.

Καρδιαγγειακό σύστημα

Η πιο κοινή αλλαγή είναι η σκλήρυνση των αιμοφόρων αγγείων και των αρτηριών, γεγονός που αναγκάζει την καρδιά μας να εργάζεται σκληρότερα για να αντλεί αίμα μέσω αυτών. Οι καρδιακοί μύες αλλάζουν, ώστε να προσαρμοστούν στον αυξημένο φόρτο εργασίας. Ο καρδιακός ρυθμός σε κατάσταση ηρεμίας παραμένει περίπου ο ίδιος, αλλά δεν αυξάνεται κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων, όπως παλαιότερα. Αυτές οι αλλαγές αυξάνουν τον κίνδυνο για υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση) και άλλα καρδιαγγειακά προβλήματα.

Τι μπορούμε να κάνουμε

• Βάζουμε τη σωματική δραστηριότητα στην καθημερινότητά μας. Η τακτική μέτρια σωματική δραστηριότητα μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση υγιούς βάρους και στη μείωση του κινδύνου καρδιακής νόσου.
• Τρώμε υγιεινά. Επιλέγουμε λαχανικά, φρούτα, δημητριακά ολικής άλεσης, τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες και άπαχες πηγές πρωτεΐνης, όπως τα ψάρια. Περιορίζουμε τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά και αλάτι.
• Δεν καπνίζουμε. Η συνήθεια αυτή συμβάλλει στη σκλήρυνση των αρτηριών και αυξάνει την αρτηριακή πίεση και τον καρδιακό ρυθμό, ενώ έχει επιπτώσεις και στον εγκέφαλο.
• Διαχειριζόμαστε το άγχος, το οποίο μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την καρδιά και συνδέεται γενικότερα με τη διαδικασία της γήρανσης.
• Κοιμόμαστε αρκετά. Ο ποιοτικός ύπνος παίζει σημαντικό ρόλο στην επούλωση και την επισκευή της καρδιάς και των αιμοφόρων αγγείων. Στόχος είναι οι επτά έως εννιά ώρες ύπνου, τη νύχτα.

Οστά, αρθρώσεις και μύες

Οι συνέπειες της γήρανσης φαίνονται και στα οστά μας. Καθώς περνούν τα χρόνια, τα οστά τείνουν να συρρικνώνονται σε μέγεθος και πυκνότητα. Εξασθενούν και καθίστανται πιο επιρρεπή σε κατάγματα. Μπορεί να γίνουμε και λίγο πιο κοντοί. Οι μύες γενικά χάνουν τη δύναμη, την αντοχή και την ευλυγισία. Αυτοί οι παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν τον συντονισμό, τη σταθερότητα και την ισορροπία μας.

Τι μπορούμε να κάνουμε

• Λαμβάνουμε επαρκείς ποσότητες ασβεστίου. Συνιστώνται τουλάχιστον 1.000 χιλιοστόγραμμα (mg) ασβεστίου ημερησίως για τους ενήλικες. Για τις γυναίκες ηλικίας από 51 χρόνων και πάνω και για τους άνδρες ηλικίας από 71 χρόνων και άνω, προτείνονται τα 1.200 mg ημερησίως. Οι διατροφικές πηγές ασβεστίου περιλαμβάνουν γαλακτοκομικά προϊόντα, μπρόκολο, λάχανο, σολομό και τόφου.
• Λαμβάνουμε επαρκείς ποσότητες βιταμίνης D. Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη βιταμίνης D είναι 600 διεθνείς μονάδες (IU) για ενήλικες έως 70 ετών και 800 IU για ενήλικες άνω των 70 ετών. Πολλοί άνθρωποι λαμβάνουν επαρκείς ποσότητες βιταμίνης D από το ηλιακό φως. Άλλες πηγές περιλαμβάνουν τόνο, σολομό, αβγά, γάλα εμπλουτισμένο με βιταμίνη D και συμπληρώματα βιταμίνης D.
• Βάζουμε στην καθημερινότητά μας τη σωματική δραστηριότητα (από το ανέβασμα σκαλοπατιών και το περπάτημα έως προπονήσεις με βάρη, που βοηθούν να «χτίσουμε» γερά οστά και να επιβραδύνουμε την απώλεια οστικής μάζας).
• Αποφεύγουμε την κατάχρηση ουσιών.

Πεπτικό σύστημα

Οι δομικές αλλαγές στο παχύ έντερο που σχετίζονται με τη γήρανση μπορεί να οδηγήσουν σε μεγαλύτερη δυσκοιλιότητα στους ηλικιωμένους ενήλικες. Άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν είναι η έλλειψη άσκησης, η μη κατανάλωση αρκετών υγρών και η δίαιτα χαμηλή σε φυτικές ίνες. Φάρμακα, όπως διουρητικά και συμπληρώματα σιδήρου, καθώς και ορισμένες ιατρικές παθήσεις, όπως ο διαβήτης, μπορεί επίσης να συμβάλουν στη δυσκοιλιότητα.

Τι μπορούμε να κάνουμε

• Ακολουθούμε υγιεινή διατροφή, πλούσια σε φυτικές ίνες (βλ. φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής άλεσης). Περιορίζουμε το κρέας, τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα γλυκά με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, που μπορεί να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα.
• Πίνουμε άφθονο νερό και άλλα υγρά.
• Κινούμαστε. Η τακτική σωματική δραστηριότητα μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της δυσκοιλιότητας.
• Δεν αγνοούμε την επιθυμία για κένωση. Η παρατεταμένη κινητικότητα του εντέρου μπορεί να προκαλέσει δυσκοιλιότητα.

Ουροδόχος κύστη, ουροποιητικό σύστημα

Η κύστη μπορεί να γίνει λιγότερο ελαστική όσο μεγαλώνουμε, με αποτέλεσμα να χρειάζεται να ουρούμε πιο συχνά. Η αποδυνάμωση των μυών της ουροδόχου κύστης και των μυών του πυελικού εδάφους μπορεί να μας δυσκολεύει να αδειάσουμε εντελώς την ουροδόχο κύστη ή να προκαλέσει απώλεια ελέγχου της κύστης (ακράτεια ούρων). Στους άνδρες, ένας διευρυμένος ή φλεγμονώδης προστάτης μπορεί επίσης να προκαλέσει δύσκολη κένωση της ουροδόχου κύστης και ακράτεια. Άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στην ακράτεια περιλαμβάνουν το υπερβολικό βάρος, τη νευρική βλάβη από διαβήτη, ορισμένα φάρμακα και την κατανάλωση καφεΐνης ή αλκοόλ.

Τι μπορούμε να κάνουμε

• Πηγαίνουμε στην τουαλέτα τακτικά.
• Διατηρούμε ένα υγιές βάρος.
• Δεν καπνίζουμε.
• Κάνουμε ασκήσεις Kegel. Αφορούν τους μυς του πυελικού εδάφους.

• Aποφεύγουμε τα ερεθιστικά της ουροδόχου κύστης (καφεΐνη, όξινα τρόφιμα, αλκοόλ και ανθρακούχα ποτά).
• Τρώμε περισσότερες φυτικές ίνες ώστε να αποφύγουμε τη δυσκοιλιότητα που επιδεινώνει την ακράτεια.

Μνήμη, δεξιότητες σκέψεις

Ο εγκέφαλος επίσης υφίσταται αλλαγές καθώς μεγαλώνουμε. Είναι κι αυτό μια από τις συνέπειες της γήρανσης. Αυτό μπορεί να έχει μικρές επιπτώσεις στη μνήμη ή στις δεξιότητες σκέψης. Για παράδειγμα, οι υγιείς ηλικιωμένοι μπορεί να ξεχάσουν γνωστά ονόματα ή λέξεις ή μπορεί να δυσκολεύονται περισσότερο να κάνουν πολλές εργασίες.

Τι μπορούμε να κάνουμε

• Συμπεριλαμβάνουμε τη σωματική δραστηριότητα στην καθημερινότητά μας. Αυξάνει τη ροή του αίματος σε ολόκληρο το σώμα, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου.
• Τρώμε υγιεινά. Η διατροφή που κάνει καλό στην καρδιά, κάνει καλό και στον εγκέφαλο.
• Μένουμε διανοητικά ενεργοί. Διαβάζουμε, παίζουμε παιχνίδια με λέξεις, βρίσκουμε ένα νέο χόμπι.
• Είμαστε κοινωνικοί. Η κοινωνική αλληλεπίδραση βοηθά να αποτρέψουμε την κατάθλιψη και το στρες, τα οποία μπορούν να συμβάλουν στην απώλεια μνήμης.
• Αντιμετωπίζουμε τις καρδιαγγειακές παθήσεις, που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης.
• Κόβουμε το κάπνισμα.

Μάτια, αυτιά

Με το πέρασμα των ετών, ενδεχομένως να γίνει πιο δύσκολο να εστιάσουμε σε αντικείμενα που βρίσκονται κοντά ή να γίνουν τα μάτια μας πιο ευαίσθητα στο φως. Η γήρανση μπορεί επίσης να επηρεάσει τον φακό του ματιού, προκαλώντας θολή όραση (καταρράκτης).

Η ακοή μπορεί και αυτή να μειωθεί. Να μην «πιάνουμε» τις υψηλές συχνότητες ή να δυσκολευόμαστε να παρακολουθήσουμε μια συνομιλία σε ένα γεμάτο δωμάτιο.

Τι μπορούμε να κάνουμε

• Προγραμματίζουμε τακτικές εξετάσεις.
• Παίρνουμε μέτρα προφύλαξης (π.χ. φοράμε γυαλιά ηλίου ή καπέλο με φαρδύ γείσο σε εξωτερικούς χώρους ή ωτοασπίδες όταν βρισκόμαστε εν μέσω δυνατών θορύβων).

Δόντια

Τα ούλα μπορεί να «ανέβουν» (βλ. περιοδοντίτιδα). Επιπλέον κάποια φάρμακα (π.χ. αυτά που θεραπεύουν τις αλλεργίες, το άσθμα, την υψηλή αρτηριακή πίεση και την υψηλή χοληστερόλη) ενδέχεται να προκαλέσουν ξηροστομία. Ως αποτέλεσμα, τα δόντια και τα ούλα γίνονται πιο ευάλωτα στην τερηδόνα και τη μόλυνση.

Τι μπορούμε να κάνουμε

• Βουρτσίζουμε σωστά, δύο φορές την ημέρα.
• Χρησιμοποιούμε μεσοδόντιο μία φορά την ημέρα.
• Προγραμματίζουμε τακτικές εξετάσεις.

Δέρμα

Με την ηλικία, το δέρμα λεπταίνει, γίνεται λιγότερο ελαστικό και πιο εύθραυστο. Επίσης, ο λιπώδης ιστός που βρίσκεται ακριβώς κάτω από το δέρμα μειώνεται. Ίσως και να αποκτούμε μελανιές πιο εύκολα. Η μειωμένη παραγωγή φυσικών ελαίων μπορεί να κάνει το δέρμα πιο ξηρό. Οι ρυτίδες, οι κηλίδες ηλικίας και τα θηλώματα είναι επίσης συνηθισμένα.

Τι μπορούμε να κάνουμε

• Κάνουμε μπάνιο ή ντους με ζεστό —όχι καυτό— νερό. Χρησιμοποιούμε ήπιο σαπούνι και ενυδατική κρέμα.
• Παίρνουμε προφυλάξεις. Βάζουμε αντιηλιακό όταν είμαστε σε εξωτερικό χώρο και ελέγχουμε τακτικά το δέρμα για αλλαγές.
• Δεν καπνίζουμε.

Βάρος

Ο τρόπος με τον οποίο το σώμα μας καίει θερμίδες (μεταβολισμός) επιβραδύνεται καθώς μεγαλώνουμε. Εάν μειώσουμε τις δραστηριότητες, χωρίς να μειώσουμε και όσα τρώμε, παίρνουμε βάρος.

Τι μπορούμε να κάνουμε

• Έχουμε καθημερινή σωματική δραστηριότητα, μέτριας έντασης.
• Τρώμε υγιεινά.
• Περιορίζουμε τη ζάχαρη και τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά.

Σεξουαλικότητα

Όσο μεγαλώνουμε, οι σεξουαλικές ανάγκες και οι επιδόσεις ενδέχεται να αλλάξουν. Μια ασθένεια ή μια φαρμακευτική αγωγή μπορούν επίσης να επηρεάσουν την ικανότητά μας να απολαμβάνουμε το σεξ. Στις γυναίκες, η ξηρότητα του κόλπου ενδέχεται να κάνει το σεξ άβολο. Στους άνδρες, η ανικανότητα μπορεί να γίνει ανησυχητική. Ίσως να χρειάζεται περισσότερος χρόνος για τη στύση, που δεν είναι το ίδιο σταθερή με παλαιότερα.

Τι μπορούμε να κάνουμε

• Μοιραζόμαστε τις ανάγκες και τις ανησυχίες μας με το έτερον ήμισυ. Ίσως να διαπιστώσουμε ότι η σωματική οικειότητα χωρίς σεξουαλική επαφή είναι κατάλληλη πια για εμάς. Μπορούμε να πειραματιστούμε με διαφορετικές σεξουαλικές δραστηριότητες.
• Ασκούμαστε τακτικά. Η άσκηση απελευθερώνει σεξουαλικές ορμόνες, προάγει την καρδιαγγειακή υγεία, την ευελιξία, τη διάθεση και την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας. Δηλαδή, τους παράγοντες που συμβάλλουν στην καλή σεξουαλική υγεία.
• Μιλάμε με τον γιατρό μας.