ΟΙ ΜΥΘΟΙ ΓΙΑ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΙΣ ΝΑ ΠΙΣΤΕΥΕΙΣ

Ποιες παθήσεις των ματιών και γενικά προβλήματα όρασης είναι κληρονομικά, ποια μπορούν να προβλεφθούν και να θεραπευτούν, και ποιοι μύθοι σχετικοί με την υγεία των ματιών μας συνοδεύουν σε όλη μας τη ζωή;

Όσον αφορά τα μάτια, ο μέσος κάτοικος του πλανήτη είναι ενήμερος για τη μυωπία, την πρεσβυωπία, τον αστιγματισμό, την υπερμετρωπία, τον στραβισμό, τον καταρράκτη, το γλαύκωμα και την επιπεφυκίτιδα. Υπάρχουν όμως εκατοντάδες διαφορετικές παθήσεις των ματιών και προβλήματα όρασης.

Κάποια είναι θεραπεύσιμα, άλλα όχι. Για κάποια υπάρχει πρόληψη. Για άλλα δεν υπάρχει.

Στα καλά νέα της ημέρας, σε όποια ηλικία και αν αποφασίσεις να φροντίσεις την υγεία των ματιών σου, η προσπάθεια σου δεν θα είναι μάταια. Δεν χρειάζεται να κάνεις κάτι το εξόχως ιδιαίτερο. Βασικά, αρκεί να κάνεις αυτά που βοηθούν γενικά την υγεία σου. Δηλαδή:

• Να τρως υγιεινά. Τροφές με αντιοξειδωτικά, λουτεΐνη και ωμέγα-3 λιπαρά οξέα συμβάλλουν στην υγεία της όρασης, δηλαδή, φρούτα, λαχανικά και ψάρια.
• Να ασκείσαι τακτικά και να διατηρείς τα επίπεδα γλυκόζης αίματος και αρτηριακής πίεσης όσο το δυνατόν πιο κοντά στα φυσιολογικά επίπεδα, εάν έχεις διαβήτη ή υπέρταση,
• Να μην καπνίζεις. Οι ρύποι από το κάπνισμα μπορούν να αυξήσουν την πιθανότητα εμφάνισης καταρράκτη, γλαυκώματος και εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.
• Να φοράς γυαλιά ηλίου. Η υπερβολική έκθεση στον ήλιο μπορεί να οδηγήσει σε καταρράκτη.
• Να επισκέπτεσαι οφθαλμίατρο για έλεγχο μια φορά το χρόνο.
• Να πλένεις τα χέρια σου προσεκτικά αν φοράς φακούς επαφής.

Οι πιο συχνές παθήσεις που οδηγούν σε απώλεια όρασης ή τύφλωση

Στις ΗΠΑ, όπου γίνονται καταγραφές περιστατικών, η απώλεια της όρασης είναι στο ΤΟΡ 10 των λόγων αναπηρίας για τους ενήλικες. Όπως τονίζει η Cleveland Clinic, είναι και μία από τις πιο κοινές καταστάσεις αναπηρίας για τα παιδιά. Οι τέσσερις πιο συχνές παθήσεις που οδηγούν σε απώλεια όρασης ή τύφλωση είναι:

1. Καταρράκτης: Η κύρια αιτία τύφλωσης παγκοσμίως αφορά τη θόλωση του φακού του ματιού και μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία.
2. Αμφιβληστροειδοπάθεια: Είναι η πιο σοβαρή από τις διαβητικές οφθαλμικές παθήσεις και πλήττει τον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Λόγω διαβήτη αλλοιώνεται η ωχρά κηλίδα.
3. Γλαύκωμα: Αυτή η οφθαλμική νόσος προκύπτει από υψηλότερη από την κανονική πίεση υγρού στο μάτι, που βλάπτει το οπτικό νεύρο και επηρεάζει τον τρόπο μετάδοσης των οπτικών πληροφοριών στον εγκέφαλο.
4. Ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας: Επηρεάζει την κεντρική όραση, με την καταστροφή της ωχράς κηλίδας, που είναι η κεντρική περιοχή του αμφιβληστροειδούς, αυτή που μας επιτρέπει να βλέπουμε μικρές λεπτομέρειες. Είναι η κύρια αιτία απώλειας όρασης σε άτομα άνω των 60 ετών.

Μελέτες έχουν δείξει πως το 90% των περιπτώσεων απώλειας όρασης, μπορεί να προληφθεί ή να αντιμετωπιστεί.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Ποιες παθήσεις των ματιών είναι κληρονομικές

Το γλαύκωμα ανήκει στα προβλήματα όρασης που κληρονομούνται, όπως και ο στραβισμός, η εκφύλιση αμφιβληστροειδούς (βλ. ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας) και τα διαθλαστικά σφάλματα, όπως η μυωπία, η υπερμετρωπία και ο αστιγματισμός.

Οι γενετικοί παράγοντες μπορούν να παίξουν ρόλο σε πολλά είδη οφθαλμικών παθήσεων, μερικά από τα οποία είναι κύριες αιτίες τύφλωσης σε βρέφη, παιδιά και ενήλικες. Πάνω από το 60% των περιπτώσεων τύφλωσης μεταξύ των βρεφών προκαλούνται από κληρονομικές οφθαλμικές παθήσεις, όπως είναι ο συγγενής καταρράκτης, το συγγενές γλαύκωμα, η εκφύλιση αμφιβληστροειδούς, η οπτική ατροφία και οι οφθαλμικές δυσπλασίες.

Μύθοι και αλήθειες για συνήθειες που επηρεάζουν την υγεία των ματιών

Με τη βοήθεια των New York Times θα διαλύσουμε και κάποιους μύθους με τους οποίους έχουμε μεγαλώσει, σχετικά με το τι κάνουμε και μπορεί να καταστρέψει τα μάτια μας.

1. Κάνει κακό να διαβάζουμε βιβλίο ή να κοιτάμε την οθόνη ηλεκτρικής συσκευής από πολύ κοντά;

Ναι. Τα μάτια μας δεν είναι φτιαγμένα για να εστιάζουν σε αντικείμενα κοντά στο πρόσωπό μας για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Όταν το κάνουμε, ειδικά ως παιδιά, ευνοείται η αύξηση του αξονικού μήκους των ματιών, που με την πάροδο του χρόνου μπορεί να προκαλέσει μυωπία. Βοηθάει ο κανόνας 20-20-20: Μετά 20 λεπτά προσεκτικής ανάγνωσης, κοιτάμε κάτι που είναι τουλάχιστον 6 μέτρα μακριά (20 Feet) για 20 δευτερόλεπτα.

2. Επιδεινώνει την όραση μας το διάβασμα στο σκοτάδι;

Όχι. Αυτό δεν ισχύει, εκτός αν ο φωτισμός είναι τόσο αμυδρός που πρέπει να κρατάμε το βιβλίο, το tablet ή το τηλέφωνο πολύ κοντά στο πρόσωπο. Αυτό καταπονεί τα μάτια, προκαλεί πονοκέφαλο και δυσκολία συγκέντρωσης, όμως τα συμπτώματα είναι συνήθως προσωρινά.

3. Βοηθάει τα μάτια το να περνάμε περισσότερο χρόνο σε ανοιχτούς χώρους;

Ναι. Κάποιες έρευνες που επικεντρώνονται κυρίως σε παιδιά υποδηλώνουν ότι αυτό μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο ανάπτυξης μυωπίας. Δεν είναι ακόμα σαφές το γιατί. Ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι το έντονο ηλιακό φως μπορεί να ωθήσει τον αμφιβληστροειδή να παράγει ντοπαμίνη, ουσία που αποθαρρύνει την αύξηση αξονικού μήκους των ματιών .

4. Η παρατεταμένη έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία μπορεί να βλάψει την όραση;

Ναι. Υπάρχει λόγος που οι ειδικοί λένε να μην κοιτάμε τον ήλιο. Η υπερβολική έκθεση στις υπεριώδεις ακτίνες Α και Β του ηλιακού φωτός μπορεί να προκαλέσει μη αναστρέψιμη βλάβη στον αμφιβληστροειδή. Μπορεί επίσης να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης καταρράκτη, αλλά και τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου στο μάτι.

5. Αν δεν φοράμε συνέχεια τα γυαλιά μας, αποτρέπουμε περαιτέρω επιδείνωση της όρασης;

Όχι. Ίσως αυτό να είναι το μεγαλύτερο ψέμα από όσα έχουμε πιστέψει και αφορούν την υγεία των ματιών μας. Οι ειδικοί λένε πως αν χρειαζόμαστε γυαλιά, πρέπει να τα φοράμε.

6. Τα καρότα κάνουν καλό στα μάτια;

Ναι. Στοιχεία δείχνουν ότι τα θρεπτικά συστατικά τους (συμπεριλαμβανομένων αντιοξειδωτικών όπως η βήτα-καροτίνη και οι βιταμίνες C και E) είναι καλά για την υγεία των ματιών. Μπορούν να επιβραδύνουν την εξέλιξη της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας που σχετίζεται με την ηλικία.

7. Η επιδείνωση της όρασης είναι ένα αναπόφευκτο μέρος της γήρανσης;

Όχι. Οι περισσότερες αιτίες μείωσης της όρασης στην ενήλικη ζωή μπορούν να προληφθούν ή να θεραπευθούν εάν τις εντοπίσουμε νωρίς και πάρουμε τα μέτρα μας. Εάν η όραση αρχίζει να εξασθενεί, είναι χρήσιμο ασχέτως ηλικίας να πάμε για εξέταση.