Ο ΒΙΟΧΗΜΙΚΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΡΕΒΕΔΩΡΟΣ ΕΞΗΓΕΙ ΓΙΑ ΤΟ ΕΝΤΕΡΟ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΧΕΙΣ ΞΑΝΑΚΟΥΣΕΙ

Ο βιοχημικός Θεόδωρος Πρεβεδώρος ξεκαθαρίζει το τοπίο γύρω από τη σπουδαιότητα του εντέρου, εξηγώντας ότι επηρεάζει πολλά περισσότερα από όσα συνειδητοποιούμε, από τη νοητική μας ανάπτυξη μέχρι τα αυτοάνοσα νοσήματα που μπορεί να εκδηλώσουμε.

Ο Θεόδωρος Πρεβεδώρος, βιοχημικός MSc, είναι από τους ειδικούς που θα σου πουν για το έντερο δεδομένα που σίγουρα δεν έχεις ξανακούσει και που θα σε βοηθήσουν να καταλάβεις τη σημασία του. Όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του, συνάδελφοι και ασθενείς του τον αποκαλούν χαρακτηριστικά «biochemistry freak». Έχει συνεργαστεί με περισσότερους από 25 γιατρούς από την Ελλάδα και την Κύπρο, καθώς και με πάνω από 10 εργαστήρια παγκοσμίως, ενώ έχει αξιολογήσει περισσότερα από 3.000 περιστατικά που σχετίζονται με διάφορες ειδικότητες, από γαστρεντερολογία και ενδοκρινολογία μέχρι παιδιατρική.

Με σπουδές στη Χημεία και τη Βιοχημεία από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο Θεόδωρος Πρεβεδώρος φέρνει στην εξίσωση έναν πλούτο γνώσεων στη λειτουργική ιατρική και τις προηγμένες θεραπείες, που τον καθιστούν ειδικό στην ανάλυση στοιχείων, την αναγνώριση μοτίβων και την ακριβή διάγνωση.

Η συζήτησή μου μαζί του ήταν από διαφωτιστική έως και αποκαλυπτική για πολλά θέματα, από τη διατροφή και τον ύπνο μέχρι το αν η σύλληψή μας και o τρόπος που θα γεννηθούμε, με φυσικό τοκετό ή καισαρική, επηρεάζει τον εγκέφαλό μας στο μέλλον.

– Γιατί λέμε, τελικά, ότι το έντερο είναι ο δεύτερος εγκέφαλός μας;

Οι λόγοι είναι πολλοί. Καταρχάς, το έντερο έχει το δικό του νευρικό σύστημα, το οποίο λειτουργεί συνδυαστικά με το κεντρικό νευρικό σύστημα, δηλαδή τον εγκέφαλο και τη σπονδυλική στήλη, αλλά λειτουργεί και αυτόνομα. Είναι ένας εγκέφαλος ο οποίος αφορά περιφερειακούς ιστούς. Φιλοξενεί περίπου 100 τρισεκατομμύρια βακτήρια και ιούς οι οποίοι παράγουν ουσίες που αλληλεπιδρούν απευθείας με τον εγκέφαλο, τους νευροδιαβιβαστές, ανάμεσα στους οποίους η πολυσυζητημένη σεροτονίνη.

Η σχέση εντέρου-εγκεφάλου είναι αμφίδρομη και άμεση, μιας και υπάρχει ένα «καλώδιο» περίπου ένα μέτρο μήκος που ενώνει τον εγκέφαλο με το έντερο, το πνευμογαστρικό νεύρο, που ξεκινά από τη βάση του εγκεφάλου όπου βρίσκονται τα πιο αρχέγονα ένστικτα, και αγκαλιάζει το στομάχι και το έντερο, συνδέοντάς τα.

– Η σεροτονίνη δηλαδή παράγεται στο έντερο;

Ναι, σε μεγάλο βαθμό παράγεται από βακτήρια και εντερικά κύτταρα. Μάλιστα, υπάρχουν πολλά βακτήρια που φτιάχνουν σεροτονίνη.

– Υπάρχει τρόπος να καθοδηγήσουμε το έντερό μας ώστε να επηρεάσει τον εγκέφαλο; Όταν του φερόμαστε καλά, θα φερθεί κι εκείνο με τη σειρά του καλά;

Σκεφτείτε ότι όλα ξεκινούν ήδη από την ημέρα της σύλληψης. Η πρώτη φουρνιά μικροβίων που θα εμπλουτίσει το φθαρτό προέρχεται από ουρογεννητικές περιοχές της μητέρας που ήδη περιέχει χλωρίδα. Ξέρουμε ότι το μηκώνιο, όπως ονομάζονται τα πρώτα κόπρανα του νεογέννητου, έχει χλωρίδα η οποία σε πολύ μεγάλο βαθμό επηρεάζει ακόμα και το σχήμα του εγκεφάλου μέσω της ρύθμισης των μικρογλοίων.

Το κλασικό μοτίβο πάνω στο οποίο μελετάται ο αυτισμός είναι η νευροανοσολογία, η οποία έχει να κάνει κυρίως με το πώς το ανοσοποιητικό μέσω –και– των βακτηρίων του εντέρου επηρεάζει τις συνάψεις του εγκεφάλου και το πώς αυτές σχηματίζονται μελλοντικά. Όλο αυτό εν μέρει εξαρτάται από το τι χλωρίδα έχει η μητέρα στον κόλπο της την ώρα της σύλληψης, ακόμα και από τον τρόπο που θα γεννηθεί κάποιος.

– Αχ, αυτή η παρέμβαση των καισαρικών τομών στη φυσιολογία…

Η καισαρική τομή σώζει ζωές καθημερινά, τόσο μητέρων όσο και νεογνών. Έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς η διαφορά στον τρόπο που θα γεννηθεί κάποιος επηρεάζει την εντερική χλωρίδα. Παιδιά που γεννιούνται φυσιολογικά έχουν περισσότερη χλωρίδα κόλπου (με την γλώσσα και τα χείλη εμπλουτίζεται η πρώτη παρτίδα), ενώ τα παιδιά που γεννιούνται με καισαρική έχουν περισσότερα δερματικά και νοσοκομειακά βακτήρια. Μετά από περίπου ένα χρόνο, οι δύο αυτές χλωρίδες συγκλίνουν λόγω της εισαγωγής των στερεών, ωστόσο το διάστημα αυτό είναι κρίσιμο αναπτυξιακά και η κολπική χλωρίδα προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα.

Σημαντικό ρόλο παίζει και το μητρικό γάλα, το οποίο εμπλουτίζει συνεχώς με επικαιροποιημένα βακτήρια την εντερική χλωρίδα του παιδιού, αλλά και με βασικά θρεπτικά για την ανάπτυξη της ήδη υπάρχουσας χλωρίδας, ώστε να παράγει συνεχώς τις βιταμίνες και τα θρεπτικά που απαιτούνται ανά πάσα στιγμή. Είναι εξαιρετικά πολλές οι παράμετροι, που όλες τελικά συγκλίνουν στο ότι η χλωρίδα του παιδιού από την ώρα που θα γεννηθεί, αλλά και λίγο πριν, επηρεάζει τη νοητική ανάπτυξη.

– Μιλώντας για παιδιά, ισχύει δηλαδή το ότι όσο λιγότερη αντιβίωση πάρει ένα παιδί, τόσο το καλύτερο για τη νοητική του ανάπτυξη; Μπορούμε να το δούμε τόσο ισοπεδωτικά;

Επιδημιολογικά αυτό μπορεί να το ισχυριστεί κανείς. Προφανώς μιλάμε για συγκεκριμένα παιδιά που μπορεί να έχουν κάποια προδιάθεση, αλλά ναι, ακόμα και το πρώτο χάπι αντιβίωσης σε οποιαδήποτε ηλικία μπορεί να επηρεάσει την τροχιά ανάπτυξης και ωρίμανσης της εντερικής χλωρίδας. Μπορεί ένα παιδί να μην επηρεαστεί καθόλου από την αντιβίωση αλλά από κακή διατροφή, αν δεν θηλάσει καθόλου ή «πέσει» σε μία σειρά από βακτήρια που το επηρεάσουν, αν αρρωστήσει για παράδειγμα με σαλμονέλα σε μικρή ηλικία. Πάντα φυσικά φροντίζουμε την εντερική χλωρίδα, αν πρέπει να πάρουμε αντιβίωση.

– Το έντερο λοιπόν είναι το κλειδί για τα αυτοάνοσα; Ακόμα και για το χασιμότο και τη λεύκη;

Αν σκεφτούμε τον βασικό ορισμό του αυτοάνοσου, τότε θα δούμε ότι είναι το βασικό κλειδί για όλα, κι όχι μόνο για αυτά που μπορούμε να τα διαγνώσουμε επειδή τα βλέπουμε, όπως τη σκλήρυνση κατά πλάκας που φαίνεται σε μία μαγνητική, ή τη λεύκη που τη βλέπουμε με τα μάτια.

– Τι είναι το αυτοάνοσο;

Ένα αντίσωμα, μία απόκριση του ανοσοποιητικού μας σε μία πρωτεΐνη η οποία ενώ είναι δικιά μας αντιμετωπίζεται ως ξένη. Αυτό συμβαίνει με τον εξής τρόπο: έρχεται ένα trigger, ας πούμε ένα μικρόβιο, το οποίο έχει μία παρόμοια πρωτεΐνη με αυτή που έχουμε για παράδειγμα στο δέρμα μας. Άρα λοιπόν θα πολεμήσουμε την πρωτεΐνη του μικροβίου, αλλά επειδή μοιάζει με τη δική μας, θα επιτεθώ και στου δέρματός μας. Αν το μικροβίωμά μου είναι τέτοιο που δεν μπορεί να αναγνωρίσει σωστά τις αντιγονικές πρωτεΐνες, τότε ναι, μπορούμε να πούμε ότι το μικροβίωμα συμβάλλει σημαντικά στο να βγει στην επιφάνεια ένα αυτοάνοσο.

– Γεννιόμαστε όλοι με τα αυτοάνοσα που μπορεί να εμφανίσουμε;

Γεννιόμαστε με προδιάθεση και όλα εξαρτώνται από τον τρόπο ζωής. Γι’ αυτό και το μότο μου είναι «όσο πιο κοντά είμαστε στις βασικές εξελικτικές μας προδιαγραφές, αυτές που φέρουμε μαζί μας εδώ και εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, όπως π.χ. να τρώμε εποχιακά, να κοιμόμαστε νύχτα κ.ά., τόσο το καλύτερο».

– Τι άλλο μπορούμε να κάνουμε; Εγώ είμαι πολύ πειθαρχημένη και συνειδητοποιημένη στη διατροφή μου από πολύ μικρή, κι όμως πρόσφατα εμφάνισα χασιμότο.

Ποτέ δεν δίνουμε ίδιες οδηγίες, ίδια διατροφή σε όλους. Κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός. Δεν γνωρίζουμε τι μπορεί να το «ξύπνησε», δεν υπάρχουν γενικά αξιώματα, θα πρέπει να εστιάσουμε και να μελετήσουμε αναλυτικά την περίπτωσή σου.

– Τι σημαίνει υγιές μκροβίωμα;

Το υγιές μικροβίωμα είναι πάρα πολύ ποικιλόμορφο και σε δεύτερο επίπεδο εξετάζουμε αν υπάρχουν συγκεκριμένα παθογόνα σε μεγάλα επίπεδα. Δεν μπορεί να μην έχεις παθογόνα, μέχρι έναν αριθμό κάνουν καλό, η διαφορά ανάμεσα στο φάρμακο και το φαρμάκι είναι η ποσότητα. Θα έχουμε κολοβακτηρίδια, τα θέλουμε, γιατί άλλωστε ορισμένα στελέχη παράγουν σεροτονίνη. Πρέπει να υπάρχει ισορροπία. Συνεπώς υγιές μικροβίωμα σημαίνει βιοποικιλότητα και ισορροπία.

– Τι μπορεί να κάνει για να διατηρήσει κανείς υγιές το έντερό του;

Θα μπορούσαμε να μιλάμε ώρες γι’ αυτό, όλα όμως καταλήγουν στο πώς έχει φτιαχτεί για να δουλεύει το κάθε έντερο. Ένα πολύ βασικό θέμα είναι ότι η χλωρίδα του εντέρου κάθε μέρα είναι διαφορετική. Αν σήμερα, για παράδειγμα, φάω μπάμιες, αύριο το έντερό μου θα φιλοξενεί το είδος αυτό των μικροβίων που ευνοούν οι μπάμιες, κ.ο.κ. Σημασία λοιπόν έχει η μέσα χλωρίδα μας, του εντέρου, να αλλάζει σε σχέση με την έξω χλωρίδα, ώστε να συμβαδίζουν. Επανερχόμαστε λοιπόν ξανά στη σπουδαιότητα της εποχιακής διατροφής.

Η χλωρίδα μας ορίζεται πλέον στη φυσιολογία ως όργανο, αφού έχει όλα τα χαρακτηριστικά του οργάνου. Αυτό το όργανο είναι στην ουσία χορτοφάγο, συνεπώς δεν μπορούμε να τρώμε μόνο κρέας κάθε μέρα. Θα πρέπει να έχουμε κάποιες χορτοφαγικές ημέρες ή τουλάχιστον να έχουμε κάθε μέρα τις βασικές μερίδες λαχανικών, κηπευτικών, καρυκευμάτων, σε κάθε μορφή: ωμή, μαγειρεμένη, στον ατμό, να υπάρχει μία ποικιλία που να ακολουθεί κι εκείνη μία κυκλικότητα. Η ποικιλία είναι πολύ σημαντική.

– Και η εποχικότητα, που είπαμε πριν.

Ναι, αν φάω αντίδια το καλοκαίρι δεν έχει την ίδια αξία με το να τα φάω τώρα, που είναι και super food. Αν κάποιος βάλει σε ένα blender λίγα αντίδια ωμά, δύο τρία άλλα λαχανικά, ένα φρούτο, μερικούς ξηρούς καρπούς, και τα αραιώσει με λίγο τσάι macha, έχει πάρει σχεδόν ό,τι χρειάζεται.

– Όσον αφορά τις ποσότητες και τη συχνότητα;

Δεν είναι επιλογή μας να τρώμε όλη μέρα. Αυτό που ακούμε για τις διατροφές με τα επτά μικρά γεύματα κλπ. Μιλάμε για μία ενεργοβόρο, φλεγμονώδη, πάρα πολύ εργώδη διαδικασία που προκαλεί μεγάλη αναστάτωση στο έντερο, για ώρες. Κάποια στιγμή πρέπει να τελειώνει. Όταν πια τελειώσει, το έντερο με τις αναβολικές ορμόνες διορθώνεται κατά τη διάρκεια της νύχτας, ξαναφτιάχνεται και προετοιμάζεται για την επόμενη μέρα.

– Άρα κάνει καλό η διαλειμματική νηστεία;

Ναι, αλλά όχι με τη μορφή που την κάνουμε σήμερα, ώστε να «μας βολεύει». Μπορεί δηλαδή να με βολεύει να τρώω μία με εννιά, δυστυχώς όμως εννιά η ώρα έχει σταματήσει να δουλεύει το έντερο αποδοτικά. Αν φας λοιπόν στις 9 θα το αναγκάσεις να δουλεύει για άλλες τέσσερις ώρες. Μία από τις βασικές επιδιορθωτικές ορμόνες του εντέρου είναι η μελατονίνη. Η μελατονίνη θα εκκριθεί το βράδυ για να αρχίσει η αναδόμηση και επιδιόρθωση πολλών οργάνων, συμπεριλαμβανομένου του εντέρου και του παγκρέατος. Η μελατονίνη όμως είναι σε τραμπάλα με την ινσουλίνη. Συνεπώς, ή θα κάνω πέψη (ινσουλίνη) ή θα επιδιορθώνω το έντερο (μελατονίνη).

Τρώμε με κοινωνικά κριτήρια, κάτι που δεν βοηθά το σώμα μας. Πηγαίνουμε για φαγητό στις δέκα η ώρα το βράδυ, ενώ θα έπρεπε να έχουμε σταματήσει να τρώμε τρεις ώρες πριν. Εντάξει, μία στο τόσο δεν κάνει μεγάλο κακό, αλλά τις υπόλοιπες ημέρες επτά η ώρα θα πρέπει να έχουμε τελειώσει με το φαγητό, για να αφήσουμε το έντερό μας να ξαναφτιαχτεί.

– Εάν κάποιος καταφέρει με πειθαρχία να ακολουθήσει ένα πρωτόκολλο που θα βγάλετε μαζί του, μπορεί κάποια αυτοάνοσα που υποβόσκουν να τα κρατήσει «κοιμισμένα» ή ακόμα και υπό έλεγχο;

100%. Πέρα από την εκτενή βιβλιογραφία και τα πολλά παραδείγματα ανθρώπων που το έχουν καταφέρει, να σας πως κάτι πολύ απλό και προφανές, ώστε να το καταλάβετε: Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν ψωρίαση και μπορεί να πάρουν αντιβίωση για κάποιο λόγο. Βλέπουν τότε την ψωρίαση να βελτιώνεται για δέκα περίπου ημέρες, κι αυτό εξηγείται γιατί μειώθηκε ίσως ένα παθογόνο που είχε η χλωρίδα και δεν υπάρχουν πλέον τόσα αντισώματα στον οργανισμό. Το ίδιο ισχύει με το χασιμότο. Αν δοκιμάσεις να κάνεις μία εξέταση και να μετρήσεις τους δείκτες σου αφού έχεις πάρει αντιβίωση, συνήθως θα δεις ότι έχουν πέσει – προσωρινά, φυσικά).

– Το αυτοάνοσο πάντως το παντρεύεσαι, σωστά; Απλά κοιμάται και ξυπνάει…

Για το αυτοάνοσο απαγορεύεται η λέξη «ίαση». Υπάρχει η αντιμετώπιση. Μπορεί κάποιος να μη θέλει να πάρει φάρμακο, συνεπώς το δουλεύουμε συμπεριφορικά και κερδίζει έτσι αρκετά χρόνια μέχρι να χρειαστεί –αν χρειαστεί– να πάρει κάποιο χάπι.

– Μπορεί λοιπόν κανείς να καθυστερήσει το φάρμακο;

Ναι, κι αυτό είναι ένα από τα βασικά αιτήματα των ανθρώπων που με επισκέπτονται. Ξέρουν ότι κάποια στιγμή μπορεί να χρειαστεί να πάρουν φάρμακο, και θέλουν να το καθυστερήσουν όσο περισσότερο γίνεται. Αλλά θέλει πειθαρχία. Δεν είναι κάτι που κάνεις σήμερα και αύριο βλέπεις αποτέλεσμα. Είναι σαν τη γυμναστική. Ξεκινάς σήμερα και τα αποτελέσματα είναι μακροπρόθεσμα.