Ο ΘΥΜΟΣ ΠΟΥ ΚΡΑΤΑΣ ΜΕΣΑ ΣΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΚΑΙ ΝΑ ΣΕ ΑΡΡΩΣΤΗΣΕΙ

Υπάρχουν δεδομένα που αποδεικνύουν ότι τα καταπιεσμένα συναισθήματα –και ειδικά ο θυμός– μπορεί να συμβάλλουν στην εκδήλωση κάποιας χρόνιας ή και σοβαρής ασθένειας. Είναι όμως αξιόπιστα; Τι απαντούν οι ειδικοί;

Το θέμα της ψυχικής επιβάρυνσης στη σωματική υγεία είναι τεράστιο. Παρότι οι επιστήμονες το διερευνούν επισταμένως, σαφή απάντηση δεν έχουμε πάρει. Το πρόβλημα ίσως ξεκινάει από τη στιγμή που σώμα και ψυχή διαχωρίστηκαν. Και μήπως όταν πονάει το σώμα, δεν πονάει και η ψυχή – και το αντίστροφο; 

Εντούτοις, ο κόσμος της επιστήμης συνεχίζει να ψάχνει μετρήσιμες αποδείξεις. Και πόσο εύκολο είναι να καταμετρηθεί η κάθε ψυχική έκφραση, το κάθε συναίσθημα; Υπάρχει ένα έγκυρο μέτρο για τον θυμό ή τη λύπη, όπως υπάρχει το θερμόμετρο για τον πυρετό; 

Το χρόνιο στρες βλάπτει

Στην προσπάθειά τους να βρουν έναν κοινό τόπο συνάντησης για σώμα και ψυχή, οι επιστήμονες εστίασαν στο άγχος. Όταν ο οργανισμός βρίσκεται υπό απειλή, προκαλείται μια αλυσίδα αντιδράσεων που οδηγεί στη δημιουργία φλεγμονής. Αν το στρες παραμείνει για πολύ καιρό, η φλεγμονή γίνεται χρόνια. Η χρόνια φλεγμονή –παρουσία και άλλων παραμέτρων– ενδέχεται να οδηγήσει στην εμφάνιση ενός χρόνιου νοσήματος. 

Unsplash Marina Kazmirova

Ως εδώ, καλά. Όλοι συμφωνούν. «Είναι κοινώς αποδεκτό από την επιστημονική κοινότητα ότι προηγούμενο έντονο στρες μπορεί να συμβάλει στην εκδήλωση αυτοάνοσων νοσημάτων καθώς και στην εμφάνιση καρκίνου», μας είπε ο Αθανάσιος Τζιούφας, καθηγητής Παθολογίας-Ανοσολογίας ΕΚΠΑ και διευθυντής της Κλινικής Παθολογικής Φυσιολογίας του Λαϊκού Νοσοκομείου Αθηνών. 

Καταπιεσμένος θυμός: τι ρόλο έχει;

Τι γίνεται όμως με την εσωστρέφεια; Με το να κρατάμε μέσα μας τα συναισθήματά μας και ειδικά τα αρνητικά; Τη λύπη και τον θυμό; 

Αν φανταστούμε τη φλεγμονή ως κάτι που σιγοκαίει στο σώμα μας, μήπως ο καταπιεσμένος θυμός έχει το ίδιο αποτέλεσμα; Μπορεί αυτό να μην ακούγεται τόσο επιστημονικό, αλλά υπάρχουν ορισμένες έρευνες που απαντούν «ναι». 

Ο γενικός γιατρός και συγγραφέας Gabor Mate στο βιβλίο του When the Body Says No εξετάζει μία έρευνα η οποία συσχετίζει το συναισθηματικό στρες και τα φλεγμονώδη συμπτώματα με την εκδήλωση χρόνιων ασθενειών όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η νόσος του κινητικού νευρώνα και ο καρκίνος. 

H έρευνα, που διεξήχθη τη δεκαετία του 1960, συνέδεσε τη θνησιμότητα από καρκίνο με την καταστολή των συναισθημάτων και ειδικά του θυμού. Βρέθηκε μάλιστα ότι ο καρκίνος του πνεύμονα ήταν πιο πιθανό να οδηγήσει σε θάνατο όσους καταπίεζαν συστηματικά τον θυμό τους, παρά τους πιο μανιώδεις καπνιστές. 

Οι ερευνητές κατέληξαν ότι η διαχείριση του θυμού είναι ένα μεγάλο στοίχημα. 

Τι λένε οι ειδικοί

Ο ψυχίατρος Σάββας Σαββόπουλος, που έχει μεγάλη εμπειρία με ογκολογικούς ασθενείς, αναφέρεται στον όρο αλεξιθυμία. Τον όρο εισήγαγαν ο Πέτρος Σιφναίος, ψυχίατρος-ψυχαναλυτής και επίτιμος καθηγητής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Harvard, και ο John Case Nemiah, Αμερικανός καθηγητής Ψυχιατρικής (στις Ιατρικές Σχολές των πανεπιστημίων Harvard και Dartmouth). Σύμφωνα με αυτούς, η αλεξιθυμία παρατηρείται στους ασθενείς που «σωματοποιούν», εκφράζουν δηλαδή τα όποια συμπτώματα μέσω του σώματός τους.

«Ο αλεξιθυμικός ασθενής εμφανίζει αδυναμία να αναγνωρίσει, να εκφράσει ή να περιγράψει τα συναισθήματά του, ενώ δυσκολεύεται και να διακρίνει μεταξύ συναισθημάτων και σωματικών αισθήσεων. Τα άτομα με έντονη αλεξιθυμία μπορούν να αναγνωρίσουν τη συναισθηματική διέγερση που βιώνουν, αλλά δυσκολεύονται να διαφοροποιήσουν τις συγκινήσεις που αναδύονται και να τις λεκτικοποιήσουν», λέει ο κ. Σαββόπουλος. Συνοψίζοντας, στους αλεξιθυμικούς διαπιστώνεται φτωχή ή ανύπαρκτη ψυχική έκφραση των ενορμήσεων. 

«Το κατά πόσο η εσωστρέφεια, το να κρατάμε δηλαδή μέσα μας τα δύσκολα συναισθήματά μας, συμβάλλει στην εκδήλωση μιας χρόνιας ασθένειας είναι ακόμη υπό διερεύνηση. Αν και φαίνεται ότι υπάρχουν πολλές πιθανότητες να συμβαίνει αυτό, τα αποτελέσματα των ερευνών δεν είναι τόσα, ώστε να μιλάμε για καθολική αποδοχή. Υπάρχουν αρκετοί συμπαράγοντες που πρέπει να εξεταστούν στη σωστή βάση», σχολιάζει ο κ. Τζιούφας. 

Unsplash Simran Soud

Ψυχοσωματικά συμπτώματα και θυμός

«Οι άνθρωποι που καταπιέζουν τα συναισθήματά τους είναι αυτοί που συνήθως παρουσιάζουν ψυχοσωματικές ενοχλήσεις. Ο πόνος στον αυχένα ή η αϋπνία είναι τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα. Μοιάζει σα να σε ξυπνάνε τη νύχτα, όσα δεν μπόρεσε κάποιος να διαχειριστεί τη μέρα», λέει ο καθηγητής ψυχιατρικής Δημήτρης Δικαίος.

Φυσικά και υπάρχουν ψυχοσωματικά συμπτώματα, όμως το σε τι βαθμό μπορεί να σχετίζονται με τις χρόνιες ασθένειες παραμένει ένα χαοτικό ζήτημα προς διερεύνηση. 

Διαβάζοντας και έχοντας μιλήσει με διάφορους επιστήμονες, έχω καταλήξει στο εξής συμπέρασμα: οι εκπρόσωποι της κλασικής ιατρικής, που θέλουν να μιλάνε με μετρήσιμα επιστημονικά δεδομένα, δεν είναι βέβαιοι για το πόσο η ψυχή επηρεάζει το σώμα.

Οι γιατροί που έχουν μελετήσει την ψυχή και είναι εκπρόσωποι της Ψυχοσωματικής είναι περισσότερο δεκτικοί σε έρευνες που υποδεικνύουν αυτή τη σχέση. Οι έρευνες βρίσκονται σε εξέλιξη και η ιστορία θα δώσει τις απαντήσεις.