ΝΙΩΘΕΙΣ ΦΑΓΟΥΡΑ; ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΥΣΕΙΣ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ

Σχεδόν ενστικτωδώς, όποτε έχουμε φαγούρα πάμε να ξύσουμε το σημείο με τα νύχια μας. Και μπορεί προς στιγμήν να νιώσουμε κάποια ανακούφιση, αλλά στην ουσία είναι το μόνο πράγμα που δεν πρέπει να κάνουμε!

Σε τσιμπάει κάποιο έντομο. Νιώθεις την έντονη ανάγκη να ξύσεις το σημείο. Το κάνεις. Για κάποια δευτερόλεπτα ηρεμείς. Όσο ξύνεις, η φαγούρα –θες να πούμε κνησμός;– υποχωρεί. Όταν σταματάς, επανέρχεται.

Το ίδιο αισθάνεσαι και όταν «φουντώνει» το δέρμα σου από τις ίνες της μπλούζας που φοράς, τις οποίες προφανώς δεν τις «αντέχει». Ή από την σκόνη, στην οποία έχεις αλλεργία. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Η στήλη Explainer του Slate θέλησε να μας βοηθήσει να καταλάβουμε το φαινόμενο. Το έκανε με τη βοήθεια του Brian S. Kim, καθηγητή δερματολογίας στην Ιατρική Σχολή του Mount Sinai στη Νέα Υόρκη. Όπως είπε, «η φαγούρα μπορεί να προέλθει από πολλά πράγματα. Οι συνήθεις ένοχοι είναι τα τσιμπήματα ζωυφίων, οι αλλεργικές αντιδράσεις, οι δερματικές παθήσεις, ακόμη και τα πουλόβερ που προκαλούν φαγούρα».

Παρεμπιπτόντως, μερικές φορές η φαγούρα μπορεί να μας ενημερώσει για κάτι σημαντικό. «Εάν τα νεφρά σας αποτυγχάνουν, το ίδιο αρχίζει να συμβαίνει με το συκώτι και τον μυελό των οστών. Συχνά, ένα κοινό σύμπτωμα για όλα αυτά είναι η φαγούρα».

Πώς προκύπτει ο συνδυασμός φαγούρας και –ανελέητου– ξυσίματος;

«Πιθανότατα πρόκειται για εξελικτικό αντανακλαστικό που αναπτύχθηκε για να διώξει τους ανεπιθύμητους επισκέπτες», λέει ο ίδιος. Για λίγο, το ξύσιμο είναι καλό και υγιές. Για πολύ, γίνεται πρόβλημα, καθώς με αυτό καταστρέφουμε περαιτέρω το δέρμα και ενεργοποιούμε τις νευρικές ίνες, γεγονός που προκαλεί φαύλο κύκλο. Αρχικά νιώθουμε ανακούφιση, στην ουσία όμως το ξύσιμο ενισχύει την αίσθηση της φαγούρας. Έτσι, όσο ξύνουμε, τόση περισσότερη φαγούρα νιώθουμε.

iStock

Εν μέρει αυτό οφείλεται στη στενή σχέση μεταξύ πόνου και κνησμού. Ένας μικρός πόνος μπορεί να εμποδίσει την αίσθηση κνησμού, δημιουργώντας μια ενδιαφέρουσα ανατροφοδότηση. Ουσιαστικά, με το ξύσιμο προκαλούμε λίγο πόνο στο δέρμα μας και ηρεμούμε, έστω προσωρινά.

Κάποιο σημείο της διαδικασίας πιθανότατα σχετίζεται με τη σεροτονίνη. Το 2014 ο Zhou-Feng Chen, τότε ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον στο Σεντ Λούις, δημοσίευσε μια μελέτη που πρότεινε ότι ο νευροδιαβιβαστής παίζει ρόλο στον φαύλο κύκλο: «Όταν ο εγκέφαλος αισθάνεται πόνο, ο εγκέφαλος λέει: Αυτό δεν είναι κάτι καλό. Έτσι, παράγει σεροτονίνη ως τρόπο αναστολής του πόνου και νιώθουμε λίγο καλύτερα, για λίγο».

Ο νευροδιαβιβαστής ενεργοποιεί τους νευρώνες της φαγούρας στο σημείο που τη νιώθουμε έντονα και έτσι κάνει την αίσθηση χειρότερη. Το σήμα της φαγούρας, επίσης, φτάνει  σε ένα υψηλότερο επίπεδο: τον εγκέφαλο.

iStock

«Αυτό που είδαμε στις μελέτες μας είναι ότι το ξύσιμο ενεργοποιεί το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου», λέει η Gil Yosipovitch, διευθύντρια του Miami Itch Center. «Όσο περισσότερο ξύνεστε, τόσο περισσότερο αισθάνεστε ευχαρίστηση».

Οι ειδικοί λένε πως το ζεστό νερό δεν βοηθά τον κνησμό, εν αντιθέσει με το πολύ ζεστό νερό. Υπάρχουν και διάφορες φαρμακευτικές κρέμες που μπορούμε να επιστρατεύσουμε (οι περισσότερες έχουν τη χημική ουσία που λέγεται ισταμίνη), με τους ερευνητές να προσπαθούν να αναπτύξουν θεραπείες που θα έχουν ως στόχο τις νευρικές οδούς που εμπλέκονται στη φαγούρα.

Το δίδαγμα όλων των παραπάνω είναι πως όταν νιώθουμε φαγούρα, καλό είναι να κάνουμε οτιδήποτε άλλο πέραν του να αρχίζουμε να ξύνουμε την περιοχή. Διαφορετικά, θα ενισχύσουμε το αίσθημα και θα ξύνουμε έως ότου τραυματιστούμε, χωρίς να δούμε προκοπή. Δηλαδή, χωρίς να νικήσουμε την αιτία.