ΝΕΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΔΕΙΧΝΕΙ ΠΟΣΟ ΕΧΟΥΝ ΕΞΑΠΛΩΘΕΙ ΤΑ ΑΥΤΟΑΝΟΣΑ

Πριν λίγες ημέρες, ο γιος μιας φίλης νοσηλεύτηκε με πνευμονία. Κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του, μία ακόμη πληροφορία έπεσε σαν κεραυνός στα κεφάλια των γονιών του: αυτοάνοση θρομβοπενική πορφύρα. Δεν είναι κάτι που ακούς συχνά, όπως η θυρεοειδίτιδα Hashimoto ή η ρευματοειδής αρθρίτιδα, δεν παύει όμως να είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα με όλα τα τυπικά χαρακτηριστικά.

«Όταν λέμε ότι κάποιος πάσχει από αυτοάνοσο νόσημα, σημαίνει ότι το ανοσοποιητικό του σύστημα λανθασμένα επιτίθεται εναντίον του ίδιου του οργανισμού, στοχεύοντας στα κύτταρα, στους ιστούς και στα όργανά του,» αναφέρει ο Αθανάσιος Τζιούφας, καθηγητής Παθολογίας-Ανοσολογίας ΕΚΠΑ και διευθυντής της Κλινικής Παθολογικής Φυσιολογίας του Λαϊκού Νοσοκομείου Αθηνών.

Ο κύριος Τζιούφας, επιστημονικός υπεύθυνος σε δύο από τα 27 Κέντρα Εμπειρογνωμοσύνης Σπάνιων και Πολύπλοκων Νοσημάτων που λειτουργούν τα τελευταία χρόνια σε κεντρικά νοσοκομεία της χώρας μας (με στόχο τη συλλογή γνώσεων, τη δημιουργία αρχείου πρωτοκόλλων θεραπείας, την εξαγωγή στατιστικών στοιχείων για την πορεία και την αντιμετώπιση μιας νόσου, καθώς και για τις μεθόδους διάγνωσης) εκτιμά ότι τα αυτοάνοσα προσβάλλουν περίπου το 5-8% του γενικού πληθυσμού.

iStock

Τι έδειξε η νέα μελέτη;

Πολύ πρόσφατα όμως, μόλις τον Δεκέμβριο του 2024, μια μεγάλη επιδημιολογική μελέτη, η μεγαλύτερη που έχει διενεργηθεί στις ΗΠΑ, έφερε στο φως στοιχεία για την κατάσταση των αυτοάνοσων στη χώρα, που φαίνεται πως είναι περισσότερα από ποτέ.

Μάλιστα, μετά την εμφάνιση της Covid-19, οι πρώτες μελέτες δείχνουν σημαντική αύξηση των χρόνιων αυτοάνοσων παθήσεων. Μία εξ αυτών εντόπισε πως ο κίνδυνος ανάπτυξης αυτοάνοσου είναι αρκετά μεγαλύτερος μετά τη νόσηση με Covid-19, ενώ δύο άλλες υπογραμμίζουν ότι η λοίμωξη της Covid-19 συνδέεται με σημαντικά αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης ενός μεγάλου φάσματος νεοεμφανισθέντων αυτοάνοσων νοσημάτων.

Η νέα μελέτη, που φέρεται να είναι η πληρέστερη στις ΗΠΑ, υπολόγισε ότι:

1. Ένας στους 20 Αμερικάνους στον γενικό πληθυσμό έχουν τουλάχιστον 1 από τα 105 αυτοάνοσα νοσήματα.
2. Συνολικά 15,5 εκατ. από τα 333 εκατ. των πολιτών πάσχουν από 1 από τα 105 αυτοάνοσα νοσήματα.
3. Σε κάθε άντρα με αυτοάνοσο αντιστοιχούν περίπου 2 γυναίκες.
4. Τα πιο συχνό αυτοάνοσο νόσημα είναι η ρευματοειδής αρθρίτιδα (πλήττει 2,5 εκατ. Αμερικανούς).
5. Ακολουθούν στη σειρά η ψωρίαση (2,1 εκατ.), ο διαβήτης τύπου 1 (1,9 εκατ.), η θυρεοειδίτιδα Graves (1,7 εκατ.), η Hashimoto (1,2 εκατ.), η σκλήρυνση κατά πλάκας (1,1 εκατ.) και ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος (1 εκατ.).
6. Εξίσου ανησυχητικό και ενδιαφέρον είναι ότι 1 στους 4 έχει δύο αυτοάνοσα και 1 στους 12 τρία αυτοάνοσα νοσήματα!

Είναι δύσκολο να υπολογιστούν τα αυτοάνοσα με ακρίβεια

Οι αυτοάνοσες ασθένειες είναι μια μεγάλη ομάδα χρόνιων, φλεγμονωδών παθήσεων, που χαρακτηρίζονται από ένα ανοσοποιητικό σύστημα το οποίο δυσλειτουργεί μετά από έκθεση σε προφλεγμονώδεις περιβαλλοντικούς παράγοντες, με τελικό αποτέλεσμα να βάλλεται εναντίον των δικών του οργάνων και να τα καταστρέφει.

iStock

Αν και έχουν αναφερθεί μελέτες για τον επιπολασμό και τη συχνότητα εμφάνισης μεμονωμένων αυτοάνοσων νοσημάτων, ο επιπολασμός όλων των αυτοάνοσων νοσημάτων ως κατηγορία έχει εκτιμηθεί μόνο 5 φορές μέχρι σήμερα, πιο πρόσφατα το 2023 στο Ηνωμένο Βασίλειο. Υπάρχουν πολλές προκλήσεις για την απόκτηση ακριβών δεδομένων σχετικά με τον επιπολασμό όλων των αυτοάνοσων ασθενειών, συμπεριλαμβανομένης της έλλειψης διεθνούς συναίνεσης σχετικά με τον ορισμό τους, καθώς και του ποιες συγκεκριμένες οντότητες εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία.

Πολλές οι νέες διαγνώσεις από το 2011 και μετά

Προηγούμενες επιδημιολογικές μελέτες αυτοάνοσων νοσημάτων στις ΗΠΑ είχαν συμπεριλάβει περιορισμένο αριθμό ασθενειών ή είχαν χρησιμοποιήσει μετα-αναλύσεις που βασίζονται σε ανεπαρκείς μεθόδους συλλογής δεδομένων.

«Για να εκτιμήσουμε τον επιπολασμό των αυτοάνοσων ασθενειών στις ΗΠΑ, χρησιμοποιήσαμε δεδομένα ηλεκτρονικών αρχείων υγείας από 6 μεγάλα ιατρικά συστήματα και αναπτύξαμε ένα πρόγραμμα λογισμικού χρησιμοποιώντας κοινή μεθοδολογία για τον υπολογισμό του εκτιμώμενου επιπολασμού των αυτοάνοσων ασθενειών ανά ασθένεια αλλά και συνολικά, το οποίο μπορεί εύκολα να χρησιμοποιηθεί από άλλους ερευνητές για την αναπαραγωγή ή την τροποποίηση της ανάλυσης με την πάροδο του χρόνου», αναφέρει η ερευνητική ομάδα.

iStock

Τα ευρήματά τους δείχνουν ότι πάνω από 15 εκατομμύρια άνθρωποι, ή το 4,6% του πληθυσμού των ΗΠΑ, έχουν διαγνωστεί με τουλάχιστον 1 αυτοάνοση ασθένεια από την 1η Ιανουαρίου 2011 έως την 1η Ιουνίου 2022, ενώ το 34% αυτών διαγιγνώσκονται με περισσότερες από μία αυτοάνοσες ασθένειες. Όπως ήταν αναμενόμενο, οι γυναίκες είχαν σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες από τους άντρες να διαγνωστούν με αυτοάνοση ασθένεια.

Γιατί είναι σημαντική η μελέτη

Καθώς τα αυτοάνοσα νοσήματα αυξάνονται δραματικά, οι ειδικοί προσπαθούν να εντοπίσουν τους πιθανούς παράγοντες που ευνοούν την εμφάνισή τους. Οι κυριότεροι εντοπίζονται από τους επιστήμονες στο γενετικό υπόστρωμα, στις ορμόνες, στο στρες και στο περιβάλλον.

Ανάμεσα στους περιβαλλοντικούς παράγοντες έχουν επισημανθεί και οι λοιμώξεις, με πιο αξιοπρόσεκτες τη λοίμωξη με SARS-CoV-2, αλλά κυρίως εκείνη με τον ιό της λοιμώδους μονοπυρήνωσης, γνωστό και ως Epstein-Barr, με τον οποίο μολύνεται σημαντικό ποσοστό του γενικού πληθυσμού, όπως έχει αναφέρει στο OW o Δημήτριος Μπόγδανος, καθηγητής Παθολογίας και Αυτοάνοσων Νοσημάτων στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Λάρισας.

Ρωτώντας τον καθηγητή για τη σημασία αυτής της μελέτης, μας είπε: «Καθώς τα αυτοάνοσα νοσήματα εξελίσσονται σε σύγχρονη επιδημία, η μελέτη κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τις υγειονομικές αρχές, τις ηγεσίες θεσμικών οργάνων υγείας, τους ασφαλιστικούς φορείς και κυρίως τις πολιτικές ηγεσίες, που επίμονα αδιαφορούν για τον ασθενή με αυτοάνοσο νόσημα».