Μήπως φταίει η γλουτένη;

Αν έχεις γαστρεντερικές ενοχλήσεις, αν οι εξετάσεις σου δείχνουν διαρκώς έλλειψη σιδήρου, αν υποφέρεις από ανεξήγητους πονοκεφάλους και δεν μπορείς να συγκεντρωθείς σε τίποτα, μπορεί να φταίει η γλουτένη. Πώς θα καταλάβεις αν πάσχεις από τη νόσο κοιλιοκάκη ή αν απλώς έχεις ευαισθησία στη γλουτένη, και τι μπορείς να κάνεις;

H κοιλιοκάκη, διεθνώς γνωστή ως Celiac Disease, είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα κατά το οποίο δημιουργείται βλάβη στον βλεννογόνο του λεπτού εντέρου. Αυτό συμβαίνει επειδή το ανοσοποιητικό σύστημα των ασθενών σχηματίζει από λάθος αντισώματα στη γλουτένη, η οποία στη συνέχεια επιτίθεται στο έντερο.

Η φλεγμονή που προκαλείται ως αποτέλεσμα καταστρέφει τις λάχνες, που είναι μικροσκοπικές δομές στην εσωτερική επιφάνεια του λεπτού εντέρου. Οι λάχνες απορροφούν τις θρεπτικές ουσίες από τα τρόφιμα. Εάν λοιπόν καταστραφούν, το άτομο δεν μπορεί να απορροφήσει τα θρεπτικά συστατικά και καταλήγει να υποσιτίζεται, ασχέτως με το πόσο τρώει.

Τι είναι η γλουτένη;

Η γλουτένη είναι ένα μείγμα πρωτεϊνών που υπάρχει στους σπόρους δημητριακών όπως το σιτάρι, η σίκαλη και το κριθάρι, και βρίσκεται στο ενδόσπερμα. Χρησιμεύει ως τροφή για το φυτό κατά τη διάρκεια της βλάστησης. Χρησιμεύει, επίσης, στην αυτοπροστασία του. Επιπλέον, η γλουτένη χρησιμεύει στις αρτοπαρασκευές, καθώς επηρεάζει την ελαστικότητα της ζύμης. Συγκεκριμένα, δρα ως συγκολλητική ουσία και συμβάλλει στο φούσκωμά της.

Unsplash Spring Fed Images

Η κοιλιοκάκη είναι γνωστή και ως δυσανεξία στη γλουτένη, επειδή πολύ απλοϊκά, οι ασθενείς δεν μπορούν να ανεχτούν τη γλουτένη στη διατροφή τους. Τα συμπτώματα της νόσου υποχωρούν με την αποφυγή της γλουτένης τις πρώτες κιόλας εβδομάδες της διακοπής της. Για να αποκατασταθεί όμως το έντερο απαιτούνται περίπου 2 χρόνια.

Ποια είναι τα συμπτώματα της δυσανεξίας στη γλουτένη

«Περίπου 1 στους 100 ανθρώπους νοσεί από κοιλιοκάκη και τα συμπτώματα μπορεί να ποικίλουν, αλλά μπορεί και να μην εμφανιστούν και ποτέ. Για αυτό είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζει ο κόσμος τα απλά συμπτώματα και τις ενδείξεις, ούτως ώστε να βελτιώσει την καθημερινότητά του και φυσικά να είναι υγιής», λέει ο κ. Γ. Μάντζαρης, MD Γαστρεντερολόγος, Συντονιστής Διευθυντής του Γαστρεντερολογικού Τμήματος και Διευθυντής της Ιατρικής Υπηρεσίας του Νοσοκομείου «Ευαγγελισμός Πολυκλινική».

Η κοιλιοκάκη επηρεάζει διαφορετικά τους ασθενείς. Οι μισοί από αυτούς μπορεί να εμφανίσουν έντονα και δυσάρεστα συμπτώματα, περίπου το 50-60% όμως μπορεί να μην παρουσιάσουν κανένα σύμπτωμα. Αυτό οφείλεται στο ότι το μη-κατεστραμμένο μέρος του λεπτού εντέρου είναι σε θέση να απορροφά επαρκή ποσότητα θρεπτικών ουσιών.

Μπορεί να εμφανίζονται συμπτώματα στο γαστρεντερικό σύστημα, όπως:

φούσκωμα και πόνος στην κοιλιά,
χρόνια διάρροια ή δυσκοιλιότητα,
εμετούς / απώλεια βάρους.

Μπορεί να υπάρχουν ενδείξεις και στο υπόλοιπο σώμα, όπως:

σιδηροπενική αναιμία που δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία με σίδηρο,
κούραση,
χαμηλό ανάστημα,
καθυστερημένη εφηβεία,
πόνοι στις αρθρώσεις,
μούδιασμα στα πόδια,
δερματικά εξανθήματα,
απώλεια του σμάλτου και της λευκότητας των δοντιών,
ανεξήγητη στειρότητα, επαναλαμβανόμενες αποβολές,
οστεοπενία / οστεοπόρωση,
περιφερική νευροπάθεια,
άγχος ή κατάθλιψη.

Unsplash Jannes Jacobs

Πώς γίνεται η διάγνωση

Η δυσανεξία στη γλουτένη μπορεί να εμφανιστεί είτε από την παιδική ηλικία, συνήθως με προβλήματα ανάπτυξης και γαστρεντερικά συμπτώματα, είτε στην ενήλικη ζωή. Η συνηθέστερη ένδειξη κοιλιοκάκης στους ενήλικες είναι η σιδηροπενική αναιμία που δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία με σίδηρο.

Η διάγνωση γίνεται από ειδικό γαστρεντερολόγο με μια σειρά εξετάσεων: αιματολογικές, γαστροσκόπηση και κολονοσκόπηση. Η δυσανεξία στη γλουτένη μπορεί να κάνει αφόρητη τη ζωή του ασθενή, να δημιουργήσει προβλήματα λόγω της αδυναμίας απορρόφησης θρεπτικών συστατικών και να οδηγήσει σε καταστροφικές αλλοιώσεις του εντέρου, ακόμη και σε όσους δεν έχουν εμφανή συμπτώματα.

Τι σημαίνει διατροφή ελεύθερη γλουτένης;

Η καταλληλότερη θεραπεία είναι η αποχή από τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη, δηλαδή τα δημητριακά, το σιτάρι, τη σίκαλη, το κριθάρι. Η υιοθέτηση μιας διατροφής ελεύθερης γλουτένης επιτρέπει στο λεπτό έντερο να αναρρώσει πλήρως από την επίδραση της γλουτένης. Πρόκειται για μια πολύ αυστηρή διατροφή.

Το ψωμί, τα δημητριακά πρωινού, τα ζυμαρικά, τα παξιμάδια, οι φρυγανιές, τα κράκερ, τα κριτσίνια, οι πίτες και οι πίτσες, τα κέικ και τα μπισκότα αποκλείονται πλήρως. Επειδή όμως η γλουτένη χρησιμοποιείται και κατά την παρασκευή διαφόρων άλλων τροφίμων (κρεατικών, αλλαντικών, κύβων, συσκευασμένων σαλτσών κ.λπ.) πρέπει να προσέχει κανείς τις ετικέτες των τροφίμων, ώστε να βεβαιώνεται αν το καθετί περιέχει ή όχι γλουτένη. Η κατανάλωση επεξεργασμένων τροφών και έτοιμων σνακ θα πρέπει να αποφεύγεται.

Τροφές χωρίς γλουτένη είναι το κρέας, το ψάρι, τα αβγά, τα λαχανικά, τα γαλακτοκομικά, τα όσπρια, οι πατάτες, το ρύζι, το καλαμπόκι, η κινόα και το φαγόπυρο. Πλέον, διατίθενται στην αγορά και ειδικά τρόφιμα, παρασκευασμένα χωρίς γλουτένη. Σημαντικοί περιορισμοί υπάρχουν και στα γεύματα των εστιατορίων. Οι άνθρωποι που δεν επιτρέπεται να καταναλώνουν γλουτένη πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί όταν τρώνε έξω. Ακόμη και αν φάνε ένα σουβλάκι που έχει ψηθεί στην ίδια σχάρα με μια πίτα, μπορεί να έχουν έντονα συμπτώματα.

Unsplash Khloe Arledge

Τι είναι η ευαισθησία στη γλουτένη;

Υπάρχει μια μεγάλη μερίδα ανθρώπων που παραπονιούνται για συμπτώματα όπως τυμπανισμός, φούσκωμα, διάρροια, πόνοι στο έντερο, στο κεφάλι ή και στις αρθρώσεις, τα οποία εξαφανίζονται όταν σταματούν να τρώνε για μικρό διάστημα τροφές με γλουτένη. Ορισμένοι διαπιστώνουν ότι μπορούν και συγκεντρώνονται καλύτερα ή ότι δεν υποφέρουν από εξάντληση.

Οι γιατροί μόλις πρόσφατα άρχισαν να ασχολούνται με τη μελέτη όσων παρουσιάζουν ευαισθησία στη γλουτένη, η οποία δεν σχετίζεται με κοιλιοκάκη, οπότε τα στοιχεία δεν είναι επαρκή για να μιλήσουμε με αριθμούς. Το σύνδρομο ονομάζεται Non-Celiac Gluten Sensitivity (NCGS) και οι πάσχοντες εμφανίζουν ορισμένα ενδεικτικά συμπτώματα.

Δεν παρουσιάζονται όμως στον εντερικό βλεννογόνο οι βλάβες των ασθενών με κοιλιοκάκη. Το NCGS σύνδρομο εμφανίζεται συχνότερα σε γυναίκες και νεαρούς ενήλικες. Το πρόβλημα σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ότι πολλές φορές οι πάσχοντες κάνουν μόνοι τους τη διάγνωση και αποφασίζουν να μπουν σε δίαιτα.