ΜΗΝ ΑΦΗΝΕΙΣ ΤΗΝ ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗ ΝΑ ΚΑΘΟΡΙΣΕΙ ΤΗ ΖΩΗ ΣΟΥ

Ναι, οδεύω προς την εμμηνόπαυση. Όχι, δεν θα την αφήσω να πάρει το πάνω χέρι, όσο καλά κι αν κρατεί στην κοινωνία το στίγμα που τη συνοδεύει. Γι' αυτό καταγράφω τη δική μου μαρτυρία και μιας φίλης, χωρίς καμία απολύτως ντροπή.

Όσα ακολουθούν προέκυψαν από μια δική μου ανάγκη: να κατανοήσω όσα συμβαίνουν στο σώμα μου έπειτα από τρεις δεκαετίες που έχω περάσει παρέα με την έμμηνο ρύση (σχέση την οποία θεώρησα ως δεδομένη, λόγω της συνήθειας), το στίγμα που συνοδεύει την εμμηνόπαυση (συνειδητοποίησα ότι το έχω «φορέσει» μια χαρά, παρά τη γενική άρνηση που έχω ως άνθρωπος να υποτάσσομαι σε όποιο είδος στερεότυπου) και τον φόβο του άγνωστου. Τον φόβο του πού οδεύω και των όσων θα συμβούν στο σώμα και θα απειλήσουν την υγεία μου.

Στην καλύτερη διαχείριση της φυσικής αυτής εξέλιξης που λέγεται κλιμακτήριος, σίγουρα δεν βοήθησε η παθολόγος που είδε τη χοληστερίνη μου και έκανε τίμιες προσπάθειες να με πείσει πως η εμμηνόπαυση θα είναι το τέλος μου – αφού θα εκτοξευθεί η ήδη ανεβασμένη τιμή χοληστερόλης.

Η συνήθεια μου να κάνω ούτως ή άλλως την τρίχα τριχιά και να προετοιμάζομαι για την όποια συνθήκη πριν συμβεί (ή, πολλές φορές, πριν εμφανιστεί το παραμικρό στοιχείο που να υποστηρίζει πως υπάρχει η σχετική ανάγκη), με έφτασε στο σημείο να ασφυκτιώ και μόνο στη σκέψη πως δεν θα έχω πια περίοδο. Άρχισα να αποδίδω σε αυτό το γεγονός ό,τι κι αν συνέβαινε στη ψυχολογία μου και να αναρωτιέμαι αν όντως έχω σκεφτεί επαρκώς αν θέλω να κάνω παιδιά. Πίστεψέ με, ήταν κάτι που με απασχόλησε για καιρό, πριν πάρω την σκληρή απόφαση ότι θα ήταν καλύτερο για όλους –για εμένα και για το παιδί– να συνεχίσω να πορεύομαι ως «άκληρη» (τι άσχημη λέξη!) στη ζωή.

Ναι, εκεί με κατάντησαν οι επικρατούσες αντιλήψεις για μια φάση στη ζωή της γυναίκας που είναι φυσιολογική. Βλέπεις, δεν έπαθα τον ίδιο πανικό όταν άρχισαν να ασπρίζουν τα μαλλιά μου, όταν άρχισε η βαρύτητα να νικά το δέρμα μου ή όταν μου συνέβη ό,τι άλλο έρχεται με το γήρας – ή, αν προτιμάς, με το πέρασμα των χρόνων.

Αντί να πανηγυρίζω και να πετώ φωτοβολίδες που πλησιάζω στα 49 (ηλικία στην οποία δεν φτάνουν εκατομμύρια άνθρωποι κάθε χρόνο) χωρίς να έχω σοβαρό πρόβλημα υγείας (πέραν της κατάθλιψης που την «παντρεύτηκα» στα 23 και δίνω τακτικές μάχες μαζί της), άρχιζα να βυθίζομαι σε έναν βούρκο που συνέθεσε το μυαλό μου από αναχρονιστικές απόψεις δεκαετιών.

Το ευτυχές μέσα στο δυστύχημα του να ζω με το μυαλό που έχω είναι πως πλέον κουράζομαι εύκολα. Και τότε βάζω τελεία. Έτσι και με την εμμηνόπαυση. Αφού εξάντλησα το μυαλό και την ψυχολογία μου, εστίασα στην πραγματικότητα: Τhat’s life.

Δεν είναι κάτι που μπορώ να αποφύγω. Είναι, όμως, κάτι που μπορώ να διαχειριστώ. Και σίγουρα βοηθάει να μιλάμε. Αρκετά πια με τα ταμπού. Η κλιμακτήριος είναι μια φυσιολογική διαδικασία που μας «κερνάει» το πέρασμα των χρόνων. Δεν έχουμε λόγο να ντρεπόμαστε, δεν μάς κάνει λιγότερο ανθρώπους ή λιγότερο γυναίκες. Βγάλτε το από μέσα σας. Διαχειριστείτε το!

Η εμμηνόπαυση κι εμείς

Ξέρεις πού κατέληξα; Περισσότερο μου στοιχίζει η απώλεια της συνήθειας της περιόδου από ό,τι το γεγονός ότι δεν θα έχω περίοδο. Ναι μεγαλώνω, ναι πέφτει το δέρμα, ναι ασπρίζουν τα μαλλιά, ναι η έμμηνος ρύση δεν θα είναι σύντομα μέρος του κάθε μήνα της ζωής μου και ναι ορθώς αποφάσισα να μην κάνω παιδιά. Εξακολουθώ να έχω επιθυμίες, σε όλα τα επίπεδα (if you know what I mean). Είμαι ένας ζωντανός άνθρωπος.

Συμβιβάστηκα με το δεδομένο ότι οι ορμόνες μου, που επηρεάζουν τη ψυχολογία μου από την έκτη τάξη του δημοτικού σχολείου –όταν αδιαθέτησα για πρώτη φορά– έως σήμερα, θα συνεχίσουν να κάνουν το κομμάτι τους για λίγο ακόμα. Καλά να είμαι και δεν θα τις αφήσω να με ορίσουν. «Παίζω» πια με την εμπειρία και όσα με έχει διδάξει.

Εντωμεταξύ, δεν ζω στο ’50, αλλά στο 2024. Υπάρχουν τρόποι που μπορώ να μειώσω τα συμπτώματα της κλιμακτηρίου και της εμμηνόπαυσης, αν και μετά τα όσα είχε να μου πει η Ρούλη Καρακασιλιώτη, τα περισσότερα τα αντιμετωπίζω από τα νιάτα μου.

Η φίλη και συνάδελφος Ρούλη είναι ένα βήμα πιο μπροστά από εμένα στο ταξίδι για την εμμηνόπαυση και γι’ αυτό της ζήτησα να μου αποκαλύψει όσα συμβαίνουν στο μεταίχμιο του «έχω περίοδο» και του «σύντομα δεν θα έχω περίοδο», τα οποία όπως σου είπα έφτασα στο σημείο να αντιμετωπίζω με ειλικρινή τρόμο.

Σε ό,τι διάβασες έως εδώ, απέφυγα σκόπιμα να αναφερθώ σε ιατρικούς όρους, γιατί ήθελα να εξωτερικεύσω τις ακριβείς σκέψεις μου όπως έφτιαχνα στο μυαλό μου το «τέρας» της κλιμακτηρίου.

Τι είναι κλιμακτήριος και τι είναι εμμηνόπαυση

Θα πάμε στη γνώση που μοιράζει η Ρούλη, αφού πρώτα διευκρινίσω ότι κλιμακτήριος είναι το χρονικό διάστημα που παρουσιάζονται ανωμαλίες στην έμμηνο ρύση. Διαρκεί από 2 έως 10 χρόνια πριν την εμμηνόπαυση, που είναι ένας ολόκληρος ημερολογιακός χρόνος χωρίς μια σταγόνα αίμα.

Το τι συμβαίνει στην κλιμακτήριο (προεμμηνόπαυση), που σε γενικές γραμμές αρχίζει μετά τα 40, διαρκεί περί τα 4 χρόνια, αν και πρέπει να τονιστεί πως η εμπειρία διαφέρει από γυναίκα σε γυναίκα. Εξαρτάται από τα ορμονικά της θέματα, τα κληρονομικά της, τους σωματικούς παράγοντες, τις συνήθειες (π.χ. διατροφικές ή κάπνισμα), όπως φυσικά και εξωγενείς παράγοντες (τα ψυχολογικά μας, ένα σοκ που είχε να προσφέρει η ζωή κ.ά.).

Η κλιμακτήριος μπορεί να έχει μείωση του κύκλου, μεγάλη ή μικρότερη απώλεια αίματος, αιμορραγίες και αραιά διαστήματα μεταξύ των περιόδων.

H μόνη χάρη που σου ζητώ

Αν έχω να σου ζητήσω μια χάρη, αυτή είναι αν έχεις αιμορραγίες που κρατάνε περισσότερο από 10 ημέρες να επισκεφτείς έναν επαγγελματία υγείας. Η μητέρα μου άκουσε τις φίλες της που τη διαβεβαίωναν πως ήταν χαρακτηριστικό της κλιμακτηρίου και όταν πήγε στο γιατρό, ο καρκίνος που είχε εμφανιστεί στον τράχηλο της μήτρας (που θεωρείται εκ των ιάσιμων, όταν γίνεται έγκαιρα ο εντοπισμός) απειλούσε τη ζωή της. Τελικά, τη σκότωσε.

Ας πάμε στη Ρούλη: «Σε όλη μου τη ζωή είχα πολύ ρυθμισμένο κύκλο. Είχα πάντα περίοδο στις 28 ημέρες. Μη σου πω ότι εμφανιζόταν και την ίδια ώρα. Για να καταλάβεις, ήξερα ότι είμαι έγκυος, με μισή ημέρα καθυστέρηση!

Φτάνω που λες στα 46 (μέσα στο lockdown της πανδημίας), αδιαθετώ και το αίμα δεν σταματάει. Μετά τις 17 ημέρες, έκανα διάφορες εξετάσεις –συμπεριλαμβανομένων των ορμονικών–, μαζί με διάφορες μικρές χειρουργικές επεμβάσεις, ώστε να δουν οι γιατροί τι μου συμβαίνει. Μεταξύ των διαδικασιών στις οποίες υποβλήθηκα ήταν η απόξεση, που ανήκει στο βασικό πρωτόκολλο. Είναι το “να καθαρίσει η μήτρα” που έλεγαν τα παλιά τα χρόνια. Πήραν και δείγμα για βιοψία από τη μήτρα. Ήταν αρνητικό για κακοήθεια.

Μου έκαναν έναν καθαρισμό της περιοχής για να σταματήσει το αίμα. Αυτό έγινε, αλλά σε 15 ημέρες είχα και πάλι αιμορραγίες. Έφτασα έως τη μονάδα αυξημένης φροντίδας, από την εξάντληση των αιμορραγιών. Ορμονικά παρέμενα πολύ σωστή. Οι τιμές ήταν εντός των φυσιολογικών ορίων – για την ηλικία μου.

Να πω εδώ, πως έχω τη νόσο Χασιμότο (θυρεοειδίτιδα που είναι αυτοάνοσο), ωστόσο στη συγκεκριμένη στιγμή οι γιατροί μου δεν την συσχέτισαν με την μητρορραγία.

Επίσης, επειδή ήμουν νέα, οι γιατροί προσπαθούσαν να μην καταφύγουμε στην ολική ή μερική υστερεκτομή, στην οποία καταφεύγουν συνήθως όσες έχουν κακοήθεια, γιατί τότε προκύπτουν άλλα στον οργανισμό.

Μετά τους δύο μήνες, έκανα επεμβατική υστεροσκόπηση (το υστεροσκόπιο εισάγεται στον κόλπο και στη συνέχεια στον τράχηλο και στο εσωτερικό της μήτρας), όπου μπήκαν πια μέσα και είδαν τι συμβαίνει, πήραν δείγματα για νέες βιοψίες, καυτηρίασαν και –είτε ήταν τυχαίο, είτε δεν ήταν– έκτοτε σταμάτησε η μητρορραγία. Για τους 3-4 επόμενους μήνες δεν είχα περίοδο».

Όλα αυτά της συνέβησαν εν μέσω lockdown «οπότε καταλαβαίνεις και πώς ήταν η ψυχολογία μου, την στιγμή που από μόνη της μια αιμορραγία είναι τρομακτική. Συνέπεσε και με τον εμβολιασμό για Covid-19, που εξετάζεται σε μελέτες ως προς το πώς επηρέασε την έμμηνο ρύση, αφού ενδείξεις θέλουν να επηρέασε ποικιλοτρόπως.

Μετά, σιγά σιγά η περίοδος επανήλθε σε φυσιολογική ροή κι εγώ κουρέλι. Όποτε έβλεπα αίμα, έλεγα: Σταυρώστε με!

Θεωρούμε με τους γιατρούς πως αυτή ήταν η, ας πούμε, απαρχή της κλιμακτηρίου, αφού δεν υπάρχει σχετική διάγνωση.

Το πιο άσχημο πράγμα σε αυτή την περίοδο είναι ότι κανείς δεν μπορεί να σου πει τίποτα. Αλλιώς μπαίνει στην κλιμακτήριο η Ανδρονίκη, αλλιώς η Ρούλη κ.ο.κ. Κάθε φορά μπορεί να είναι η τελευταία περίοδος. Κάθε φορά μπορεί να έχεις μια ανωμαλία. Δεν το λέω μίζερα. Είναι η πραγματικότητα.

Δεν μπορεί να προδικάσει κανείς τι θα ακολουθήσει προς την εμμηνόπαυση. Έχω ακόμα συνετή περίοδο και κάποιους μήνες, “μίζερη” όπως τη χαρακτηρίζει ο γιατρός μου. Έχω αρχίσει και να χάνω μήνα, αλλά όχι σταθερά. Ο γιατρός επαναλαμβάνει πως δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα τι θα γίνει από εδώ και πέρα. Είναι άβυσσος, διαφορετική για κάθε γυναίκα. Ωστόσο υπάρχουν και κοινά συμπτώματα».

Ποια είναι τα κοινά συμπτώματα της περιεμμηνόπαυσης

Ως περιεμμηνόπαυση προσδιορίζεται η χρονική περίοδος από τη στιγμή που αρχίζουν να ελαττώνονται τα οιστρογόνα, οπότε η έμμηνος ρύση δεν είναι όπως τη θυμόμασταν, και μέχρι την οριστική διακοπή της παραγωγής τους, άρα και το τέλος της εμμήνου ρήσης. Έρευνες δείχνουν πως το 20% δεν εμφανίζει συμπτώματα, το 60% έχει ήπια συμπτώματα και το 20% βαριά.

«Είναι δεδομένο πως όταν αρχίσει να συμβαίνει αυτό, κοστίζει στη γυναίκα. Τα συμπτώματα ποικίλουν και επισκέπτονται την κάθε γυναίκα με διαφορετικό τρόπο. Στα κοινά είναι η μείωση του σεξουαλικού ενδιαφέροντος –είναι συνήθως από τα πρώτα που εμφανίζονται, πριν τις ανωμαλίες στην περίοδο–, η θολούρα στο μυαλό, η αφηρημάδα, οι διαταραχές στον ύπνο (συνήθως από βραδινή εφίδρωση), η ξηρότητα του κόλπου και το ορμονικό “τρενάκι” που εκδηλώνεται με τρελές εναλλαγές στη διάθεση.

Το δέρμα τραβάει σε όλο το σώμα, γίνεται πιο ξηρό, ενώ παρατηρούνται και αλλαγές στα μαλλιά – π.χ πέφτουν και γίνονται πιο ατίθασα. Eξάψεις μέσα στην ημέρα εγώ δεν είχα. Πολλές φίλες μου είχαν.

Επίσης, συνήθιζα να τρώω δύο σακουλάκια πατατάκια και να μην αγχώνομαι, αφού δεν έπαιρνα κιλά. Τώρα “βλέπω” τα σακουλάκια στις εξετάσεις μου και παχαίνω πιο εύκολα».

Το τελευταίο ανήκει στη φυσική διαδικασία της γήρανσης, με τη μείωση των οιστρογόνων και της μυϊκής μάζας να επιβραδύνει τον μεταβολισμό. Έτσι, αλλάζει η αποθήκευση του λίπους στις λιποαποθήκες μας, όπου κι αν είναι αυτές, και συνήθως συσσωρεύεται στην κοιλιά, καθώς το σώμα προσπαθεί να παράξει τα οιστρογόνα που του λείπουν.

Νιώθεις πως δεν είσαι καλά, σαν να ετοιμάζεται το σώμα σου για την περίοδο, αλλά περίοδος δεν έρχεται. Ή έρχεται και κόβεται σε δυο ημέρες. Είναι μια φάση, που διαλύει τη γυναίκα, πρωτίστως ψυχολογικά. Καταλαβαίνεις πως δεν είσαι αυτή που ήσουν.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να μειώσουμε τα συμπτώματα;

«Ο γιατρός μου μου είπε πως επιβάλλεται η άσκηση για τη μυϊκή ενδυνάμωση, την οστική πυκνότητα (αφού ένα από τα χαρακτηριστικά της εμμηνόπαυσης είναι το μειωμένο ασβέστιο) και το αερόβιο (για την καύση λίπους). Είμαι τυχερή, καθώς εδώ και χρόνια έχω υιοθετήσει το περπάτημα και βοηθά. Προσπαθώ επίσης να χαλαρώνω.

Σε ό,τι αφορά τα συμπληρώματα, η D μου είναι σε ανεκτά όρια (a priori χαμηλά), ίσως επειδή τρώω πολύ κατσικίσιο  γιαούρτι. Οφείλω βέβαια, να πω ότι ο γιατρός μου δεν είναι υπέρμαχος των συμπληρωμάτων, γιατί και αυτά πάνε στο συκώτι.

Προφανώς όμως, αν οι εξετάσεις δείχνουν πως υπάρχουν συγκεκριμένες ανάγκες που μπορούν να καλύψουν τα συμπληρώματα, θα τα πάρεις.

Στη φάση που είμαι τώρα, πρέπει να κάνω και μια εξέταση οστικής πυκνότητας, μεταξύ άλλων. Αυτή θα δείξει αν πρέπει να πάρω ασβέστιο».

Και, εννοείται, ετήσια μαστογραφία, τεστ ΠΑΠ κ.λπ. Από εκεί και πέρα, βλέποντας και κάνοντας. Καλά να είμαστε και ό,τι μπορούμε να κάνουμε για την πιο ήπια μετάβαση στην εμμηνόπαυση, θα το κάνουμε. Δεν ντρεπόμαστε γι’ αυτή τη φάση της ζωής μας. Παρατηρούμε, ακούμε το σώμα μας, γελάμε, διασκεδάζουμε, ερωτευόμαστε, ΖΟΥΜΕ.