ΜΙΑ ΤΡΕΛΗ ΙΔΕΑ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΝΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΩΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΤΑ ΑΥΤΟΑΝΟΣΑ
Αν πάσχεις από αυτοάνοσο, σίγουρα θα έχεις ακούσει ότι «το παντρεύτηκες» και ότι δεν θα περάσει ποτέ. Αν και οι λύσεις που έχουμε στη διάθεσή μας αφορούν μόνο στη διαχείριση των συμπτωμάτων αυτών των ασθενειών, μία νέα θεραπεία δίνει ελπίδες ακόμη και για πλήρη ίαση. Είναι πολύ νωρίς, αλλά αξίζει να μάθεις πώς λειτουργεί.
Ο Λύκος είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα που, όπως λένε οι γιατροί, δεν επηρεάζει ούτε δύο ασθενείς με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Η ασθένεια καθιστά το ανοσοποιητικό σύστημα σχεδόν αδίστακτο, ώστε να μπορεί να χτυπήσει σχεδόν οποιοδήποτε όργανο στο σώμα, αλλά το ποιο και το πότε είναι αδιανόητα αόριστα. Ένας ασθενής μπορεί να έχει δερματικές βλάβες στο πρόσωπο, ένας άλλος μπορεί να έχει νεφρική ανεπάρκεια, ένας τρίτος υγρό γύρω από τους πνεύμονες και κάποιος άλλος αρθρίτιδα.
Αυτό που οι γιατροί μπορούν να πουν σε κάθε ασθενή, όμως, είναι ότι θα έχει Λύκο για το υπόλοιπο της ζωής τους. Η γενεσιουργός αιτία των αυτοάνοσων νοσημάτων, όπως ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος (ΣΕΛ), είναι αδιευκρίνιστη. Το ανοσοποιητικό σύστημα που βλέπει ως εχθρό το σώμα μέσα στο οποίο κατοικεί δεν θα χαλαρώσει ποτέ εντελώς.
Ο Λύκος δεν μπορεί να θεραπευτεί. Κανένα αυτοάνοσο νόσημα δεν μπορεί να θεραπευτεί. Οι διαθέσιμες θεραπείες μπορούν να κάνουν τα συμπτώματα των ασθενών υποφερτά και –στην καλύτερη περίπτωση– αόρατα, εφόσον καταφέρουν να «κοιμίσουν» τη νόσο.
Στα τέλη του 2022, μια μελέτη από τη Γερμανία ταρακούνησε όλα αυτά τα δεδομένα. Πέντε ασθενείς με ανεξέλεγκτο Λύκο μπήκαν σε πλήρη ύφεση, αφού υποβλήθηκαν σε μια επανασχεδιασμένη θεραπεία καρκίνου η οποία ονομάζεται θεραπεία με κύτταρα CAR-T και εξάλειψε σε μεγάλο βαθμό τα αδίστακτα ανοσοκύτταρά τους, αυτά δηλαδή που επιτίθενται στους υγιείς ιστούς του οργανισμού.
Θεραπεία με CAR-T-κύτταρα: πώς ξεκίνησε
Όλα ξεκίνησαν όταν μια 20χρονη ασθενής από το Erlangen της Γερμανίας απευθύνθηκε στους γιατρούς ζητώντας να δοκιμάσει οτιδήποτε για τον σοβαρό και ανεξέλεγκτο Λύκο της. Κανένα από τα μακροχρόνια φάρμακα που χρησιμοποιούνται συνήθως για τη διαχείριση της ασθένειας δεν είχε λειτουργήσει στην περίπτωσή της. Τα νεφρά, η καρδιά και οι πνεύμονές της παρουσίαζαν συνεχώς προβλήματα και μπορούσε να περπατήσει μόνο 10 μέτρα χωρίς βοήθεια. Ο ΣΕΛ τη σκότωνε.
Η θεραπεία με CAR-T-κύτταρα αναπτύχθηκε αρχικά ως ένας τρόπος θανάτωσης κακοήθων κυττάρων στον καρκίνο του αίματος. Θα μπορούσε, όπως υποστήριξαν αργότερα οι επιστήμονες, να χρησιμοποιηθεί επίσης για να καταστρέψει συγκεκριμένα λευκά αιμοσφαίρια, που ονομάζονται Β κύτταρα, τα οποία συνδέονται με ορισμένες αυτοάνοσες ασθένειες.
Μια ερευνητική ομάδα δοκίμασε τη θεραπεία τύπου CAR-T κατά μιας αυτοάνοσης ασθένειας που προσβάλλει το δέρμα προκαλώντας φουσκάλες και βλάβες στους βλεννογόνους, και ονομάζεται Πέμφιγα, και μια άλλη εναντίον του ΣΕΛ. Τα αποτελέσματα ήταν ικανοποιητικά, αλλά είχαν γίνει σε ποντίκια.
Τι ακριβώς κάνει η θεραπεία;
Πώς λειτουργεί η συγκεκριμένη θεραπεία; Αρχικά, οι γιατροί παίρνουν από το αίμα των ασθενών μια κατηγορία ανοσοκυττάρων, που ονομάζονται Τ κύτταρα, τα οποία στη συνέχεια με τις κατάλληλες μεθόδους μετατρέπουν σε έναν άλλο τύπο κυττάρων (CAR-T).
Τα CAR-T κύτταρα θα μπορούσαν να αναγνωρίσουν και να καταστρέψουν τα Β κύτταρα, τα οποία γίνονται επιθετικά σε περιπτώσεις αυτοάνοσων νοσημάτων.
Τα κύτταρα CAR-T μπορούν να προκαλέσουν επικίνδυνες φλεγμονώδεις αντιδράσεις σε ασθενείς με καρκίνο και οι γιατροί ανησυχούσαν ότι θα μπορούσε να συμβεί το ίδιο στην 20χρονη Γερμανίδα αλλά και σε κάθε ασθενή του οποίου το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ήδη σε υπερδιέγερση.
«Βγάζουμε τα Τ κύτταρα, τα ενεργοποιούμε υπερβολικά και στη συνέχεια πυροβολούμε με αυτά τα ήδη υπερενεργοποιημένα ανοσοκύτταρα που έχουμε σε μια αυτοάνοση ασθένεια. Αν το καλοσκεφτείς είναι τρελό και ριψοκίνδυνο, σωστά;» λέει ο Fabian Müller, αιματολόγος-ογκολόγος στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Erlangen και ένας από τους γιατρούς της ομάδας που πρωτοστάτησε στη θεραπεία. Αλλά ευτυχώς, η γυναίκα δεν είχε σοβαρές παρενέργειες, ούτε κανένας από τους άλλους ασθενείς που έχει λάβει έκτοτε τη συγκεκριμένη αγωγή. Όλοι ζουν την καθημερινότητά τους, απαλλαγμένοι από συμπτώματα και άλλα φάρμακα.
Ελπίδες ακόμη και για ίαση
Ο Müller και οι συνεργάτες του πιστεύουν ότι τα κύτταρα CAR-T είναι φοβεροί δολοφόνοι, καθώς είναι σε θέση να βρουν και να καταστρέψουν ακόμη και τα Β κύτταρα που κρύβονται βαθιά στους ιστούς του σώματος. Έτσι, η θεραπεία λειτουργεί επειδή προκαλεί κατά κάποιον τρόπο μια εις βάθος επαναφορά του ανοσοποιητικού συστήματος. Ο αριθμός των Β-κυττάρων ενός ασθενούς τελικά ανακάμπτει, αλλά τα νέα δεν επιτίθενται πλέον λανθασμένα στο ίδιο το σώμα.
Οι ασθενείς με καρκίνο θεωρούνται μερικές φορές «θεραπευμένοι» μετά από 5 χρόνια ύφεσης και ο πρώτος ασθενής με Λύκο που λαμβάνει CAR-T δεν απέχει πολύ από αυτό το ορόσημο. «Αλλά η θεραπεία δεν μπορεί να διαγράψει τη γενετική προδιάθεση», λέει ο Donald Thomas, ρευματολόγος στο Meryland των ΗΠΑ. «Το αν η ύφεση είναι αρκετά ανθεκτική ώστε να μπορούμε να μιλάμε για ίαση μένει να το δείξει ο χρόνος» εξηγεί.
H κοπέλα πάντως που δεν μπορούσε να περπατήσει ούτε 20 μέτρα, τώρα τρέχει 5 φορές την εβδομάδα, συνεχίζει κανονικά τις σπουδές της και σκέφτεται να κάνει μεταπτυχιακό στην Ανοσολογία.
Πόσο απέχουμε από την ευρεία εφαρμογή της θεραπείας
Αν διαβάζεις αυτό το κείμενο έχοντας το δικό σου αυτοάνοσο που σε ταλαιπωρεί και πιθανότατα νιώθεις την ελπίδα να φουντώνει ξανά μέσα σου, σε κατανοώ απόλυτα. Πλην όμως, μην ενθουσιάζεσαι.
Προς το παρόν, η θεραπεία με CAR-T για τον ΣΕΛ και άλλες αυτοάνοσες ασθένειες (έχει δοκιμαστεί επίσης πειραματικά στη μυασθένεια Gravis, στη μυοσίτιδα και τη σκλήρυνση κατά πλάκας) είναι κυρίως διαθέσιμη στις ΗΠΑ μόνο μέσω κλινικών δοκιμών, πράγμα που σημαίνει ότι η πλειοψηφία των ασθενών με Λύκο δεν μπορεί να έχει πρόσβαση σε αυτή.
Οι θεραπείες CAR-T είναι μακροχρόνιες και ακριβές, επειδή στην ουσία ανασχεδιάζουν τα κύτταρα του κάθε ασθενούς σε εξατομικευμένο επίπεδο, οπότε κρίνονται κατάλληλες μόνο για ασθενείς με σοβαρό ΣΕΛ, οι οποίοι έχουν εξαντλήσει άλλες επιλογές φαρμάκων.
Περίπου 1,5 εκατομμύριο Αμερικανοί έχουν Λύκο, αλλά μόνο μια μειοψηφία θα επιλεγεί για δοκιμές, εκείνοι που είναι αρκετά άρρωστοι για να δικαιολογήσουν πειραματική θεραπεία, αλλά όχι τόσο άρρωστοι ώστε να έχουν υποστεί μη αναστρέψιμη βλάβη οργάνων. Φαντάσου λοιπόν εσύ πόσο δρόμο έχεις...
Πάντως, ακόμα κι αν η θεραπεία CAR-T δεν υιοθετηθεί ποτέ ευρέως για τα αυτοάνοσα νοσήματα, έχει ανοίξει την πόρτα σε νέες ιδέες που θα μπορούσαν μια μέρα να φέρουν επανάσταση. Μια σειρά από απλούστερες στρατηγικές με στόχο τη θανάτωση των Β κυττάρων ξεκινούν τώρα το ταξίδι τους στη μάχη κατά του καρκίνου και των αυτοάνοσων. Ας ευχηθούμε καλή επιτυχία!
SLOW MONDAY NEWSLETTER
Θέλεις να αλλάξεις τη ζωή σου; Μπες στη λογική του NOW. SLOW. FLOW.
Κάθε Δευτέρα θα βρίσκεις στο inbox σου ό,τι αξίζει να ανακαλύψεις.
