ΜΙΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΧΑΡΙΖΕΙ ΝΥΧΤΕΡΙΝΗ ΟΡΑΣΗ, ΩΣ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΑ

Η φωτοδυναμική θεραπεία, που εφαρμόζεται σε ορισμένους τύπους καρκίνου, έχει στους ασθενείς μια αναπάντεχη παρενέργεια: Τους χαρίζει νυχτερινή όραση, δηλαδή τη δυνατότητα να βλέπουν μέσα στο μαύροι σκοτάδι!

Στο ζωικό βασίλειο υπάρχουν πολλά είδη που βλέπουν καλά στο σκοτάδι. Κυρίως είναι τα νυκτόβια ζώα. Τα μάτια της κουκουβάγιας, για παράδειγμα, είναι προσαρμοσμένα για συνθήκες χαμηλού φωτισμού (παρεμπιπτόντως, η κουκουβάγια έχει και διόφθαλμη όραση, που σημαίνει ότι χρησιμοποιεί και τα δυο μάτια μαζί).

Πέραν των νυκτόβιων πουλιών, κάποια θηλαστικά με ασυνήθιστα μεγάλα μάτια βλέπουν επίσης καλύτερα τη νύχτα. Οι κόρες τους διαστέλλονται, ώστε να επιτρέψουν τη μεγαλύτερη έκθεση στο φως, ενώ έχουν πολλά κύτταρα-υποδοχείς φωτός που λέγονται «ράβδοι» και τα βοηθούν να ελέγχουν την ευαισθησία των ματιών τους στο φως. Στην πλειοψηφία τους, δεν έχουν το ίδιο αποτελεσματική όραση τη μέρα.

Το μικρό θηλαστικό που λέγεται «τάρσιος» έχει μάτια που είναι μεγαλύτερα από τον εγκέφαλο του και βλέπει εξαιρετικά στο απόλυτο σκοτάδι. Και οι σαρκοφάγοι κυνηγοί (π.χ. κόκκινες αλεπούδες) βλέπουν τα πάντα σε χαμηλές φωτεινές εντάσεις, όπως και οι μεγάλες γάτες (π.χ. λεοπαρδάλεις του χιονιού, που ζουν στην Κεντρική Ασία). Στη λίστα είναι και συγκεκριμένα είδη θαλασσινών (π.χ. σουπιές) και φιδιών (π.χ. οχιές).

Η νυχτερινή όραση ως παρενέργεια στον άνθρωπο

Μεταξύ των θεραπειών που υπάρχουν για τον καρκίνο είναι και η φωτοδυναμική, η οποία εφαρμόζεται σε κάποιους τύπους της νόσου και είναι σε δοκιμές για περισσότερους. Περιλαμβάνει χρήση φωτοχημικών αντιδράσεων, με αλληλεπίδραση φωτοευαίσθητοποιητικών παραγόντων, φωτεινής ενέργειας και οξυγόνου, για την θεραπεία κακοήθων και καλοηθών νοσημάτων – όπως μπορείς να διαβάσεις στο DERMadvance.

Κράτα πως περιλαμβάνει τη χρήση φωτοευαίσθητου φαρμάκου που ενεργοποιείται από πηγή φωτός.

Μια από τις παρενέργειες που έχει η φωτοδυναμική θεραπεία είναι πως οι ασθενείς συχνά μπορούν να βλέπουν στο σκοτάδι. Επιστήμονες προσπάθησαν να καταλάβουν γιατί συμβαίνει αυτό, με τη σχετική μελέτη να δημοσιεύεται στο Journal of Physical Chemistry Letters.

Η ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΕΙ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΤΥΠΩΝ ΤΥΦΛΩΣΗΣ.

Τι ανακάλυψαν οι επιστήμονες;

Πρώτα θα σου πω ότι η λειτουργία της όρασης είναι εφικτή μόνο όταν υπάρχει φως. Το φως προσπίπτει σε διάφορα αντικείμενα και ένα μέρος του φτάνει στα μάτια. Εκεί γίνονται οι προσαρμογές, ώστε να προβληθεί στον αμφιβληστροειδή χιτώνα η εικόνα του περιβάλλοντος.

Στον αμφιβληστροειδή υπάρχουν πάρα πολλοί υποδοχείς φωτός. Λέγονται κωνία και ραβδία και βοηθούν στην αντίληψη του χρώματος και του σχήματος. Ενεργοποιούνται ανάλογα με το χρώμα και την ένταση του φωτός και κατόπιν στέλνουν τα ηλεκτρικά ερεθίσματα στον εγκέφαλο. Αυτά διαμοφώνουν μια εικόνα που είναι ανάποδα (αποτυπώνεται όπως τα κλικ των φωτογραφικών μηχανών στο φιλμ). Ο εγκέφαλος κάνει την περιστροφή.

Unsplash Miro Polca

Ειρήσθω εν παρόδω, υπάρχει και υποδοχέας που αναλαμβάνει την αντίληψη της ημέρας ή της νύχτας και ρυθμίζει το βιολογικό μας ρολόι. Οι άνθρωποι βλέπουμε μόνο υπό το ορατό φως. Άλλοι οργανισμοί βλέπουν και υπό άλλες συχνότητες.

Στα κύτταρα που λειτουργούν ως υποδοχείς είναι ενσωματωμένα χιλιάδες μόρια φωτοχρωστικής ουσίας. Οι χρωστικές που υπάρχουν ονομάζονται ροδοψίνη και φωτοψίνη. Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείς να δεις σχετικό άρθρο του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.

Εδώ θα σταθούμε στη ροδοψίνη, που είναι μια φωτοευαίσθητη χρωμοπρωτεΐνη, η οποία συμβάλλει στην προσαρμογή του ματιού στο αμυδρό φως. Πιο απλά, απορροφάει το ορατό φως, χάρη σε μια ουσία του αμφιβληστροειδούς χιτώνα. Οι μελετητές ανακάλυψαν πως αυτή αλληλεπιδρά με μια φωτοευαίσθητη ένωση που ονομάζεται χλώριο e6 και ανήκει στα βασικά συστατικά της φωτοδυναμικής θεραπείας.

Σημείωση: Η φωτοδραστική ουσία χλώριο e6 εγχέεται στην κυκλοφορία του αίματος ενδοφλέβια ή εφαρμόζεται στο δέρμα – ανάλογα με το σημείο του σώματος που θεραπεύεται. Από εκεί βρίσκει τον δρόμο της προς τα καρκινικά κύτταρα. Το φάρμακο «ενεργοποιείται» όταν ένα συγκεκριμένο λέιζερ σημαδεύει την κατεστραμμένη περιοχή και δημιουργεί τη χημική ουσία που σκοτώνει τα κύτταρα αυτά.

Όπως αναφέρει το Science Alert, το ορατό φως ενεργοποιεί τον αμφιβληστροειδή, ώστε να διαχωριστεί από τη ροδοψίνη, και έτσι δημιουργείται το ηλεκτρικό σήμα που ερμηνεύει ο εγκέφαλος για μας να δει. Ενώ τη νύχτα δεν έχουμε ορατό φως, αποδεικνύεται ότι αυτός ο μηχανισμός μπορεί να ενεργοποιηθεί και με έναν άλλον συνδυασμό, που αφορά το φως και τη χημεία.

Υπό υπέρυθρο φως και με έγχυση χλωρίου e6, ο αμφιβληστροειδής αλλάζει με τον ίδιο τρόπο που αλλάζει υπό ορατό φως. «Και αυτό εξηγεί την αύξηση της οπτικής οξύτητας τη νύχτα», δήλωσε ο χημικός Antonio Monari, από το University of Lorraine της Γαλλίας, τον Γενάρη του 2020. Πρόσθεσε ότι «δεν γνωρίζαμε ακριβώς πώς η ροδοψίνη –και η ενεργή ομάδα αμφιβληστροειδούς της– αλληλεπιδρούν με το χλώριο. Τώρα καταφέραμε να αποσαφηνίσουμε αυτόν τον μηχανισμό, μέσω μοριακής προσομοίωσης», που «έτρεξε» για αρκετούς μήνες και πέρασε από εκατομμύρια υπολογισμούς πριν προκύψει με ακρίβεια το μοντέλο της χημικής αντίδρασης που προκαλείται από την υπέρυθρη ακτινοβολία. Στην πραγματική ζωή, αυτή θα προέκυπτε σε νανοδευτερόλεπτα.

Τώρα που οι επιστήμονες ξέρουν τη χημεία που προκαλεί αυτήν την παράξενη παρενέργεια, ενδεχομένως να καταφέρουν να περιορίσουν τις πιθανότητες εμφάνισης σε ασθενείς που υποβάλλονται σε φωτοδυναμική θεραπεία. Σε δεύτερο χρόνο, η χημική αντίδραση θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να βοηθήσει στη θεραπεία ορισμένων τύπων τύφλωσης ή υπερευαισθησίας στο φως.