ΚΡΥΟΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΩΑΡΙΩΝ: 7 ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΠΟΥ ΘΑ ΗΘΕΛΕΣ ΝΑ ΜΑΘΕΙΣ

Σε περίπτωση που μια γυναίκα σκέφτεται να παρατείνει τη γονιμότητά της κάνοντας κρυοσυντήρηση ωαρίων, έχουμε εξειδικευμένες απαντήσεις σε βασικά ερωτήματα.

Με τα ποσοστά της υπογονιμότητας να αυξάνονται και το κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο να μεταθέτει την απόφαση απόκτησης παιδιού μετά την ηλικία των 35 ετών, η γονιμότητα παύει πια να είναι κάτι δεδομένο. Σε αυτό το άρθρο θα εστιάσουμε στις δυνατότητες που παρέχονται από την επιστήμη στις γυναίκες, ώστε να παρατείνουν τη γονιμότητά τους για έως 10-15 χρόνια.

Η βασική μέθοδος ονομάζεται κρυοσυντήρηση ωαρίων και αφορά την κατάψυξη και φύλαξη ωαρίων σε νεαρή ηλικία, ώστε να μπορέσουν να γονιμοποιηθούν αργότερα, όταν η γυναίκα το επιλέξει. Η μέθοδος της κρυοσυντήρησης γενικότερα αφορά τη διατήρηση κυττάρων (π.χ. ωαρίων, εμβρύων), ιστών (π.χ. τεμαχίων όρχεως ή ωοθήκης) ή ακόμη και ακατέργαστου βιολογικού υλικού (π.χ. σπέρματος) σε πολύ χαμηλή θερμοκρασία, με σκοπό τη χρήση τους σε μεταγενέστερη χρονική στιγμή.

Όπως είναι γνωστό, η ποιότητα των ωαρίων πέφτει κατακόρυφα από την ηλικία των 36 ετών και κάθε χρόνο έχουμε σημαντικές «απώλειες». Μετά τα 40, τα περισσότερα ωάρια είναι παθολογικά, φέρουν δηλαδή αυξημένες πιθανότητες χρωμοσωμικών ανωμαλιών, άρα «το να περιμένεις ότι αυτά τα ωάρια θα σου δώσουν μια εγκυμοσύνη και ένα υγιές έμβρυο, είναι υπεραισιόδοξο», λέει ο Πέτρος Στεφανής, μαιευτήρας - χειρουργός γυναικολόγος με εξειδίκευση στην εξωσωματική γονιμοποίηση, στον οποίο υποβάλλαμε τα παρακάτω ερωτήματα.

1. Γιατί μια γυναίκα να προχωρήσει σε κρυοσυντήρηση ωαρίων;

Για δύο λόγους, είτε κοινωνικούς, είτε για λόγους υγείας. Στην πρώτη περίπτωση, μια γυναίκα που δεν θέλει να παντρευτεί άμεσα ή δεν επιθυμεί να μπει σε διαδικασία εγκυμοσύνης για δικούς της λόγους, μπορεί να αποφασίσει να παρατείνει με αυτόν τον τρόπο τη γονιμότητά της. Αλλά και σε περίπτωση που έχει ήδη ένα παιδί και θέλει να αποκτήσει δεύτερο λίγο μετά τα 40, χωρίς τον αυξημένο κίνδυνο των χρωμοσωμικών ανωμαλιών.

iStock

Η δεύτερη περίπτωση έχει να κάνει με λόγους υγείας και κυρίως καρκίνου. Τις περισσότερες φορές οι ογκολόγοι προτρέπουν τις γυναίκες της αναπαραγωγικής ηλικίας να κάνουν κατάψυξη ωαρίων αμέσως μετά από κάποιο χειρουργείο και προτού ξεκινήσουν οι χημειοθεραπείες. Σε εκείνη τη χρονική στιγμή, μια γυναίκα μπορεί να πάρει ορμόνες χωρίς να επηρεαστεί ούτε η έκβαση της θεραπείας ούτε η υγεία της, και να συντηρήσει τα ωάριά της για το μέλλον.

2. Πώς και για πόσο συντηρούνται τα ωάρια;

Στη θερμοκρασία των -196 βαθμών Κελσίου ο μεταβολισμός των κυττάρων διακόπτεται σχεδόν απολύτως, με αποτέλεσμα οι αλλοιώσεις να είναι μηδαμινές. Τέτοιες θερμοκρασίες είναι αδύνατον να επιτευχθούν με οποιουδήποτε τύπου καταψύκτη. Ωστόσο, είναι γνωστό ότι τα αέρια σε υγροποιημένη μορφή βρίσκονται από μόνα τους σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. Το αέριο που χρησιμοποιείται στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, αλλά και σε άλλες βιολογικές και ιατρικές εφαρμογές, είναι το υγρό άζωτο (Ν2). Το άζωτο είναι αδρανές μόριο (δεν προκαλεί χημικές αντιδράσεις), επομένως δεν βλάπτει τα βιολογικά δείγματα.

Σύμφωνα με τον κ. Στεφανή, οι μέθοδοι κατάψυξης έχουν εξελιχθεί τόσο πολύ, που πλέον αναφέρονται εγκυμοσύνες και μετά από 15 ή 20 χρόνια. «Είτε κατεψυγμένα έμβρυα χρησιμοποιηθούν είτε κατεψυγμένα ωάρια, τα ποσοστά εγκυμοσύνης είναι εφάμιλλα. Από την εμπειρία μας, όμως, η πλειοψηφία των γυναικών θα τα χρησιμοποιήσει στην επόμενη πενταετία ή δεν θα τα χρησιμοποιήσει καθόλου», λέει. Τα συμβόλαια που υπογράφονται αφορούν συνήθως μια πενταετία και το κόστος της συντήρησης χρεώνεται ανά χρόνο και δεν είναι υψηλό.

iStock

3. Πώς γίνεται η διαδικασία;

Η διαδικασία είναι παρόμοια με αυτή της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Η γυναίκα λαμβάνει ορμονοθεραπεία για περίπου 10-12 ημέρες, ώστε να διεγερθούν οι ωοθήκες της και να παράξουν πολλά ωάρια. Στη συνέχεια, γίνεται λήψη τους με μια ειδική βελόνη, αφού η γυναίκα υποβληθεί σε τοπική ή γενική αναισθησία. Έπειτα, τα ωάρια καταψύχονται. Όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή, αποψύχονται, γονιμοποιούνται με τη μέθοδο της μικρογονιμοποίησης και τα έμβρυα μεταφέρονται στη μήτρα με στόχο την επίτευξη εγκυμοσύνης.

4. Κρυοσυντήρηση: Μπορεί να γίνει και χωρίς ορμόνες;

Η κρυοσυντήρηση γίνεται και με τον φυσικό κύκλο μιας γυναίκας, χωρίς να προκληθεί ορμονικά υπερδιέγερση, αλλά υπάρχουν μειονεκτήματα, όπως μας εξηγεί ο κ. Στεφανής: Με τον φυσικό κύκλο, περιμένεις να πάρεις μάξιμουμ 1 ωάριο. Μπορεί όμως και να μην το πάρεις, να σπάσει το ωοθυλάκιο και να μην το προλάβεις. Αυτό για μια γυναίκα που, για παράδειγμα, δεν ζει κοντά στην Αθήνα, μπορεί να εξελιχθεί σε ταλαιπωρία, διότι θα πρέπει να έρχεται κάθε μήνα για ωοληψία, με πιθανότητες να μην τα καταφέρει. Η γυναίκα που θα επιλέξει τον φυσικό κύκλο, πρέπει να γνωρίζει ότι μπορεί να χρειαστεί και 2 χρόνια για να πάρει έναν αριθμό ωαρίων (7-12) που με την ορμονική υπερδιέγερση θα έπαιρνε με μόλις μία προσπάθεια.

H ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΩΑΡΙΩΝ ΠΕΦΤΕΙ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙΑ ΤΩΝ 35 ΕΤΩΝ ΚΑΙ ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΟ, ΕΝΩ ΜΕΤΑ ΤΑ 40, ΤΑ ΠΙΟ ΠΟΛΛΑ ΩΑΡΙΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ.

Φυσικά, υπάρχουν γυναίκες που επειδή έχουν πιο ανεπαρκείς ωοθήκες (συνήθως λόγω ηλικίας και σπανιότερα λόγω φυσιολογίας) μπορεί να χρειαστούν 3-4 προσπάθειες για τον παραπάνω αριθμό ωαρίων, ακόμη και με τη χρήση ορμονών. Για την επιτυχή έκβαση σύλληψης και εγκυμοσύνης, είναι προτιμότερο πάντως να έχουμε 3-4 ωάρια από μια γυναίκα 28 ετών, παρά 15 από μια γυναίκα 40.

5. Πόσο επιβαρύνουν την υγεία οι ορμόνες;

Αν μία γυναίκα δεν έχει κάποια αντένδειξη για να πάρει ορμόνες, μπορεί να πάρει άφοβα. Το μειονέκτημα είναι ότι κόστος τους δεν καλύπτεται από τον ΕΟΠΥΥ, ούτε καν πριμοδοτείται, σε περίπτωση που μια γυναίκα θέλει να προβεί σε κατάψυξη ωαρίων για κοινωνικούς λόγους (δηλαδή για να παρατείνει τη γονιμότητά της επειδή επιθυμεί να γίνει μητέρα αργότερα). Το κόστος των ορμονών κυμαίνεται από 700 έως 900 ευρώ και η όλη διαδικασία ανέρχεται στις περίπου 2.500 ευρώ. Αλλά αυτό έχει να κάνει με την πολιτική κάθε μονάδας και μπορεί να διαφοροποιηθεί.

iStock

6. Ποιο είναι το νομικό πλαίσιο;

Μια γυναίκα μπορεί να καταψύξει τα ωάριά της και αυτό είναι δικό της γενετικό υλικό, το οποίο μπορεί να διαθέσει όπως θέλει. Αν δεν το χρησιμοποιήσει η ίδια, μπορεί να το δωρίσει υπό ορισμένες προϋποθέσεις:

• Αν τη στιγμή της ωορρηξίας ήταν κάτω από 35 ετών, είτε επώνυμα, είτε ανώνυμα.
• Στην Ελλάδα επιτρέπεται η επώνυμη δωρεά, αρκεί να μην είναι σε συγγενή ευθείας γραμμής.

Η νομοθεσία όσον αφορά την αυτοδιάθεση των ωαρίων άλλαξε πολύ πρόσφατα (με τις τροποποιήσεις που επέφερε ο νόμος 4958/2022), έτσι σήμερα μία γυναίκα σε γάμο δεν χρειάζεται τη συναίνεση του συζύγου για να καταψύξει τα ωάριά της, ούτε είναι υποχρεωμένη να τα χρησιμοποιήσει μέσα σε περίπου 1 χρόνο σε περίπτωση διαζυγίου, όπως παλιότερα. Μια γυναίκα μέσα στον γάμο έχει το δικαίωμα να διαχειριστεί τα ωάρια της ανεξάρτητα από τον σύζυγό της.

7. Πότε συστήνεται η κρυοσυντήρηση ωοθηκικού ιστού;

Είναι μια μέθοδος που βρίσκεται ακόμη σε πολύ πρώιμο στάδιο και ενδείκνυται για καρκινοπαθείς. Ο γιατρός παίρνει ιστό από τις ωοθήκες και τον καταψύχει. Αν η γυναίκα επιθυμεί να μείνει έγκυος μετά την ολοκλήρωση των θεραπειών της, αλλά οι ωοθήκες της έχουν υποστεί κάποια ζημιά, ο ιστός θα εμφυτευθεί σε κάποιο άλλο σημείο στην πύελο, ώστε να προκληθεί ωορρηξία. Τα περιστατικά όμως που έχει εφαρμοστεί με επιτυχία αυτή η μέθοδος είναι ελάχιστα και βρίσκεται σε πειραματικό στάδιο.