ΚΑΤΑΨΥΞΗ ΩΑΡΙΩΝ: «Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΜΕ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΕ»

Όταν μιλάμε για την κατάψυξη ωαρίων, αναρωτιόμαστε ανάμεσα σε άλλα: Η κοινωνία ακολουθεί την επιστήμη ή η επιστήμη την κοινωνία σε αυτό το «πάγωμα» της γυναικείας γονιμότητας; Μία γυναίκα που κατέψυξε τα ωάριά της και ένας γιατρός ειδικός στην IVF λύνουν απορίες και περιγράφουν την ελπίδα που διατηρείται σε βαθύ ψύχος.

Όλες το έχουμε σκεφτεί: H φύση είναι άδικη απέναντι στη γυναίκα. Αντίθετα με τον άντρα, που παράγει καθημερινά εκατομμύρια σπερματοζωάρια, τη γυναίκα την πλουτίζει με πεπερασμένο αριθμό ωαρίων, τα οποία γεννιούνται, μεγαλώνουν και γερνούν μαζί της για να τελειώσουν τον κύκλο της ζωής τους, όταν τελειώσει και το κατακόκκινο σημάδι της γονιμότητας – η έμμηνος ρύση.

Στο μεσοδιάστημα, τα κορίτσια πηγαίνουν σχολείο, ερωτεύονται, κάνουν έρωτα για πρώτη φορά, σπουδάζουν, εργάζονται πυρετωδώς, ξαναερωτεύονται, κάνουν υπερωρίες, χωρίζουν ή συμβιβάζονται, και χάνουν την αίσθηση του πολύτιμου για τη μητρότητα χρόνου. Τα «ξυπνητήρια» μπαίνουν διαρκώς σε αναβολή και μια μέρα τα βιολογικά ρολόγια τρελαίνονται. Ο υπέρηχος δείχνει γερασμένες ωοθήκες και τα ραντεβού στους ειδικούς ιατρούς, που υπόσχονται ότι θα γεμίσουν τις άδειες αγκαλιές, κλείνονται με τη διαδικασία του κατεπείγοντος.

Η κατάψυξη ωαρίων –ή αλλιώς κρυοσυντήρηση ωαρίων– παγώνει τον χρόνο και δίνει στη γυναίκα την παράταση που χρειάζεται για να κάνει παιδί στο μέλλον. Γιατί στο παρόν αναζητά μία καλύτερη εργασία, έναν καλύτερο σύντροφο ή απλώς τον εαυτό της. Ακόμη, η κρυοσυντήρηση δίνει τη δυνατότητα σε μία γυναίκα που διαγιγνώσκεται με καρκίνο ή άλλα σοβαρά νοσήματα να αναβάλει τη μητρότητα, διατηρώντας  τα ωάριά της ασφαλή έξω από το σώμα της.

Κατάψυξη ωαρίων: Μια μαρτυρία

Η Μυρτώ είναι μία 37χρονη αρχιτεκτόνισσα, που πέρυσι τέτοιες μέρες έμπαινε στη διαδικασία της κατάψυξης ωαρίων.

«Τα τελευταία χρόνια δεν ήμουν σε κάποια σχέση που θα έθετε το πλαίσιο για ένα παιδί», εξομολογείται. «Είχαν λήξει οι μεγάλες σχέσεις, οπότε στα τριάντα τέσσερα σκέφτηκα για πρώτη φορά να καταψύξω κάποια ωάρια. Για να νιώσω πιο ασφαλής, μιας και η μητέρα μου είχε μπει πρώιμα στην εμμηνόπαυση και αυτό μου προκαλούσε άγχος. Το είχα συζητήσει και με τους δικούς μου. Ο πατέρας μου, μάλιστα, ήθελα να μου κάνει δώρο γενεθλίων το κόστος της διαδικασίας.

iStock

»Ο γυναικολόγος μου δεν βιαζόταν τόσο, μου έδινε πίστωση χρόνου. Ήταν πιο ρομαντικός από εμένα. Πίστευε ότι μέσα σε 2-3 χρόνια μπορεί η προσωπική μου ζωή να άλλαζε. Είμαι ρεαλίστρια και τον παρέκαμψα. Πήρα πληροφορίες από μία καλή φίλη που έχει μεγάλη θέση σε ειδικό κέντρο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και το συζήτησα με τον γιατρό μου ως τετελεσμένο γεγονός. Καλύτερα σήμερα, παρά αύριο: Ισχύει και σε αυτή την περίπτωση. Η απόφαση με απελευθέρωσε!

»Μια κάπως άβολη στιγμή ήταν οι υπογραφές, οι συμβολαιογραφικές πράξεις. Υπογράφεις ότι τα ωάριά σου τα κρατάει το κέντρο, ότι συμφωνείς για τη διάρκεια της “φιλοξενίας” τους, για το τι θα συμβεί μετά από δέκα χρόνια που τελειώνει η φύλαξή τους, αλλά και για το τι θα γίνει αν αποφασίσεις ότι δεν θα προχωρήσεις σε εξωσωματική γονιμοποίηση. Υπέγραψα ότι, αν δεν τα χρησιμοποιήσω, συμφωνώ να δοθούν σε άλλη μητέρα. Δεν θέλω να καταστραφούν, ούτε να δοθούν για πειράματα. Η επιστήμη θα βρει τον δρόμο της. Τα ωάριά μου θα ήθελα να βρουν τον δρόμο για τα οποία γεννήθηκαν».

Από την ωοθήκη στην κατάψυξη

«Η διαδικασία σε καταπονεί σωματικά και ψυχικά», συνεχίζει η Μυρτώ. «Είναι στην πραγματικότητα η πρώτη φάση της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Έναν μήνα τρέχεις στους γιατρούς για διάφορες εξετάσεις, περιμένεις μονίμως αποτελέσματα. Κάποια στιγμή μέσα στον κύκλο σου ξεκινάς τις ενέσεις για την πρόκληση ωορρηξίας. Το σώμα σου αλλάζει, φουσκώνει.

»Όταν έφτασα στην ωοληψία ήμουν ήδη κουρασμένη. Εκείνη την ημέρα έπεσε και η ψυχολογία μου. Μόλις είχα συνέλθει από τη μέθη και, εκεί που περίμενα ένα διψήφιο νούμερο ωαρίων, άκουσα το “έξι”: και απογοητεύτηκα. Μπορώ να επαναλάβω τη διαδικασία, αλλά δεν το αποφασίζω. Σκέφτομαι ότι έχω κάνει το καλύτερο.

»Δεν έχω σταματήσει να αφουγκράζομαι τον εαυτό μου. Και να κάνω αυτό που μου λέει: παιδί ή όχι παιδί. Μόνη ή με σύντροφο. Δεν αποκλείω τίποτα».

iStock

Η ιατρική πλευρά

Ο Μαιευτήρας Χειρουργός Γυναικολόγος Γιώργος Π. Καλαντζόπουλος, MD, MSc IVF Specialist, μας λύνει βασικές απορίες για την κρυοσυντήρηση ή κατάψυξη ωαρίων.

– Υπάρχει ιδανική ηλικία για την ωοληψία και την κρυοσυντήρηση των ωαρίων;

Μετά τα 20 και πριν τα 35, καθώς σε αυτές τις ηλικίες μία γυναίκα είναι από τη φύση της πιο γόνιμη. Από τα 35 και μετά η γονιμότητα υποχωρεί. Στα 40 πια, η μείωση της γονιμότητας είναι δραματική. Αυτά λέει ο γενικός κανόνας. Ανάλογα με την περίπτωση υπάρχουν μικρές αποκλίσεις. Για παράδειγμα, σε γυναίκες με πρόωρη εμμηνόπαυση τα ωάρια αρχίζουν να εκφυλίζονται πολύ πριν τα 35.

O Μαιευτήρας Χειρουργός Γυναικολόγος Γιώργος Π. Καλαντζόπουλος.

– Ποια είναι η διαδικασία της συλλογής των ωαρίων;

Η γυναίκα υποβάλλεται σε ωοθηκική διέγερση, με σκοπό να αναπτυχθούν πολλαπλά ωοθυλάκια, στα οποία θα ωριμάσουν τα ωάρια. Όταν αυτά θα είναι έτοιμα για συλλογή, ο γιατρός θα προχωρήσει στην ωοληψία, μια σύντομη διαδικασία, που γίνεται υπό «μέθη». Μετά την ωοληψία έχουμε μία πρώτη εκτίμηση για την ποιότητα των ωαρίων από τους εμβρυολόγους, οι οποίοι τα κατηγοριοποιούν. Κάποια είναι εντελώς ακατάλληλα για την κατάψυξη. Στο τέλος της διαδικασίας, ενημερώνουμε τη γυναίκα επίσημα για τον αριθμό των ωαρίων που πήραμε και για το πόσα από αυτά είναι αξιοποιήσιμα.

– Είναι απαραίτητη η πρόκληση ωορρηξίας με φαρμακευτική αγωγή;

Είναι η διαδικασία που προτιμάται, καθώς αν ακολουθηθεί ο φυσιολογικός κύκλος, θα γίνει η λήψη μόνο ενός ή δύο το πολύ ωαρίων τον μήνα. Δεδομένου ότι μπορεί να μην έχουμε ωορηξία κάθε μήνα, η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει έναν χρόνο.  Έτσι, με την ειδική αγωγή εξασφαλίζουμε ότι θα παραχθεί μεγαλύτερος αριθμός ωαρίων, ιδανικά 10-15. Για την ασφάλεια της γυναίκας, δεν κάνουμε υπερβολές. Δεν θέλουμε να βγουν εκτός των ορίων της λειτουργίας τους οι ωοθήκες. Αν, όμως, κάποια γυναίκα δεν θέλει να λάβει την αγωγή, είτε επειδή έχει αντένδειξη, ή ακόμη γιατί έχει μεγαλώσει τόσο, που δεν θα τη βοηθήσει η πρόκληση ωορρηξίας, τότε σε συνεννόηση με τον γιατρό της εκείνη θα προχωρήσει με επαναλαμβανόμενους φυσικούς κύκλους.

– Μία ειδική περίπτωση είναι οι γυναίκες που διαγιγνώσκονται με καρκίνο του μαστού. Από τη μία είναι επείγον να διατηρήσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα και από την άλλη η αγωγή έχει κινδύνους.

Γι’ αυτές τις περιπτώσεις υπάρχουν επείγουσες και ταχείες θεραπείες με ειδικά σκευάσματα, που δίνουν έναν καλύτερο αριθμό ωαρίων χωρίς επιβάρυνση. Αλλά πρέπει να γίνουν όλα όσο το δυνατόν γρηγορότερα για να προχωρήσει και η γυναίκα στις θεραπείες της. Μέσα σε 1-2 μήνες θα πρέπει να έχουν τελειώσει όλα.

– Όταν λέμε «κατάψυξη ωαρίων» για τι συνθήκες μιλάμε;

Τα ωάρια αποθηκεύονται σε υγρό άζωτο στους -196 °C. Χρησιμοποιείται η μέθοδος της ταχείας κατάψυξης, της υαλοποίησης, που είναι και μέθοδος εκλογής τα τελευταία χρόνια και χρησιμοποιείται ευρέως, καθώς έχει αυξήσει σημαντικά την επιβίωση των ωαρίων. Μέχρι πριν 7-8 χρόνια, η διαδικασία αφορούσε τη σταδιακή κατάψυξη. Αυτό είχε το πρόβλημα των κρυστάλλων που δημιουργούνταν κατά τη διάρκεια της απόψυξής τους. Σήμερα, η ειδική τεχνική γίνεται πολύ γρήγορα, διατηρεί τα ωάρια γόνιμα και υγιή, και από τεχνικής άποψης τα διατηρεί για απεριόριστο χρόνο. Ωστόσο, με βάση τον νόμο, επιτρέπεται να χρησιμοποιηθούν έως την ηλικία των 54 ετών της γυναίκας.

– Πώς ξέρω ότι τα ωάρια που δεν θα χρησιμοποιήσω δεν θα δοθούν σε μία άλλη γυναίκα, αν εγώ δεν το θελήσω;

Το νομικό καθεστώς που καλύπτει αυτές τις πράξεις είναι εξαιρετικά σαφές και λειτουργεί υπό την αιγίδα της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Ακολουθείται η τυπική διαδικασία της υπογραφής των όρων της φύλαξης του γενετικού σας υλικού, οι οποίοι αποφασίζονται από τη γυναίκα.

– Μία ιστορία που δεν θα ξεχάσετε;

Μία γυναίκα είχε διατηρήσει στην κρυοσυντήρηση ορισμένα ωάριά της και κάποια έμβρυα που είχαν δημιουργηθεί με το σπέρμα του συντρόφου της. Για την κατάψυξη των τελευταίων είχε υπογράψει και ο σύντροφος, καθώς, όπως λέει ο νόμος, τα έμβρυα είναι στη δικαιοδοσία και των δύο. Στην πορεία, το ζευγάρι χώρισε και άντρας και γυναίκα συμφώνησαν να καταστραφούν τα έμβρυα. Εκείνη διατήρησε μόνο τα ωάριά της. Λίγο καιρό μετά, η γυναίκα επανήλθε με τον ίδιο άνθρωπο, απόψυξε τα ωάρια που είχε, γονιμοποιήθηκαν αυτά και έγιναν έμβρυα με το σπέρμα του συντρόφου της, και το ζευγάρι απέκτησε τελικά παιδί. Μοιάζει με σενάριο επιστημονικής φαντασίας και εγείρει διάφορα ζητήματα, αλλά δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά: Η επιστήμη πάει χέρι-χέρι με τις κοινωνικές απαιτήσεις της κάθε εποχής και προσπαθεί να ικανοποιήσει τις προσωπικές επιλογές των ανθρώπων.

– Όλα έχουν το κόστος τους.

Το κόστος για παρακολούθηση, ωοληψία και κατάψυξη φτάνει τις 2.000 ευρώ. Μπορεί όμως αγγίξει και τις 3.000 ευρώ, αν συνυπολογιστούν κάποιες επιπλέον εξετάσεις και ένα μέρος της αγωγής που δεν αποζημιώνεται από τα ασφαλιστικά ταμεία. Το ετήσιο «ενοίκιο» για τη φύλαξη των ωαρίων είναι της τάξεως των 150 ευρώ, αν και σε κάποια κέντρα μπορεί να είναι και λίγο πιο υψηλό.

Περισσότερες πληροφορίες για τη διατήρηση της αναπαραγωγής στην ιστοσελίδα της Ελληνικής Εταιρείας Διατήρησης Αναπαραγωγής