ΚΑΡΚΙΝΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ ΠΟΥ ΓΙΝΟΝΤΑΙ «ΟΠΛΑ»: Η ΝΕΑ ΕΛΠΙΔΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ;

Ερευνητές δημιούργησαν καρκινικά κύτταρα που «προδίδουν» το είδος τους και αλληλοεξοντώνονται, κάνοντας πειράματα σε εγκεφάλους ποντικιών. Καλώς εχόντων των πραγμάτων μέσα στην επόμενη πενταετία θα μπορεί να εφαρμοστεί το ίδιο στους ανθρώπους.

Καθώς αυξάνονται οι απειλές για την υγεία όλων των ειδών, ο καρκίνος παραμένει η δεύτερη επικρατέστερη αιτία θανάτων σε όλον τον πλανήτη. Ευθύνεται για 1 στους 6 θανάτους, ενώ στο Νο 1 αυτής της μαύρης λίστας είναι η ισχαιμική καρδιοπάθεια. Η ερώτηση των πολλών δισεκατομμυρίων (όσα χρήματα διατίθενται κάθε χρόνο για τις έρευνες που έχουν στόχο να μας σώσουν από τον «δήμιο» που ονομάζεται καρκινικά κύτταρα) είναι «γιατί δεν υπάρχει εγγυημένη θεραπεία;» Η σύντομη απάντηση είναι πως με τον όρο «καρκίνος» δεν αναφερόμαστε σε μία –μεμονωμένη– ασθένεια. Χρησιμοποιείται ως «ομπρέλα» για περισσότερες από 200 διακριτές ασθένειες.

Κάθε καρκίνος έχει εκατομμύρια μεταλλάξεις – όσοι είναι και οι ασθενείς. «Είναι σαν το δακτυλικό μας αποτύπωμα: μοναδικό. Άρα δεν μπορεί να λειτουργήσει ένα εμβόλιο για όλους» λέει στο OW ο Χαράλαμπος Χαρίσης, τακτικός καθηγητής χειρουργικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και διευθυντής της Μονάδας Παθήσεων Μαστού στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της πόλης. (Ειρήσθω εν παρόδω, δεν είναι πανομοιότυπα τα καρκινικά κύτταρα ενός όγκου). Γίνεται λοιπόν σαφές πως δεν μπορεί να δημιουργηθεί ένα εμβόλιο για κάθε περίπτωση. Αυτό θα ήταν το ιδανικό. Όμως, λόγω κόστους και άλλων θεμάτων καθίσταται αδύνατο.

Ο κ. Χαρίσης θέλησε να διευκρινίσει πως «είναι χρήσιμο να καταλάβουμε πώς αναπτύσσεται ένας καρκίνος. Κάθε μέρα στο σώμα μας γεννιούνται καρκινικά κύτταρα. Έχουμε το ανοσοποιητικό σύστημα που τα εντοπίζει, τα αναγνωρίζει (από σημάδια που έχουν πάνω τους τα καρκινικά κύτταρα) και τα εξολοθρεύει. Όταν το ανοσοποιητικό δεν μπορεί να τα βρει, τα καρκινικά κύτταρα πολλαπλασιάζονται, γίνονται εκατομμύρια και σχηματίζουν ένα ογκίδιο».

iStock

Γιατί, όμως δεν γίνεται ο εντοπισμός από το ανοσοποιητικό; «Δεν ξέρουμε πού οφείλεται αυτό. Και όταν δεν γνωρίζουμε τα αίτια, λέμε πως υπάρχουν πολυπαραγοντικά αίτια. Προφανώς και θα ήταν το ιδεατό αν μπορούσε κάποιος να σταματήσει εκεί τη διαδικασία, με κάποια παρέμβαση. Αλλά αυτό δεν γίνεται. Ένα από τα θέματα που λειτουργούν εναντίον αυτού του εντοπισμού είναι η γήρανση. Καθώς γερνάει το σώμα, γερνάει και το ανοσοποιητικό σύστημα και δουλεύει λιγότερο καλά. Γι’ αυτό και ο καρκίνος είναι πιο συχνός από τα 60 και μετά».

Τι υπάρχει διαθέσιμο ενάντια στα καρκινικά κύτταρα;

Τα εμβόλια κατά του καρκίνου είναι γενικά θεραπευτικά. Αυτό σημαίνει ότι προορίζονται να θεραπεύσουν υπάρχοντες καρκίνους ή να αποτρέψουν την επανεμφάνισή τους. Λειτουργούν ως εξής: προσπαθούν να εκμεταλλευτούν ένα ελάττωμα στην «πανοπλία» του καρκίνου, που κανονικά του επιτρέπει να αποφύγει το ανοσοποιητικό σύστημα. Συχνά, αυτό γίνεται με την εκπαίδευση των κυττάρων του ανοσοποιητικού, ώστε να αναγνωρίζουν κάποιο βασικό μέρος των καρκινικών κυττάρων –όπως οι ειδικές για τον καρκίνο πρωτεΐνες–, με τη χρήση απενεργοποιημένων καρκινικών κυττάρων ή κάποια άλλη μέθοδο χορήγησης (συμπεριλαμβανομένων των ιών).

Μια νέα στρατηγική κατά του καρκίνου

Οι ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Harvard και του Νοσοκομείου Brigham and Women's, με επικεφαλής τον Khalid Shah, δοκίμασαν μια διαφορετική προσέγγιση. Πήραν ζωντανά καρκινικά κύτταρα και τα τροποποίησαν γενετικά σε «προδότες». Όπως δήλωσε στο Gizmodo ο διευθυντής του Κέντρου Βλαστοκυττάρων και Μεταφραστικής Ανοσοθεραπείας στο Harvard και το Brigham, Dr. Shah, «η ομάδα μας επιδίωξε μια απλή ιδέα: να πάρει καρκινικά κύτταρα και να τα μετατρέψει σε καρκινοκτόνα και εμβόλια».

Διατηρώντας ζωντανά τα καρκινικά κύτταρα, οι ερευνητές είχαν την ελπίδα πως θα εκμεταλλευτούν τη φυσική τους τάση να αναζητήσουν το είδος τους. Τα κατασκευασμένα θεραπευτικά καρκινικά κύτταρα (therapeutic tumor cells-ThTCs) τροποποιούνται χρησιμοποιώντας τον μηχανισμό της επεξεργασίας γονιδιώματος CRISPR-Cas9. Πρόκειται για συγκεκριμένη, αποτελεσματική και ευέλικτη τεχνολογία γονιδιακής επεξεργασίας που αξιοποιείται για να τροποποιήσει, να διαγράψει ή να διορθώσει ακριβείς περιοχές του DNA ενός ανθρώπου.

Στην πρόσφατη μελέτη που έγινε σε ποντίκια και δημοσιεύτηκε στο Science  Translational  Medicine, οι επιστήμονες τροποποίησαν τα καρκινικά κύτταρα με διπλό τρόπο: Αφενός για να παράγουν ουσίες που μπορούν να εξολοθρεύσουν καρκινικά κύτταρα, αφετέρου για να παράγουν πρωτεΐνες που θα τραβούν την προσοχή του ανοσοποιητικού συστήματος. Πράγμα που θα σήμαινε (ιδανικά) ότι το σώμα θα μπορούσε φυσικά να δημιουργήσει μακροπρόθεσμη ανοσία κατά του καρκίνου. Για να εξασφαλιστεί ακόμα περισσότερο η ασφάλεια της θεραπείας, τα κύτταρα προγραμματίστηκαν να έχουν έναν «διπλό» διακόπτη kill-switch, ο οποίος τους επιτρέπει να καταστρέφονται εύκολα εάν επιχειρήσουν να συνεχίσουν να εξαπλώνονται.

iStock

Η δοκιμή έγινε με εμβόλιο κατά των όγκων του γλοιοβλαστώματος, της πιο κοινής και συχνά θανατηφόρου μορφής καρκίνου του εγκεφάλου. Σε διάφορα στελέχη ποντικών, συμπεριλαμβανομένων ποντικών που εκτράφηκαν για να έχουν ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα, το εμβόλιο φάνηκε να είναι ασφαλές και αποτελεσματικό στη θανάτωση των όγκων, προκαλώντας ανθεκτική ανοσολογική απόκριση και επεκτείνοντας την επιβίωση των ποντικών.

Ένα ελπιδοφόρο ξεκίνημα

Προφανώς αυτή είναι μόνο η αρχή. Το σημαντικό, ωστόσο, είναι πως έγινε. Έτσι, η ομάδα των ερευνητών μπορεί να υποστηρίζει ότι το εμβόλιο με βάση τα κύτταρα θα μπορούσε ενδεχομένως να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία και την πρόληψη μιας μεγάλης ποικιλίας συμπαγών όγκων σε όλο το σώμα.

«Αναπτύσσουμε την επόμενη γενιά αυτόλογων και αλλογενών εμβολίων, με βάση τα καρκινικά κύτταρα. Ελπίζουμε ότι αυτή η θεραπευτική στρατηγική θα έχει τη δυνατότητα να βοηθήσει τους ασθενείς, αποτρέποντας την εξέλιξη, την υποτροπή και τη μετάσταση του όγκου», δήλωσε ο Dr. Shah.

Τόνισε πως εάν όλα πάνε καλά, οι κλινικές δοκιμές του εμβολίου αυτού θα είναι διαθέσιμες σε 3 έως 5 χρόνια. Για την ώρα, βρίσκονται στη φάση δοκιμών σε ανθρώπους άλλα εμβόλια κατά του καρκίνου. Όπως εκείνα που κατασκευάζονται με χρήση της ίδιας «συνταγής» στην οποία βασίστηκε το mRNA στα εμβόλια για τον Covid-19.