H COVID-19 ΜΙΚΡΑΙΝΕΙ ΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ – ΤΟ ΙΔΙΟ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΑΛΚΟΟΛ

Αν έχεις νοσήσει από Covid-19 (ακόμα και με ήπια συμπτώματα) υπάρχει ενδεχόμενο να έχει συρρικνωθεί ο εγκέφαλός σου. Ακούγεται απίστευτο, αλλά είναι αληθινό σύμφωνα με επιστήμονες. Τον ίδιο κίνδυνο αντιμετωπίζεις και αν καταναλώνεις τακτικά αλκοόλ.

Ας δούμε τρία δεδομένα που τα λες και ανησυχητικά: Η εγκεφαλική μάζα του ανθρώπου έχει μειωθεί σημαντικά τα τελευταία 40.000 χρόνια. Πόσο; Κατά 10% από τη Λίθινη Εποχή. Η κατανάλωση ενός έως δύο αλκοολούχων ποτών κάθε μέρα (κατά μέσο όρο) μπορεί να σχετίζεται με μείωση του όγκου του εγκεφάλου. Ακόμα και η ήπια ασθένεια με Covid-19 μπορεί να προκαλέσει συρρίκνωση του εγκεφάλου και να επηρεάσει τη νοητική λειτουργία. Το μόνο που μένει να πούμε είναι το εξής: Μάθε και προφυλάξου.

Πριν ρίξεις το «ανάθεμα» στις οθόνες, που έχουν διαλύσει τα μάτια, το μυαλό και –σε κάποιους– την ψυχολογία του σύγχρονου ανθρώπου, να σε προλάβω λέγοντας ότι η παρακμή ξεκίνησε πριν από δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Όπως αναφέρει το Discover, «είναι κάτι σαν ένα πολύ γνωστό μυστικό μεταξύ των ανθρωπολόγων: με βάση τις μετρήσεις των κρανίων, ο μέσος όγκος του εγκεφάλου του Homo Sapiens φέρεται να έχει μειωθεί κατά περίπου 10%, τα τελευταία 40.000 χρόνια. Αυτή η μείωση είναι μια αντιστροφή της τάσης της διαστολής του κρανίου, η οποία εμφανιζόταν στην ανθρώπινη εξέλιξη για εκατομμύρια χρόνια νωρίτερα».

Δεν θέλω να αγχώνεσαι, όχι ακόμα. Το κρανίο μπορεί να μικραίνει από τη Λίθινη Εποχή και εντεύθεν –όπως και το μυαλό– αλλά ο ανθρώπινος εγκέφαλος εξακολουθεί να είναι περίπου 3 φορές μεγαλύτερος από το κανονικό του όποιου πρωτεύοντος οργανισμού, αναλογικά με σωματικό μας βάρος.

Ωραία μέχρι εδώ; Ε, από εδώ και κάτω υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να αγχωθείς.

Ο εγκέφαλος δεν αγαπάει το αλκοόλ

Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Nature Communications ενημερώνει ότι η συνιστώμενη από το αμερικανικό CDC (Centers for Disease Control and Prevention) καθημερινή κατανάλωση έως δύο αλκοολούχων ποτών για τους άνδρες και ενός για τις γυναίκες δεν είναι ασφαλής.

Όπως δήλωσε ο Dr. Henry Kranzler, εκ των συγγραφέων της μελέτης και διευθυντής του Κέντρου Μελετών Εθισμού στο Πανεπιστήμιο της Pennsylvania, «ο εγκέφαλός μας συρρικνώνεται φυσικά με την πάροδο του χρόνου. Η έρευνα υποδεικνύει ότι το αλκοόλ μπορεί να όχι μόνο να επιταχύνει αυτή τη μείωση του μεγέθους, αλλά και να οδηγήσει σε ταχύτερη “φθορά” της μνήμης και της ικανότητας λήψης αποφάσεων, μεταξύ άλλων λειτουργιών».

Οι επιστήμονες σημείωσαν ότι είναι γνωστό πως η υπερβολική χρήση αλκοόλ σχετίζεται με μυριάδες δυσμενείς επιπτώσεις. Ενδεικτικά ανέφεραν τις καρδιακές παθήσεις, τη διατροφική ανεπάρκεια, τον καρκίνο και την επιτάχυνση της γήρανσης. Η αλλαγή της λευκής ουσίας στον εγκέφαλο που αποτυπώνεται σε απεικονίσεις είναι χαρακτηριστική ένδειξη για την κατάσταση που λέγεται «διαταραχή χρήσης αλκοόλ».

iStock

Μέχρι πρόσφατα δεν υπήρχαν παρά ελάχιστες έρευνες για τις επιπτώσεις του αλκοόλ σε όσους πίνουν με μέτρο. Ώσπου μελετήθηκαν μαγνητικές τομογραφίες περισσότερων από 36.000 μεσήλικων που ζουν στη Μεγάλη Βρετανία. Κατόπιν, έγινε σύγκριση μεταξύ διαφορετικών ομάδων (ανάλογα με τις καθημερινές ποσότητες κατανάλωσης). Έτσι, διαπιστώθηκε ότι όσο περισσότερο αλκοόλ κατανάλωναν τα άτομα, τόσο μεγαλύτερη ήταν η μείωση του όγκου του εγκεφάλου. Από τη διαπίστωση αυτή δεν εξαιρέθηκαν άτομα που έπιναν ένα ή δυο ποτά.

• Η κατανάλωση μισής μπύρας ημερησίως, συσχετίστηκε με μικρότερο όγκο εγκεφάλου και με επιτάχυνση της γήρανσης του εγκεφάλου κατά μισό περισσότερο χρόνο, σε σύγκριση με εκείνους που απείχαν.
• Η κατανάλωση τεσσάρων ποτών την ημέρα συσχετίστηκε με περισσότερα από 10 χρόνια γήρανσης του εγκεφάλου σε σύγκριση με όσους δεν έπιναν.

Τονίστηκε πως η μελέτη είχε περιορισμούς, καθώς ερευνήθηκαν μόνο μεσήλικες ευρωπαϊκής καταγωγής. Ως εκ τούτου, τα ευρήματα δεν μπορούν να γενικευτούν. Αυτό που μπορεί να γίνει είναι να υποδηλωθεί η συσχέτιση μεταξύ μέτριας κατανάλωσης αλκοόλ και μείωσης του όγκου του εγκεφάλου. Δεν αποδεικνύεται ότι η κατανάλωση αλκοόλ προκαλεί ευθέως τη συρρίκνωση του εγκεφάλου. Επίσης, οι επιστήμονες διευκρίνισαν ότι οι πληροφορίες που έδωσαν οι μετέχοντες ήταν για τον τελευταίο χρόνο της ζωής τους. Εξ ου και είναι σημαντικό να μελετηθεί η χρόνια χρήση αλκοόλ σε σχέση με τη συρρίκνωση εγκεφάλου, για πιο ασφαλή συμπεράσματα.

Εγκέφαλος και Covid-19.

Η Sarah Hellewell, ερευνήτρια του Curtin University (που βρίσκεται στο Περθ της Αυστραλίας και είναι αναγνωρισμένο για την καινοτομία στην έρευνα), έγραψε στο Conversation για τα ευρήματα μελέτης που δημοσιεύτηκε στις 7 Μαρτίου.

«Τα περισσότερα από αυτά που γνωρίζουμε ως προς το πώς η νόσος Covid-19 μπορεί να επηρεάσει τον εγκέφαλο προέρχονται από μελέτες σοβαρής λοίμωξης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα φλεγμονώδη κύτταρα έξω από τον εγκέφαλο μπορούν να εισέλθουν στον εγκεφαλικό ιστό και να μεταδώσουν τη φλεγμονή, ενώ μπορεί να υπάρξουν αλλαγές στα αιμοφόρα αγγεία. Τα εγκεφαλικά κύτταρα μπορεί ακόμη και να έχουν αλλαγές, παρόμοιες με αυτές που παρατηρούνται σε άτομα με Αλτσχάιμερ».

Για πρώτη φορά, μελέτη ασχολήθηκε με την ήπια μορφή της ασθένειας, δηλαδή με μόλυνση που δεν οδήγησε σε νοσηλεία και τις συνέπειες στον εγκέφαλο.

Πολλοί άνθρωποι που μολύνθηκαν ανέφεραν πως για πολύ καιρό αφότου υποχώρησαν τα συμπτώματα ένιωθαν αίσθημα κόπωσης, «θολούρα στον εγκέφαλο», και είχαν προβλήματα συγκέντρωσης και μνήμης. Όλα αυτά περιλαμβάνονται στο σύνδρομο long Covid, που πλήττει περισσότερους από τους μισούς νοσήσαντες και μπορεί να διαρκέσει για μήνες, ακόμη και μετά από ήπια μόλυνση.

Οι επιστήμονες συνέλεξαν δεδομένα από την τεράστια βάση δεδομένων UK Biobank. Εξέτασαν μαγνητικές τομογραφίες εγκεφάλου (MRI) και τεστ εγκεφαλικής λειτουργίας 785 εθελοντών τα οποία έγιναν πριν την πανδημία. Μετά, τις σύγκριναν με αυτές που έγιναν τρία χρόνια αργότερα, όταν οι μισοί εκ των συμμετεχόντων είχαν περάσει τη μόλυνση με κορονοϊό ήπια.

Με αυτόν τον τρόπο οι ερευνητές προσδιόρισαν τις επιπτώσεις της ήπιας λοίμωξης στη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου.

ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΠΟΥ ΝΟΣΗΣΑΝ ΕΣΤΩ ΚΑΙ ΗΠΙΑ ΜΕ COVID-19 ΕΜΦΑΝΙΣΑΝ ΜΕΙΩΣΗ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙΩΜΕΝΕΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΟΣΦΡΗΤΙΚΟ ΦΛΟΙΟ.

Τι ακριβώς έδειξαν οι μαγνητικές τομογραφίες

Το γκρουπ των ανθρώπων που ασθένησαν ήπια παρουσίασε λέπτυνση του εγκεφαλικού ιστού σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου, από 0,2 έως 2 τοις εκατό. Ποσοστό που ισοδυναμεί με κανονική γήρανση του εγκεφάλου μεταξύ ενός και έξι ετών.

Οι μειώσεις του όγκου του εγκεφάλου είναι κοινές σε πολλές εγκεφαλικές ασθένειες και διαταραχές, οι οποίες είναι σχετικές με τον εκφυλισμό (επί παραδείγματι, Αλτσχάιμερ, κατάθλιψη και τραυματική εγκεφαλική βλάβη). Τα προβλήματα με τη μνήμη και την προσοχή είναι επίσης συχνά στα άτομα με νευροεκφυλιστικές διαταραχές και ασθένειες. Έτσι, υποδεικνύεται ότι η ήπια μόλυνση από Covid μπορεί να επιταχύνει τον εκφυλισμό του εγκεφάλου και εξηγούνται συμπτώματα long Covid – όπως η θολούρα του εγκεφάλου.

Οι πληγείσες περιοχές του εγκεφάλου περιλαμβάναν μια περιοχή που σχετίζεται με τη μνήμη και τον τροχιακό μετωπιαίο φλοιό, ο οποίος βρίσκεται στο μπροστινό μέρος του εγκεφάλου και είναι σημαντικός για την όσφρηση και τη γεύση.

Η ομάδα που νόσησε φάνηκε ότι είχε και μια μείωση στο συνολικό μέγεθος του εγκεφάλου, συγκριτικά με εκείνη όσων δεν μολύνθηκαν. Είχε και αλλοιωμένες συνδέσεις μεταξύ διαφορετικών περιοχών του εγκεφάλου στον οσφρητικό φλοιό (ναι, σχετίζεται με την όσφρηση).

Οι επιδόσεις ήταν χειρότερες σε τεστ που έγινε για να ελεγχθεί το επίπεδο προσοχής και πνευματικής ευελιξίας, εύρημα που σχετίστηκε με μείωση του όγκου σε τμήμα της παρεγκεφαλίδας (αφορά την όσφρηση και τις κοινωνικές σχέσεις).

Οι επιστήμονες βρήκαν και ελαφρώς μειωμένα σκορ ως προς τις λειτουργίες της σκέψης και της μνήμης στην ομάδα που νόσησε.

Εντωμεταξύ, για να αποδείξουν οι ερευνητές πως οι αλλαγές αφορούσαν την Covid και όχι κάποια ασθένεια του αναπνευστικού, εξέτασαν τις απεικονίσεις ασθενών με πνευμονία. Δεν εμφάνιζαν τις παραπάνω αλλαγές.

Δεν ισχύουν τα ίδια για όλους

Οι επιστήμονες ξεκαθάρισαν ότι τα ευρήματα τους δεν είναι de facto συνέπειες για όσους νόσησαν ήπια με κορονοϊό. «Υπάρχουν πολλά σημαντικά πράγματα που δεν γνωρίζουμε ακόμα. Όπως, το αν αυτές οι εγκεφαλικές αλλαγές θα επιδεινωθούν με την πάροδο του χρόνου ή αν θα επιστρέψουν σε φυσιολογικά ή προηγούμενα επίπεδα λειτουργίας». Ως εκ τούτου, χρειάζεται περαιτέρω έρευνα.

Επίσης, οι εθελοντές ήταν ηλικίας από 51 έως 81 χρόνων, «άρα δεν ξέρουμε αν τα ευρήματα ισχύουν για νεαρότερα άτομα ή παιδιά. Βέβαια, οι αλλαγές που βρέθηκαν ήταν πιο έντονες στους ηλικιωμένους συμμετέχοντες. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι οι ηλικιωμένοι είναι πιο επιρρεπείς». Προφανώς χρειάζεται και άλλη μελέτη για την επιβεβαίωση «και για να καθοριστεί εάν οι ίδιες εγκεφαλικές αλλοιώσεις θα εμφανίζονταν σε νεότερους ανθρώπους ή εάν αυτά τα ευρήματα είναι κοινά μόνο σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας».

Τέλος, δεν είναι ξεκάθαρο ο ρόλος που έπαιξαν οι διαφορετικές μεταλλάξεις ή τα εμβόλια.