ΓΙΑΤΙ ΤΑ ΑΥΤΟΑΝΟΣΑ ΠΡΟΤΙΜΟΥΝ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ;

Η σχέση ανάμεσα στις γυναίκες και τα αυτοάνοσα είναι δυστυχώς στενή, καθώς εκείνες φαίνεται να υποφέρουν από αυτά σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό σε σχέση με τους άντρες. Γιατί συμβαίνει αυτό; Συγκεντρώσαμε τις πιθανές ερμηνείες, καθώς και μία σχετικά πρόσφατη επιστημονική ανακάλυψη.

Τα αυτοάνοσα νοσήματα, που γίνονται όλο και πιο συχνά στις μέρες μας, φαίνεται ότι «αγαπούν» περισσότερο τις γυναίκες. Τα στοιχεία κάνουν λόγο για το 80% των περιπτώσεων! Για να το πούμε διαφορετικά, στους 5 ασθενείς με αυτοάνοσο, οι 4 είναι γυναίκες.

Οι επιστήμονες διερευνούν τους λόγους και καταλήγουν σε διάφορες ερμηνείες κατά καιρούς, αλλά μέχρι στιγμής το παζλ δεν έχει ολοκληρωθεί. Και είναι επόμενο. Καθώς κάθε τέτοια ασθένεια έχει συνήθως πολυπαραγοντικά αίτια, οι έρευνες στρέφονται σε πολλούς τομείς.

«Ο ακριβής λόγος που οι γυναίκες εμφανίζουν πιο συχνά αυτοάνοσα νοσήματα δεν είναι γνωστός. Ενδεχομένως η αιτία βρίσκεται σε ένα πολύπλοκο μείγμα γενετικής, ορμονών και περιβαλλοντικών συνθηκών», είπε πρόσφατα στο OW η Καναδέζα γυναικολόγος Jen Gunter, διάσημη για την ακτιβιστική της δράση.

Αυτοάνοσα και γυναίκες: Η ορμονική εξήγηση

«Φαίνεται ότι το γυναικείο σώμα διατηρεί ένα ανοσοποιητικό σε εγρήγορση, ίσως εξαιτίας μιας πιθανής εγκυμοσύνης. Για να επιτραπεί η ανάπτυξη του εμβρύου, κάποια τμήματα του ανοσοποιητικού πρέπει να κατασταλούν και κάποια να παραμείνουν ενεργά για να ελέγξουν τη διείσδυση του πλακούντα. Φαίνεται λοιπόν ότι αυτή η εγρήγορση του ανοσοποιητικού συστήματος, που πολλές φορές μπερδεύεται και στρέφεται εναντίον του ίδιου του οργανισμού, είναι ένα χαρακτηριστικό των ατόμων με δύο χρωμοσώματα Χ.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

»Φυσικά, έχει να κάνει και με τις ορμόνες. Τα οιστρογόνα διεγείρουν το ανοσοποιητικό, ενώ η προγεστερόνη και τα ανδρογόνα (π.χ. τεστοστερόνη) το καταστέλλουν. Δεν είναι λοιπόν περίεργο που πολλά αυτοάνοσα εμφανίζονται στις γυναίκες κατά την αναπαραγωγική ηλικία. Όλο και περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι τα τελευταία 100 χρόνια το ανθρώπινο ανοσοποιητικό βρίσκεται σε μεγάλη εγρήγορση, επειδή δεν είναι πλέον απασχολημένο με το μολυσματικό φορτίο των εντερικών παράσιτων. Τα άτομα όμως που έχουν ένα ανοσοποιητικό το οποίο ανεβάζει ευκολότερα στροφές, δηλαδή οι γυναίκες, πληρώνουν ίσως μεγαλύτερο τίμημα».

Η εξήγηση των γενετιστών

Μία καινούργια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Cell φώτισε και μια άλλη πιθανή αιτία, η οποία έχει να κάνει με το δεύτερο χρωμόσωμα Χ που διαθέτουν οι γυναίκες και συγκεκριμένα την αδρανοποίησή του. Τι σημαίνει αυτό;

Σε όλο το βασίλειο των θηλαστικών, το βιολογικό φύλο καθορίζεται από την παρουσία δύο χρωμοσωμάτων Χ σε κάθε θηλυκό κύτταρο. Τα αρσενικά κύτταρα έχουν μόνο ένα χρωμόσωμα Χ, σε συνδυασμό με ένα πολύ μικρότερο που ονομάζεται χρωμόσωμα Υ.

– Το δεύτερο χρωμόσωμα Χ και η σημασία του

Το χρωμόσωμα Υ περιέχει μόνο μια χούφτα ενεργών γονιδίων. Και, φυσικά, μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτό. Αλλά κανένα κύτταρο θηλαστικού, αρσενικό ή θηλυκό, δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς τουλάχιστον ένα αντίγραφο του χρωμοσώματος Χ, το οποίο περιέχει πολλές εκατοντάδες ενεργών γονιδίων που καθορίζουν πρωτεΐνες.

Η ύπαρξη δύο χρωμοσωμάτων Χ κινδυνεύει να παράγει σε κάθε θηλυκό κύτταρο διπλάσια ποσότητα από τις μυριάδες πρωτεΐνες που καθορίζονται από το χρωμόσωμα Χ, και μια τέτοια μαζική υπερπαραγωγή τόσων πολλών πρωτεϊνών θα ήταν θανατηφόρα.

– Τι είναι η αδρανοποίηση του χρωμοσώματος Χ και πώς συνδέεται με τα αυτοάνοσα;

Η φύση έχει επινοήσει μια έξυπνη, αν και περίπλοκη λύση που ονομάζεται αδρανοποίηση χρωμοσώματος Χ. Νωρίς στην εμβρυογένεση, κάθε κύτταρο στο εκκολαπτόμενο θηλυκό θηλαστικό παίρνει μια ανεξάρτητη απόφαση να σταματήσει τη δραστηριότητα του ενός ή του άλλου από τα δύο χρωμοσώματα Χ του. Με αυτόν τον τρόπο, η ίδια ποσότητα κάθε πρωτεΐνης που καθορίζεται από το χρωμόσωμα Χ παράγεται σε ένα θηλυκό κύτταρο όπως σε ένα αρσενικό .

Όπως ανακάλυψαν οι ερευνητές, η αδρανοποίηση του χρωμοσώματος Χ μπορεί να οδηγήσει σε αυτοάνοσες διαταραχές, χωρίς αυτό να αποκλείει και άλλους παράγοντες οι οποίοι μπορούν επίσης να προκαλέσουν αυτές τις διαταραχές – γι' αυτό άλλωστε έχουν και οι άντρες αυτοάνοσα.

Η αδρανοποίηση του χρωμοσώματος Χ επιτυγχάνεται με την ευγενική προσφορά ενός μορίου που ονομάζεται Xist. Η «φωλιά» του Xist στο επιπλέον χρωμόσωμα Χ θα λέγαμε πολύ απλοϊκά ότι είναι λίγο πολύπλοκη και μερικές φορές προβληματική, επειδή δημιουργεί περίεργους συνδυασμούς μεταξύ μακρών μη κωδικοποιητικών μορίων RNA, πρωτεϊνών που συνδέονται με αυτό, άλλων πρωτεϊνών που συνδέονται με αυτές τις πρωτεΐνες και DNA στο οποίο προσκολλώνται μερικές από αυτές τις πρωτεΐνες.

Αν δεν καταλάβατε πολλά πράγματα, δεν σας αδικούμε. Το σημαντικό είναι ότι αυτά τα σύμπλοκα που δημιουργούνται από τους περίεργους συνδυασμούς μπορούν να προκαλέσουν ισχυρή ανοσολογική απόκριση, σύμφωνα με τους γενετιστές. Με απλά λόγια, η διαδικασία αδρανοποίησης του χρωμοσώματος Χ στις γυναίκες μπορεί να δημιουργήσει μοριακές δομές που προκαλούν ανοσολογικές αντιδράσεις.

Η ψυχολογική ερμηνεία

Τέλος, υπάρχει μία ομάδα επιστημόνων και συμβούλων υγείας που συνδέουν την εκδήλωση αυτοάνοσων διαταραχών στις γυναίκες με τα καταπιεσμένα συναισθήματα. Θιασωτής αυτής της άποψης είναι και ο γενικός γιατρός και συγγραφέας Gabor Maté.

Ο Maté στο βιβλίο του When the Body Says No εξετάζει μία έρευνα η οποία συσχετίζει το συναισθηματικό στρες και τα φλεγμονώδη συμπτώματα με την εκδήλωση χρόνιων ασθενειών όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η νόσος του κινητικού νευρώνα και ο καρκίνος.

H έρευνα, που διεξήχθη τη δεκαετία του 1960, συνέδεσε τη θνησιμότητα από καρκίνο με την καταστολή των συναισθημάτων και ειδικά του θυμού. Βρέθηκε μάλιστα ότι ο καρκίνος του πνεύμονα ήταν πιο πιθανό να οδηγήσει σε θάνατο όσους καταπίεζαν συστηματικά τον θυμό τους, παρά τους πιο μανιώδεις καπνιστές.

Tα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο γίνεται λόγος για τη σύνδεση του στρες με την εκδήλωση αυτοάνοσων διαταραχών. Όπως μας έχει πει σε συνέντευξή του ο καθηγητής Ενδοκρινολογίας Γιώργος Χρούσος, όσον αφορά τα αυτοάνοσα «έχει αποδειχτεί και επιδημιολογικά ότι πριν από την εμφάνισή τους έχει προηγηθεί μια περίοδος έντονου στρες στο άτομο. Περνάει αυτή η περίοδος, κι εκεί που όλα δείχνουν καλά εμφανίζεται το αυτοάνοσο».

Το αν βέβαια το στρες είναι η μοναδική αιτία ή αν παρουσιάζεται περισσότερο στις γυναίκες για κοινωνικούς λόγους είναι από μόνα τους μεγάλα ερωτήματα που χρειάζονται σίγουρα περισσότερη διερεύνηση.