ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΘΙΣΤΕΙΣ ΣΤΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΜΕΛΑΤΟΝΙΝΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΫΠΝΙΑ;

Όσοι ταλαιπωρούνται από αϋπνίες στρέφονται συνήθως στα συμπληρώματα μελατονίνης που θεωρείται ότι βοηθούν στην αϋπνία και δεν χρειάζονται συνταγογράφηση. Αυτό που αναρωτιούνται, όμως, είναι αν προκαλούν εθισμό.

Η μελατονίνη είναι η ορμόνη που ειδοποιεί τον εγκέφαλο και το σώμα ότι είναι ώρα για ύπνο. Όσο για τα συμπληρώματα μελατονίνης, θεωρούνται ασφαλή και αποτελεσματικά σε περιπτώσεις αϋπνίας.

Η αλήθεια είναι ότι η μελατονίνη αποτελεί για πολλούς την εύκολη λύση σε διαταραχές ύπνου, και μάλιστα όχι μόνο στην Ελλάδα. Πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύτηκε στο ιατρικό περιοδικό JAMA διαπίστωσε ότι μέχρι το 2018 οι Αμερικανοί έπαιρναν πάνω από τη διπλάσια ποσότητα μελατονίνης συγκριτικά με μια δεκαετία νωρίτερα.

Είναι, όμως, πράγματι πάντα αποτελεσματικά τα συμπληρώματα μελατονίνης σε προβλήματα αϋπνίας; Έχουν παρενέργειες; Μπορούν να προκαλέσουν εθισμό;

Πώς δρα η μελατονίνη

Η μελατονίνη είναι ορμόνη η οποία παράγεται από έναν αδένα του εγκεφάλου που ονομάζεται επίφυση. Η κύρια λειτουργία της είναι η ρύθμιση του ύπνου. Τα επίπεδά της αυξάνονται ως απόκριση στο σκοτάδι, «ειδοποιώντας» τον εγκέφαλο ότι έφτασε η νύχτα και είναι ώρα για ύπνο. Όταν υπάρχει έντονο φως, όπως το πρωί, η παραγωγή μελατονίνης σταματά και ο εγκέφαλος καταλαβαίνει ότι είναι μέρα.

iStock

Σε ορισμένες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, η μελατονίνη μπορεί να χορηγηθεί χωρίς ιατρική συνταγή, γεγονός που την καθιστά «δημοφιλές» φάρμακο. Παρ’ όλα αυτά, οι ειδικοί συνιστούν στους ανθρώπους με προβλήματα ύπνου να συμβουλεύονται τον ειδικό ιατρό του ύπνου (υπνολόγο) πριν ξεκινήσουν τη λήψη μελατονίνης. Αυτό συμβαίνει επειδή αρκετές φορές η μελατονίνη δεν αρκεί ή δεν ενδείκνυται σαν υπναγωγό, ενώ ενδέχεται να μην μπορεί να δράσει, επειδή η αϋπνία οφείλεται σε άλλες διαταραχές, είτε οργανικές είτε υπνικές, όπως για παράδειγμα η υπνική άπνοια ή το σύνδρομο των ανήσυχων άκρων.

Όπως εξηγεί ο ο Νευρολόγος-Κλινικός Νευροφυσιολόγος Νικόλας-Τιβέριος Οικονόμου, Ειδικός Ιατρός Ύπνου-Επιληψίας, η μελατονίνη ενδείκνυται για άτομα άνω των 60 ετών, που έχουν ακέραιες τις νοητικές τους δεξιότητες. «Η κύρια ένδειξη είναι στους ανθρώπους άνω των 60 ετών λόγω του γεγονότος ότι υπάρχει η φθορά της επίφυσης, όπου εκκρίνεται η μελατονίνη. Όπως όλα φθίνουν στο σώμα μας με την πάροδο των χρόνων, έτσι συμβαίνει και με τον εγκέφαλο και τις περιοχές του. Οπότε, εκκρίνεται μικρότερη ποσότητα της ενδογενούς μελατονίνης, κατ’ επέκταση είναι μικρότερο το peak που γίνεται μέσα στη νύχτα, άρα και λιγότερο υπναγωγός η δράση. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που δεν κοιμόμαστε εύκολα στην τρίτη ηλικία».

iStock

Είναι ασφαλή τα συμπληρώματα μελατονίνης;

Έχοντας υπόψη ότι μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού λαμβάνει μελατονίνη, πολλές φορές χωρίς την παρότρυνση κάποιου ειδικού, μπορούμε τουλάχιστον να πούμε ότι η μελατονίνη δεν έχει σημαντικές παρενέργειες. Ο κ. Οικονόμου εξηγεί ότι «γενικά, είναι ένα πολύ ασφαλές φάρμακο, αν σκεφτούμε ότι ουσιαστικά μιμείται την ενδογενή ορμόνη, οπότε δεν έχει παρενέργειες. Η κύρια παρενέργεια είναι ότι όσο αυξάνεις τη δοσολογία μπορεί να κάνει φαινόμενα καταστολής, δηλαδή υπνηλίες την επόμενη ημέρα».

Ακριβώς επειδή η μελατονίνη προκαλεί υπνηλία, η Mayo Clinic συνιστά να αποφεύγεται η οδήγηση ή ο χειρισμός μηχανημάτων μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα από τη λήψη της. Επίσης, οι ειδικοί παροτρύνουν ανθρώπους με αυτοάνοσα νοσήματα, κατάθλιψη ή εγκύους να μην χρησιμοποιούν μελατονίνη.

Μπορεί να εθιστεί κανείς στη μελατονίνη;

Ένα από τα πιο κρίσιμα ερωτήματα είναι εάν μπορεί κάποιος να εθιστεί στη μελατονίνη. Όπως λέει ο κ. Οικονόμου, «μπορεί κάποιος να λαμβάνει μελατονίνη χρονίως και πάρα πολύ εύκολα να την κόψει. Η μελατονίνη δεν κάνει ούτε εξάρτηση ούτε εθισμό, σε αντίθεση με τα περισσότερα υπναγωγά που προκαλούν εξάρτηση και το φαινόμενο της επαύξησης. Και δυστυχώς, ως υπναγωγά θεωρούμε κατά βάση στον ελλαδικό χώρο τις βενζοδιαζεπίνες (βρωμαζεπάμη, αλπραζολάμη), που στην πράξη είναι μυοχαλαρωτικά-αγχολυτικά και δευτερογενώς υπναγωγά, και τα μη-βενζοδιαζεπινούχα υπναγωγά (z-drugs), στα οποία γίνεται κατά κόρον κατάχρηση».

Τι κάνουμε όταν έχουμε χρόνιες αϋπνίες;

Αρχικά, αυτό που αναζητούν οι ειδικοί σε άτομα που πάσχουν από χρόνιες αϋπνίες είναι η αιτία. «Πρώτα πρέπει να ανιχνεύσουμε τι είναι αυτό που προκαλεί την αϋπνία, αν υπάρχει κάποια υπνική ή άλλη οργανική διαταραχή», εξηγεί ο κ. Οικονόμου. Συμπληρώνει ότι γενικά η τάση και οι κατευθυντήριες οδηγίες είναι να ξεκινάμε από μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις. Αυτό περιλαμβάνει τόσο την ανίχνευση της αιτίας για την αϋπνία όσο και την αποβολή κακών πρακτικών που μπορεί να υιοθετούν τα άτομα και σε σχέση με τον ύπνο.

iStock

«Έπειτα, συνεχίζουμε με μη φαρμακευτικές θεραπευτικές τακτικές», προσθέτει ο κ. Οικονόμου. «Δηλαδή με γνωσιακή συμπεριφορική προσέγγιση στην αϋπνία, υγιεινή του ύπνου, ρύθμιση σωστών ωραρίων, σωστή διατροφή, άσκηση και άλλα πράγματα. Εφόσον αυτά γίνουν σωστά αλλά το πρόβλημα συνεχίζει να υφίσταται, τότε πια δίνουμε και φάρμακο, είτε αυτό είναι η μελατονίνη είτε κάποιο άλλο».

Κλείνοντας, όπως μας είπε ο κ. Οικονόμου, η χρήση μελατονίνης θεωρείται τόσο ασφαλής ώστε έχει προταθεί κατά καιρούς να καθιερωθεί ως αντιοξειδωτικό φάρμακο και superfood. Ωστόσο, αυτό δεν είναι ακόμη επίσημο, αφού προς το παρόν δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία προς αυτήν την κατεύθυνση.