ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟΣΟ ΑΚΑΤΑΝΟΗΤΑ ΤΑ ΦΥΛΛΑ ΟΔΗΓΙΩΝ ΧΡΗΣΗΣ ΣΤΑ ΦΑΡΜΑΚΑ

Τα φύλλα οδηγιών χρήσης στα φάρμακα είναι ένα εργαλείο που θα έπρεπε να διευκολύνει τον καθένα. Στην πλειονότητά τους, όμως, είναι τουλάχιστον δυσνόητα.

Ανοίγεις ένα κουτί με φάρμακα, βγάζεις το τεράστιο – διπλωμένο πέντε, έξι φορές – χαρτί που βλέπεις μπροστά σου (και μπλοκάρει τις καρτέλες με τα χάπια) και λαμβάνεις τη δοσολογία που χρειάζεσαι, βάσει όσων σου έχει πει ο γιατρός. Θα σε παρακαλούσα να μου πεις αν έχεις δοκιμάσει ποτέ να διαβάσεις τι αναφέρει το φύλλο οδηγιών χρήσης φαρμάκων, όπως είναι το επίσημο όνομα ενός από τα πιο ακατανόητα έγγραφα που υπάρχουν στη Γη.

Θα ομολογήσω πως έχω κάνει την απόπειρα αρκετές φορές. Οι περισσότερες ολοκληρώθηκαν με τα χέρια μου να τσαλακώνουν με μανία το χαρτί, πριν το πετάξουν στον κάλαθο των αχρήστων.

Καθεμία από αυτές τις φορές, μία ήταν η σκέψη που κυριαρχούσε στο μυαλό μου: γιατί υπάρχουν αυτά τα φυλλάδια, αν δεν κάνουν τη «δουλειά» τους. Δηλαδή, να μπορούν να μου δώσουν απλά και κατανοητά τις πληροφορίες που χρειάζομαι για την ουσία που θα πάρω.

Αν δεν είσαι γιατρός ή άλλος επαγγελματίας στον τομέα της υγείας, άκρη δεν βγάζεις. Ιδιαίτερα αν έχεις πρεσβυωπία, οπότε το παιχνίδι είναι 100% χαμένο. Τι έχει πάει λάθος;

Γιατί υπάρχουν τα φύλλα οδηγιών χρήσης στα φάρμακα

Κατά τη σύλληψη της ιδέας ότι θα ήταν χρήσιμο να υπάρχουν ενημερωτικά φυλλάδια στα φάρμακα, δηλαδή γραπτά οι πληροφορίες του όποιου φαρμάκου μέσα στη συσκευασία πώλησης, είχε ειπωθεί πως έτσι οι ασθενείς θα μπορούσαν άμεσα να συμμετάσχουν στην προσωπική τους φροντίδα.

iStock

Με τις πληροφορίες που θα είχαν διαθέσιμες (σε καιρούς που δεν υπήρχε internet) και που θα μπορούσαν να διαβάσουν στον δικό του χρόνο (χωρίς να περιμένουν τον γιατρό να τους τα εξηγήσει στο επόμενο ραντεβού), θα μπορούσαν να κατανοήσουν τη διάγνωση, τη θεραπεία ή/και την πρόγνωση με πολύ μεγαλύτερη σαφήνεια, ώστε να λάβουν τεκμηριωμένες αποφάσεις.

Μελέτη έχει δείξει ότι η ευαισθητοποίηση των ασθενών για τα οφέλη και τις παρενέργειες της φαρμακευτικής αγωγής αυξήθηκε μετά την δημιουργία των φυλλαδίων. Είχε διαπιστωθεί επίσης ότι οι ασθενείς έπαιρναν τα φάρμακα πιο αποτελεσματικά κι έτσι είχαν καλύτερα αποτελέσματα.

Γιατί δεν μπορώ να καταλάβω τι γράφουν τα φυλλάδια

Ένας από τους λόγους που τα φύλλα οδηγιών χρήσης φαρμάκων έχουν ξεχωριστή πολυπλοκότητα είναι ότι οι πληροφορίες που περιέχονται πρέπει να πληρούν τις νομικές και κανονιστικές απαιτήσεις. Αυτές οι απαιτήσεις ισχύουν προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι παρεχόμενες πληροφορίες είναι ακριβείς, πλήρεις και ενημερωμένες. Βέβαια, τις περισσότερες φορές οδηγούν σε περίπλοκη γλώσσα και τεχνική ορολογία.

Επίσης, τα φυλλάδια συχνά συντάσσονται από επαγγελματίες γιατρούς, που έχουν εξειδικευμένη γνώση του αντικειμένου. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στη χρήση ιατρικής ορολογίας που δύσκολα μπορεί να κατανοήσει ο μέσος άνθρωπος.

Σημείωσε και ότι το περιεχόμενο συχνά μεταφράζεται σε πολλές γλώσσες, γεγονός που μπορεί να καταστήσει ακόμη πιο δύσκολη την ανάγνωση και την κατανόηση των βιβλίων οδηγιών χρήσης.

Too much information

Διαχρονικά διαπιστώνεται ότι ορισμένα φύλλα είναι ασυνεπή, ανακριβή και δυσανάγνωστα. Γεγονός που αποτελεί πρόβλημα, επειδή οι ασθενείς στους οποίους χορηγούνται ενδέχεται να έχουν χαμηλό αλφαβητισμό και συγκεκριμένα ελάχιστες γνώσεις υγείας.

Οι ελλείψεις στα φυλλάδια σημαίνουν ότι οι πάροχοι υγείας χάνουν μια πολύτιμη μέθοδο για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων. Υπάρχουν ήδη οδηγοί που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη διαδικασία βελτίωσης, αλλά θα χρειαστεί περισσότερη δουλειά, καθώς ακόμη και με τη χρήση των κατευθυντήριων γραμμών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ασθενείς δυσκολεύονται να κατανοήσουν τις πληροφορίες που τους δίνονται.

Πώς μπορούν να γίνουν όντως ενημερωτικά τα φυλλάδια

• Απλή γλώσσα: Η χρήση απλής γλώσσας και η αποφυγή τεχνικής ορολογίας μπορεί να βοηθήσει να γίνουν οι πληροφορίες πιο κατανοητές για τους ασθενείς.
• Καθαρή μορφοποίηση: Η χρήση μιας σαφούς και συνεπούς μορφής για τις πληροφορίες μπορεί επίσης να διευκολύνει την κατανόηση. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη χρήση επικεφαλίδων, κουκκίδων και σύντομων παραγράφων.
• Οπτικά βοηθήματα: Η ενσωμάτωση οπτικών βοηθημάτων, όπως διαγράμματα και απεικονίσεις, μπορεί να βοηθήσει τους ασθενείς να κατανοήσουν καλύτερα σύνθετες πληροφορίες.
• Δοκιμή χρήστη: Η διεξαγωγή δοκιμών με ασθενείς μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό περιοχών όπου οι πληροφορίες μπορεί να είναι συγκεχυμένες ή ασαφείς και να επιτρέψει την πραγματοποίηση αναθεωρήσεων για τη βελτίωση της κατανόησης.

iStock

Γιατί δεν έχουν αξιοποιηθεί ήδη αυτές οι μέθοδοι

Όπως είδες, στρατηγικές υπάρχουν, αλλά δεν έχουν εφαρμοστεί –τουλάχιστον όχι πλήρως– για πολλούς διαφορετικούς λόγους.

Ένας είναι οι κανονιστικές απαιτήσεις. Όπως διάβασες ήδη, τα ενημερωτικά φυλλάδια φαρμάκων πρέπει να πληρούν νομικές και κανονιστικές απαιτήσεις για να διασφαλίζεται ότι οι παρεχόμενες πληροφορίες είναι ακριβείς, πλήρεις και ενημερωμένες. Αυτές οι απαιτήσεις μπορεί μερικές φορές να οδηγήσουν σε περίπλοκη γλώσσα και τεχνική ορολογία, καθιστώντας δύσκολη τη χρήση απλής γλώσσας και οπτικών βοηθημάτων.

Υπάρχει και το θέμα του περιορισμού πόρων που μπορούν να διατεθούν στην ανάπτυξη και την αναθεώρηση ενημερωτικών φυλλαδίων φαρμάκων. Διαδικασία που, το δίχως άλλο, χρειάζεται και πολύ χρόνο.

Οι καθ’ ύλην αρμόδιοι, αναφέρουν πως ενδέχεται να υπάρξει αντίσταση στην αλλαγή του τρόπου σύνταξης των ενημερωτικών φυλλαδίων στα φάρμακα, ειδικά εάν η τρέχουσα μορφή χρησιμοποιείται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μεγάλο πράγμα η συνήθεια…

Σε κάθε περίπτωση, όμως, έχει αναγνωριστεί η σημασία των σαφών και κατανοητών ενημερωτικών φυλλαδίων για τα φάρμακα (όπως έχει αναγνωριστεί και ότι υπάρχει πολύπλοκη συντακτική δομή). Εξ ου και καταβάλλονται προσπάθειες για τη βελτίωση της αναγνωσιμότητάς τους.

Για παράδειγμα, ορισμένοι ρυθμιστικοί φορείς αρχίζουν να ενθαρρύνουν τη χρήση απλής γλώσσας και οπτικών βοηθημάτων σε ενημερωτικά φυλλάδια για την ιατρική. Επίσης, ορισμένοι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης ενσωματώνουν δοκιμές χρηστών και σχόλια στη διαδικασία ανάπτυξης. Οπότε κάποτε θα ξημερώσει μια καλύτερη ημέρα και σε αυτόν τον τομέα.