ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΝΑ ΔΙΑΤΗΡΗΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΚΟΗ ΜΑΣ ΑΚΜΑΙΑ

Η απώλεια ακοής στον σύγχρονο κόσμο δεν οφείλεται μόνο στους δυνατούς θορύβους και είναι απαραίτητο να μην την αμελήσουμε. Ένας γιατρός με ειδίκευση στην Ωτολογία γράφει για τη μαγική αίσθηση της ακοής και τη σημασία της διατήρησής της.

Τα κύματα της θάλασσας. Το θρόισμα των φύλλων από τον άνεμο. Το κελάηδημα των πουλιών. Τα λόγια αγάπης. Οι υπέροχες μελωδίες ενός κομματιού κλασικής μουσικής. Η βουή της πόλης. Η προειδοποιητική κόρνα του αυτοκινήτου. Απλοί καθημερινοί ήχοι που προσλαμβάνει το αφτί μας και μας συνδέει με έναν κόσμο σε κίνηση.

Αυτή η κίνηση των αντικειμένων που χτυπούν ή τρίβονται μεταξύ τους ή οι δονήσεις των φωνητικών χορδών που παράγουν την ομιλία προκαλούν πυκνώσεις και αραιώσεις του αέρα, τα λεγόμενα ηχητικά κύματα, τα οποία διεγείρουν την ακουστική οδό και δημιουργούν την αίσθηση της ακοής.

Ο ήχος, η ακοή και τα χαρακτηριστικά τους

Βασικά χαρακτηριστικά των ηχητικών κυμάτων συνιστούν η συχνότητα και η ένταση. Η συχνότητα (κύκλοι ανά δευτερόλεπτο) μετριέται σε Hertz (Hz) και καθορίζει το ύψος του ήχου, δηλαδή όσο μεγαλύτερη είναι η συχνότητα, τόσο πιο οξύς είναι ο ήχος. Η ένταση μετριέται σε decibel (dB) και εξαρτάται από το πλάτος του ηχητικού κύματος.

Η ακοή, λοιπόν, είναι μία αίσθηση μηχανική. Μετατρέπει τα ηχητικά κύματα σε ηλεκτρικά σήματα, τα οποία αποτελούν τη γλώσσα του εγκεφάλου. Ο εγκέφαλος με τη σειρά του μπορεί να αποκωδικοποιήσει όλες αυτές τις πληροφορίες, να αντιληφθεί τις καλύτερες «αποχρώσεις» και να διακρίνει τα σημαντικά από τα ασήμαντα ηχητικά μηνύματα.

Η ποικιλία των ήχων που ακούει το ανθρώπινο αφτί κυμαίνεται από 20 έως 20.000 Hz. Το φάσμα της ανθρώπινης ομιλίας περιλαμβάνει ήχους εντάσεως 20 έως 60 dB και συχνότητας 250 έως 8.000 Hz.

Η πιο σημαντική από τις αισθήσεις

Η ακοή θεωρείται η πιο σημαντική από τις υπόλοιπες αισθήσεις, διότι διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση και την ανάπτυξη της ομιλίας και του λόγου. Σε αυτά θα βασιστεί η επικοινωνία, η εκπαίδευση, η κοινωνική ένταξη, η ψυχοκοινωνική ανάπτυξη και η επαγγελματική αποκατάσταση του ατόμου.

Συνεισφέρει στην αντίληψη του χώρου, στην προσωπική ασφάλεια και αποφυγή του κινδύνου, συμπληρώνει την όραση, ενώ την αντικαθιστά ικανοποιητικά στους τυφλούς. Η ακοή είναι διαρκώς ενεργή, ακόμα κι όταν κοιμόμαστε!

iStock

Ο Αριστοτέλης (384 πΧ-322 πΧ) στο έργο του Περί αισθήσεως και αισθητών αναφέρει: «Αλλ’ η ακοή συντελεί τα μέγιστα εις την νόησιν κατά συμβεβηκός, διότι αίτιος της γνώσεως είναι ο προφορικός λόγος, όστις είναι αντιληπτός υπό της ακοής, ουχί όμως καθ' εαυτόν, αλλά κατά συμβεβηκός. Διότι ο λόγος αποτελείται εκ λέξεων εκάστη δε λέξις είναι σημείον (εννοίας). Διά τούτο, εκ των ανθρώπων οίτινες είναι εκ γενετής εστερημένοι της μιας ή της άλλης των αισθήσεων τούτων, οι τυφλοί είναι νοημονέστεροι των κωφαλάλων».

Επιπροσθέτως, ο Γερμανός φιλόσοφος Immanuel Kant (1724-1804) επισημαίνει: «η απώλεια όρασης απομακρύνει τον άνθρωπο από τα αντικείμενα, ενώ η απώλεια ακοής απομακρύνει τον άνθρωπο από τους ανθρώπους».

Οι δυνατοί ήχοι και το ανθρώπινο αφτί

Είναι γνωστό ότι το ανθρώπινο αφτί δεν είναι κατασκευασμένο να διαχειρίζεται ήχους υψηλής έντασης. Οι πρόγονοί μας έπρεπε να ακούνε ήπιους ήχους, όπως το σπάσιμο ενός κλαδιού ή το περπάτημα ενός ζώου, ώστε να προστατεύονται από τους θηρευτές και συγχρόνως να μπορούν να εντοπίζουν θηράματα για τροφή.

Σπάνια βρίσκονταν κοντά σε δυνατούς ήχους (>110 dB) που έβλαπταν την ακοή τους, με εξαίρεση ίσως την εκδήλωση φυσικών φαινομένων, όπως η βροντή ή η έκρηξη ενός ηφαιστείου.

Ιστορικές αναφορές κάνουν λόγο για την ύπαρξη μίας φυλής που διαβιούσε δίπλα στους καταρράκτες του Νείλου και η οποία παρουσίαζε μεγάλου βαθμού βαρηκοΐα, εξαιτίας της συνεχούς έκθεσης στον δυνατό θόρυβο από τα νερά.

Οι λόγοι που «χάνουμε» την ακοή μας

Πλέον, στη σημερινή μεταβιομηχανική κοινωνία οι άνθρωποι εκτίθενται τακτικά σε δυνατούς ήχους, ιδιαίτερα όσοι ζουν σε μεγαλουπόλεις. Αν άκουγε κανείς για πρώτη φορά τον όρο «βλάβη ακοής που προκαλείται από θόρυβο», πιθανόν να φανταζόταν ότι αυτό θα μπορούσε να συμβεί από μία δυνατή έκρηξη που θα κατέστρεφε την τυμπανική μεμβράνη του αφτιού.

iStock

Εντούτοις, η πλειονότητα των περιπτώσεων απώλειας ακοής που προκαλείται από τον θόρυβο οφείλεται στην υπερβολική έκθεση στον θόρυβο για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Οι συνέπειες από την απώλεια ακοής

Η ακοή, η πολύτιμη αυτή αίσθηση, αξίζει να προστατεύεται για ακόμα περισσότερους λόγους. Η απώλεια ακοής έχει συσχετιστεί με την έκπτωση των νοητικών λειτουργιών και την εμφάνιση άνοιας, κατάθλιψης και κοινωνικής απομόνωσης. Επιπλέον, η απώλεια ακοής επηρεάζει το σύστημα ισορροπίας και φαίνεται ότι οδηγεί σε αύξηση των πτώσεων ιδιαίτερα στα ηλικιωμένα άτομα.

Το αφτί μαζί με τα μονοπάτια της ακοής είναι ένα πολύ καλά συντονισμένο όργανο που λειτουργεί έξυπνα, ώστε να μας επιτρέπει να απολαμβάνουμε καθετί γύρω μας. Μπορούμε να προλάβουμε την απώλεια ακοής που οφείλεται στον θόρυβο, μειώνοντας την έκθεση σε δυνατούς ήχους από την παιδική ηλικία.

Παράλληλα, ελέγχοντας την ακοή μας τακτικά, μπορούμε να περιορίσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις. Κάθε άτομο, ανεξαρτήτως ηλικίας, που φαίνεται ότι αντιμετωπίζει προβλήματα ακοής, θα πρέπει να απευθύνεται σε ωτορινολαρυγγολόγο προς διερεύνηση, καθώς η έγκαιρη ανίχνευση και αντιμετώπιση θα συμβάλλει στη σωστή αποκατάσταση της βλάβης, ανοίγοντας ένα παράθυρο στον κόσμο.

Ο Ιωάννης Αθανασόπουλος, MD, PhD είναι Διευθυντής Τμήματος Ωτολογίας, Ακοολογίας, Νευροωτολογίας Παίδων Παιδιατρικού Κέντρου Αθηνών & Μονάδας Κοχλιακών Εμφυτεύσεων Ιατρικού Κέντρου Αθηνών.