ΓΙΑΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΜΦΑΝΙΣΕΙΣ ΔΥΣΛΕΞΙΑ ΩΣ ΕΝΗΛΙΚΑΣ

Η δυσλεξία δεν εμφανίζεται μόνο στα πρώτα μαθητικά χρόνια. Η επίκτητη δυσλεξία είναι αποτέλεσμα καταστάσεων που προκύπτουν στην ενήλικη ζωή.

Οι περισσότεροι γνωρίζουμε τη δυσλεξία σαν μια μαθησιακή δυσκολία την οποία αντιμετωπίζουν άτομα που δυσκολεύονται στη γραφή, την ανάγνωση και την ορθογραφία. Αυτό που λίγοι γνωρίζουν είναι ότι υπάρχουν δύο διαφορετικοί τύποι δυσλεξίας, ανάλογα με τα αίτια που την προκαλούν: Η αναπτυξιακή και η επίκτητη δυσλεξία. Η επίκτητη δυσλεξία αφορά κυρίως ενήλικες.

Αν ανησυχείτε για την εμφάνιση μιας τέτοιας διάγνωσης στην οικογένεια, έχει νόημα να γνωρίζετε πώς προκαλείται και με τι συμπτώματα, καθώς και ποιες δυνατότητες αντιμετώπισης υπάρχουν σήμερα.

Τα αίτια της αναπτυξιακής και της επίκτητης δυσλεξίας

Τα αίτια της αναπτυξιακής δυσλεξίας είναι εγγενή-βιολογικά, άρα η δυσκολία αυτή οφείλεται σε γενετικές επιρροές.

Τα αίτια της επίκτητης δυσλεξίας είναι απόρροια εξωτερικών παραγόντων, όπως μεταγενέστερες βλάβες, ατυχήματα ή και ασθένειες.

Μια χαρακτηριστικά διαφοροποίησή τους είναι ότι ενώ η αναπτυξιακή δυσλεξία εντοπίζεται κατά τις πρώτες τάξεις της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, όσο τα άτομα βρίσκονται ακόμα στην παιδική ηλικία, η επίκτητη συναντάται πιο συχνά σε ενήλικα άτομα. Σε άτομα, δηλαδή, που ενώ είχαν κατακτήσει φυσιολογικά και χωρίς προβλήματα το μηχανισμό της ανάγνωσης, της γραφής και της ορθογραφίας, κάποια στιγμή απέκτησαν σοβαρά ελλείμματα ή ακόμα και πλήρη ανικανότητα στην επεξεργασία του γραπτού λόγου.

Οι λόγοι; Κάποια εγκεφαλική βλάβη που προκλήθηκε από τραυματισμό, από κάποια ασθένεια (π.χ. η άνοια και το Αλτσχάιμερ έχουν τέτοια επίπτωση) ή από κάποια μόλυνση που επηρέασε την κυκλοφορία του αίματος στον εγκέφαλο.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Οι υποκατηγορίες της δυσλεξίας

Είτε επίκτητη είτε αναπτυξιακή, η δυσλεξία κατηγοριοποιείται σε επιμέρους τύπους, βάσει των συγκεκριμένων δυσκολίων που αντιμετωπίζει το άτομο:

– Φωνολογική

Η φωνολογική δυσλεξία επηρεάζει τη φωνητική επίγνωση ενός ατόμου, που είναι η ικανότητά του να αναλύει τις λέξεις σε μεμονωμένους ήχους. Τα άτομα με αυτό το είδος δυσλεξίας μπορούν συχνά να επεξεργαστούν και να κατανοήσουν ολόκληρες λέξεις, αλλά όχι τους μεμονωμένους ήχους που τις απαρτίζουν. Δυσκολεύονται, δηλαδή, να αποκωδικοποιήσουν και να προφέρουν λέξεις.

– Επιφανειακή

Τα άτομα με επιφανειακή δυσλεξία δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν στη σελίδα οικείες λέξεις και να αντιστοιχίσουν τις τυπωμένες λέξεις με τους ήχους τους. Αυτό τα δυσκολεύει να απομνημονεύσουν και να θυμηθούν λέξεις, ακόμα και αυτές που έχουν ήδη μάθει.

– Βαθιά

Τα άτομα κάνουν σημασιολογικά λάθη στην ανάγνωση μεμονωμένων λέξεων (π.χ. δέντρα αντί δάσος), κάνουν οπτικά λάθη (π.χ. κατσαρό-κάστανο), κάνουν παράγωγα λάθη (οδηγώ-οδηγός), έχουν δυσκολίες στην ανάγνωση αφηρημένων λέξεων και τους είναι σχεδόν αδύνατη η ανάγνωση ψευδολέξεων (π.χ. λέξεων αργκό). Η βαθιά δυσλεξία σχετίζεται πάντα με αφασικές διαταραχές.

– Άμεση δυσλεξία

Η άμεση δυσλεξία είναι εξαιρετικά σπάνια και από αυτήν υποφέρουν κυρίως τα άτομα με επίκτητη δυσλεξία. Χαρακτηριστικό τους είναι ότι ενώ μπορούν να διαβάζουν μεγαλόφωνα, δεν κατανοούν την σημασία των όσων διαβάζουν. Είναι σε θέση να διαβάσουν λέξεις απλές ορθογραφικά, που τους ήταν οικίες πριν την εγκεφαλική βλάβη, αλλά δεν μπορούν να διαβάσουν σωστά ψευδολέξεις ή λέξεις ασυνήθιστες, που πιθανόν δεν ανήκαν στο λεξιλόγιό τους πριν τη βλάβη.

– Συλλαβικού τύπου

Τα άτομα με αυτόν τον τύπο δεν είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τις λέξεις ως σύνολο ή να τις διαβάσουν συλλαβικά. Μπορούν όμως να αναγνωρίσουν μεμονωμένα γράμματα και να διαβάζουν τη λέξη γράμμα-γράμμα, ένα τη φορά, ώστε μετά να προφέρουν τη λέξη ως σύνολο. Έτσι, ιδιαίτερα τις πολυσύλλαβες λέξεις αναγκάζονται να τις διαβάσουν με πολύ αργό ρυθμό.

Η πρώτη διάγνωση

Παρόλο που, όπως είπαμε, η δυσλεξία μπορεί να εμφανιστεί και στην ενήλικη ζωή, στις περισσότερες περιπτώσεις τα πρώτα συμπτώματα διαγιγνώσκονται στην παιδική ηλικία. Η διάγνωση κατά κανόνα γίνεται από ειδικότητες όπως Νευρολόγος, Παιδοψυχίατρος και Παιδίατρος Αναπτυξιολόγος.

Οι ειδικοί αυτοί, αφού αποκλείσουν άλλες πιθανές σωματικές αιτίες για δυσκολίες στην ανάγνωση (όπως προβλήματα ακοής ή όρασης), θα ελέγξουν το οικογενειακό ιστορικό και θα προχωρήσουν σε μία σειρά άλλων εκτιμήσεων:

• Θα γίνει εκτίμηση παιδοψυχίατρου για τυχόν ύπαρξη άλλων διαταραχών ή συναισθηματικών προβλημάτων.
• Θα γίνει αξιολόγηση της ανάπτυξης του λόγου από λογοθεραπευτή.
• Θα ελεγχθεί η νοητική ικανότητα με τεστ νοημοσύνης.
• Θα αξιολογηθούν και οι γνωστικές δεξιότητες (μνήμη γλωσσικών πληροφοριών, φωνολογική ενημερότητα, αντίληψη του χρόνου, προσανατολισμός στον χώρο, ανάπτυξη της ικανότητας διαδοχής και αλληλουχίας) και η μαθησιακή επίδοση του παιδιού.

Θεραπεύεται η δυσλεξία;

Η δυσλεξία δεν θεραπεύεται. Ωστόσο, με την έγκαιρη παρέμβαση και ένα σταθερό υποστηρικτικό σύστημα, τα περισσότερα άτομα μπορούν να μάθουν να διαβάζουν άπταιστα και να μην αντιμετωπίσουν καμία περαιτέρω δυσκολία στη ζωή τους.