ΓΙΑΤΙ ΑΙΣΘΑΝΟΜΑΣΤΕ ΤΟΣΟ ΑΣΧΗΜΑ ΟΤΑΝ ΕΧΟΥΜΕ ΙΩΣΗ;

Ακόμα κι ένα απλό κρυολόγημα μπορεί να μας προκαλέσει πολλά και ενοχλητικά συμπτώματα. Γιατί συμβαίνει αυτό; Πώς αμύνεται ο οργανισμός μας απέναντι σε έναν ιό και γιατί νιώθουμε τόσο άσχημα; 

Ξεκινάει με μια ενόχληση στον λαιμό, που μετατρέπεται σε βήχα ή και καταρροή. Νιώθουμε εξάντληση, οι μύες μας πονάνε, γινόμαστε ευερέθιστοι και χάνουμε την όρεξή μας. Δεν χρειάζεται να κάνουμε κάποιο τεστ για να το διαπιστώσουμε. Είναι ξεκάθαρο: πρόκειται για ίωση. Γιατί όμως αισθανόμαστε τόσο άσχημα, όταν αρρωσταίνουμε; 

Μια πρώτη λογική σκέψη είναι ότι όλα αυτά τα συμπτώματα τα προκαλεί ο ιός. Ένας εξωτερικός εισβολέας που επιτίθεται στο σώμα μας. Είναι όντως έτσι; Όχι. Στην πραγματικότητα, είναι το ίδιο μας το σώμα που προκαλεί αυτά τα συμπτώματα, στην προσπάθειά του να εξοντώσει τον ιό. 

Τι συμβαίνει με μια ίωση;

Αρρωσταίνουμε όταν εισέρχεται στον οργανισμό μας ένα παθογόνο, όπως ο ιός της γρίπης ή του απλού κρυολογήματος, μολύνοντας και σκοτώνοντας τα κύτταρά μας. Αυτή η ανεπιθύμητη εισβολή έχει κι άλλο ένα αποτέλεσμα. Ενημερώνει το αμυντικό μας σύστημα για την κατάσταση και το ενεργοποιεί. 

Αυτό αμέσως μόλις αντιλαμβάνεται τη μόλυνση το σώμα μας, σπεύδει να αμυνθεί. Τα μακροφάγα κύτταρα στρατεύονται στην πρώτη γραμμή της άμυνας. Ψάχνουν και καταστρέφουν τόσο τα κύτταρα του ιού, όσο και τα δικά μας κύτταρα που έχουν επιμολυνθεί. 

iStock

Στη συνέχεια, τα μακροφάγα κύτταρα απελευθερώνουν πρωτεϊνικά μόρια που λέγονται κυτοκίνες. Η δουλειά τους είναι να συγκεντρώσουν και να οργανώσουν περισσότερα «καλά» κύτταρα που καταστρέφουν τον ιό. Αν αυτή η συντονισμένη προσπάθεια είναι αρκετά δυνατή, ο ιός θα εξουδετερωθεί προτού καν αντιληφθούμε το παραμικρό σύμπτωμα. 

Σε αρκετές περιπτώσεις, οι ιοί εξαπλώνονται ταχύτερα και περισσότερο. Φτάνουν στο αίμα ή σε άλλα ζωτικά όργανα. Για να αποφύγει αυτόν τον κίνδυνο, το ανοσοποιητικό μας σύστημα πρέπει να βάλει μπροστά μια πιο δυναμική αντεπίθεση. Εκείνες τις ώρες, το σώμα μας μοιάζει να προετοιμάζει μια εντυπωσιακή σκηνή μάχης. 

Πώς το κάνει αυτό; Βάζοντας και τον εγκέφαλο στο παιχνίδι. Πράγμα που πρακτικά σημαίνει ότι το ανοσοποιητικό σύστημα συντονίζει τη δραστηριότητά του με τον εγκέφαλο. Τότε αρχίζουν όλα τα δυσάρεστα συμπτώματα, όπως για παράδειγμα ο πυρετός, οι πόνοι και η υπνηλία. 

Το ανοσοποιητικό σύστημα αντεπιτίθεται στον ιό

Όταν ο οργανισμός μας δέχεται σοβαρή επίθεση, το ανοσοποιητικό σύστημα εκκρίνει περισσότερες κυτοκίνες. Οι κυτοκίνες πυροδοτούν δύο αποκρίσεις: Πρώτον, ενεργοποιούν το πνευμονογαστρικό νεύρο. Το πνευμονογαστρικό νεύρο είναι η οδός που φέρνει σε επαφή τον εγκέφαλο με τα εσωτερικά όργανα του σώματος. Εκείνο μεταφέρει την πληροφορία της απειλής στον εγκέφαλο, περνώντας όμως δίπλα από μια περιοχή επεξεργασίας του αισθήματος του πόνου. Έτσι, μας κάνει πιο ευαίσθητους στον πόνο. 

Δεύτερον, οι κυτοκίνες ταξιδεύουν μέσα από το σώμα στον υποθάλαμο. Ο υποθάλαμος είναι το τμήμα του εγκεφάλου που –ανάμεσα σε άλλα– ρυθμίζει τη θερμοκρασία, τη δίψα, την πείνα και τον ύπνο. Όταν λαμβάνει το σήμα κινδύνου, ο υποθάλαμος παράγει ένα μόριο που λέγεται προσταγλανδίνη Ε2 και μας προετοιμάζει για… πόλεμο. Με αυτόν τον τρόπο στέλνει σήματα στους μύες να συσπαστούν και προκαλεί αύξηση της θερμοκρασίας. Μας προκαλεί επίσης υπνηλία και δίψα, ενώ κόβει την όρεξή μας για φαγητό. 

Τα σωματικά συμπτώματα βοηθούν τον οργανισμό να αναρρώσει

Ποιος είναι ο σκοπός όλων αυτών των δυσάρεστων συμπτωμάτων; Οι επιστήμονες δεν είναι απολύτως σίγουροι. Αρκετοί υποστηρίζουν πως, θεωρητικά, όλα αυτά έχουν στόχο την ανάρρωση. 

• Η αύξηση της θερμοκρασίας μπορεί να επιβραδύνει τα βακτήρια και να βοηθήσει το ανοσοποιητικό να εξολοθρεύσει τα παθογόνα. 
• Ο ύπνος επιτρέπει στον οργανισμό μας να αποθηκεύσει περισσότερη ενέργεια που θα τη χρησιμοποιήσει εναντίον της επιθετικής μόλυνσης. 
• Όταν σταματάμε να τρώμε, το συκώτι μας μπορεί να δεσμεύσει μεγάλο μέρος του σιδήρου στο αίμα. Καθώς ο σίδηρος είναι απαραίτητος για την επιβίωση των βακτηρίων, κάτι τέτοιο ουσιαστικά τους στερεί την τροφή. 
• Η μειωμένη δίψα προκαλεί ήπια αφυδάτωση. Αν σε αυτή προσθέσουμε τα υγρά που χάνονται από τα πιθανά συμπτώματα μιας ίωσης (φτέρνισμα, καταρροή, διάρροια), τότε η αφυδάτωση μπορεί να γίνει επικίνδυνη. Με την αύξηση της δίψας, το σώμα αποθηκεύει το απαραίτητο νερό. 
• Ακόμη και οι σωματικοί πόνοι βοηθούν. Μας κάνουν περισσότερο ευαίσθητους, ώστε να μπορούμε να στρέψουμε την προσοχή μας σε κάποιο σύμπτωμα που πιθανόν επιδεινώνεται. 

iStock

Γιατί η ίωση επηρεάζει τη διάθεσή μας;

Μαζί με τα σωματικά συμπτώματα, η αρρώστια επηρεάζει και τη διάθεσή μας. Μας κάνει ευερέθιστους, λυπημένους και μας δημιουργεί σύγχυση. Αυτό συμβαίνει επειδή οι κυτοκίνες και η προσταγλανδίνη μπορεί να φτάσουν και σε άλλες δομές του εγκεφάλου μας, που βρίσκονται πιο ψηλά, προς τον εξωτερικό φλοιό. 

Εκεί αναστατώνουν την ομαλή δραστηριότητα των νευροδιαβιβαστών, όπως οι ενδορφίνες, η σεροτονίνη και η ντοπαμίνη. Η αναστάτωση αυτή επηρεάζει περιοχές του εγκεφάλου, όπως το μεταιχμιακό σύστημα, που είναι υπεύθυνο για τα συναισθήματα, και τον φλοιό, που σχετίζεται με τη λογική. 

Μοιάζει πιο δύσκολο να ερμηνευτεί ο λόγος που συναίσθημα και λογική βάλλονται κατά τη διάρκεια μιας ίωσης. Ίσως όμως να είναι και αυτός ένας τρόπος του οργανισμού να εξοικονομήσει ενέργεια. 

Εξέλιξη και αυτοάνοσα νοσήματα

Τελικά είναι η αντίδραση του οργανισμού μας απέναντι στον εισβολέα που προκαλεί τα ενοχλητικά συμπτώματα και όχι ο εισβολέας από μόνος του. Το ανοσοποιητικό σύστημα, που είναι υπεύθυνο για την εξολόθρευσή του, δεν λειτουργεί πανομοιότυπα σε όλους τους ανθρώπους. Μια πρόσφατη έρευνα έδειξε πως το ανοσοποιητικό σύστημα του καθενός είναι τόσο διαφορετικό όσο το δακτυλικό του αποτύπωμα. Πράγμα που εξηγεί γιατί δεν αρρωσταίνουμε όλοι εξίσου βαριά. 

Άλλες φορές το ανοσοποιητικό σύστημα δεν δουλεύει σωστά, «μπερδεύεται». Στις μέρες μας εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως υποφέρουν από αυτοάνοσα νοσήματα. Σε αυτές τις περιπτώσεις το ανοσοποιητικό σύστημα εκλαμβάνει ως απειλές τις φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού. Έτσι, επιτίθεται εναντίον των δικών του ιστών.  

Ευτυχώς, στην πλειονότητα των ανθρώπων, ακόμη και σε εκείνους που πάσχουν από ήπια αυτοάνοσα νοσήματα, το ανοσοποιητικό σύστημα παραμένει αποτελεσματικό. Είναι ο μηχανισμός που συνθέτει ένα φράγμα απέναντι στους εξωτερικούς εισβολείς από τα πανάρχαια χρόνια και εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα του ανθρώπινου είδους.