ΓΙΑΤΙ ΑΙΜΟΡΡΑΓΟΥΜΕ;

Τι υπάρχει στο αίμα, γιατί αιμορραγούμε και πώς το σώμα αποτρέπει την απώλεια αίματος έπειτα από τραυματισμό; Ένας επιστήμονας δίνει απλές και κατανοητές απαντήσεις.

Το Conversation είναι ένα site στο οποίο αρθρογραφούν επιστήμονες για θέματα επικαιρότητας. Μια από τις στήλες που έχει λύνει απορίες παιδιών. Μια από τις απορίες που εστάλησαν ήταν η εξής: Γιατί αιμορραγούμε; Ο καθηγητής ιατρικής Mikkael A. Sekeres, επικεφαλής του τομέα αιματολογίας στο κέντρο καρκίνου Sylvester στο University of Miami, ανέλαβε να δώσει την απάντηση. Ξεκίνησε με το να διευκρινίσει τι υπάρχει στο αίμα μας, που είναι όπως είπε «ένα πολύπλοκο υγρό».

Το αίμα περιέχει:

• ερυθρά αιμοσφαίρια, τα οποία μεταφέρουν το οξυγόνο στους ιστούς του σώματός μας,
• λευκά αιμοσφαίρια, τα οποία είναι ο στρατός του σώματός μας που καταπολεμά τις λοιμώξεις,
• αιμοπετάλια, που συσσωματώνονται για να σταματήσουν την αιμορραγία.

Στα ερυθρά αιμοσφαίρια υπάρχει μια ειδική πρωτεΐνη, που ονομάζεται αιμοσφαιρίνη, και είναι αυτή που δίνει στο αίμα μας το κόκκινο χρώμα.

Το κιτρινωπό υγρό τμήμα του αίματος ονομάζεται πλάσμα. Το μεγαλύτερο μέρος του –πάνω από το 90%– είναι νερό. Το υπόλοιπο περιέχει μόρια που βοηθούν το αίμα μας να πήξει και να σταματήσει την αιμορραγία.

Πού «ζει» το αίμα και πού «ταξιδεύει»

Ο μυελός των οστών, που βρίσκεται στο κέντρο των οστών μας, είναι το «εργοστάσιο» που κάνει τα κύτταρα να κυκλοφορούν στο αίμα μας. Μόλις δημιουργηθούν τα αιμοσφαίρια, μετακινούνται στα αιμοφόρα αγγεία (βλ. ελαστικοί σωλήνες που σχηματίζουν δρόμους, οι οποίοι ταξιδεύουν σε ολόκληρο το σώμα). Οι φλέβες είναι τα αγγεία που μεταφέρουν το αίμα στην καρδιά, ενώ οι αρτηρίες το μεταφέρουν στο υπόλοιπο σώμα.

Τα μεγαλύτερα αγγεία μπορεί να έχουν το πλάτος ενός εύκαμπτου σωλήνα κήπου. Το μικρότερο μπορεί να είναι πιο μικρό και από μια ανθρώπινη τρίχα.

Το αίμα διανύει καθημερινά απόσταση 13 χιλιομέτρων μέσα στα αγγεία ενός ενήλικα.

Η καρδιά είναι η ισχυρή μηχανή που σπρώχνει το αίμα μέσα από αυτούς τους σωλήνες, ώστε να μεταφέρει οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά στα όργανα και το δέρμα μας.

Η δεξιά πλευρά της καρδιάς διοχετεύει αίμα στους πνεύμονες, το οποίο περιέχει οξυγόνο από τον αέρα που αναπνέουμε. Η αιμοσφαιρίνη στα ερυθρά αιμοσφαίρια «αρπάζει» το οξυγόνο και το μεταφέρει πίσω στην καρδιά.

Η αριστερή πλευρά της καρδιάς διοχετεύει αυτό το πλούσιο σε οξυγόνο αίμα στο υπόλοιπο σώμα. Αφού τα ερυθρά αιμοσφαίρια «ρίξουν» το φορτίο οξυγόνου τους, διοχετεύονται πίσω στη δεξιά πλευρά της καρδιάς, ώστε να πάρουν περισσότερο οξυγόνο και να επαναλάβουν την περιήγησή τους στο σώμα – ξανά και ξανά.

Unsplash Brian Patrick Tagalog

Πώς χάνουμε αίμα

Το δέρμα σχηματίζει ένα προστατευτικό στρώμα πάνω στο σώμα μας. Όταν αυτό το στρώμα είναι κατεστραμμένο, τα αιμοφόρα αγγεία που είναι ακριβώς από κάτω σκίζονται και επιτρέπουν τη διαρροή αίματος.

Ένα μικρό κόψιμο σκίζει μόνο τα μικρά αγγεία που είναι κοντά στο δέρμα και έτσι βγαίνει μόνο μια μικρή ποσότητα αίματος. Ένα βαθύ κόψιμο μπορεί να σκίσει μεγαλύτερα αγγεία και να προκαλέσει περισσότερη αιμορραγία. Όταν χτυπάμε το χέρι ή το πόδι, τα μικρότερα αγγεία σκίζονται χωρίς να έχουμε βλάψει το δέρμα μας, το αίμα συγκεντρώνεται στο συγκεκριμένο σημείο και έτσι σχηματίζεται μια μελανιά.

Επειδή η καρδιά εξακολουθεί να δουλεύει, θα συνεχίσει να τρέχει αίμα μέχρι να επιδιορθωθεί η βλάβη.

Για να σταματήσει η διαρροή, ένα σκισμένο αιμοφόρο αγγείο απελευθερώνει χημικές ουσίες που ενεργοποιούν τις πρωτεΐνες, οι οποίες συγκεντρώνονται μεταξύ τους και σχηματίζουν ένα «στόμιο» που «γεμίζει» την τρύπα. Έτσι «στραγγίζεται» το αιμοφόρο αγγείο και εμποδίζεται περαιτέρω αιμορραγία.

Έχετε δει τα αποτελέσματα αυτής της διαδικασίας, στο δέρμα σας: είναι το κάρκαδο που σχηματίζεται πάνω από μια απόξεση ή ένα κόψιμο.

Η εφαρμογή πίεσης σε μια πληγή βοηθά στη διακοπή της αιμορραγίας, επειδή ωθεί τα τοιχώματα του αγγείου να «κλείσουν» μεταξύ τους, ώστε να επιβραδυνθεί η ροή του αίματος. Αυτό βοηθά στο σχηματισμό θρόμβου που «κλείνει» την πληγή και έτσι ξεκινάει η διαδικασία επούλωσης.