ΕΧΕΙΣ ΧΑΜΗΛΗ ΦΕΡΙΤΙΝΗ; ΠΟΤΕ ΦΤΑΙΕΙ Η ΓΛΟΥΤΕΝΗ

Η χαμηλή φεριτίνη μπορεί να είναι ένα από τα αθόρυβα συμπτώματα της κοιλιοκάκης. Τι πρέπει να κάνεις για να διαπιστώσεις αν έχεις δυσανεξία στη γλουτένη;

Ίσως φαντάζεσαι κι εσύ ότι η κοιλιοκάκη είναι μια επώδυνη νόσος, με έντονα συμπτώματα που εντοπίζονται στο γαστρεντερικό σύστημα, σε στέλνουν κατευθείαν στον γιατρό και η διάγνωση αναπόφευκτα οδηγεί στην κατάργηση της γλουτένης από τη διατροφή σου. Δυστυχώς, τα πράγματα δεν είναι πάντα τόσο ξεκάθαρα.

Μάλιστα, η 16η Μαΐου έχει οριστεί ως η Διεθνής Ημέρα Κοιλιοκάκης, ακριβώς για να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο και να γνωστοποιήσει ότι το πρόβλημα παραμένει πάρα πολλές φορές αδιάγνωστο.

Σύμφωνα με τα ερευνητικά δεδομένα, εκτιμάται ότι χιλιάδες Ελληνίδες και Έλληνες ζουν με αδιάγνωστη κοιλιοκάκη, με τον αριθμό αυτό να αυξάνεται διαρκώς. Στην πραγματικότητα, 1 στα 100 άτομα είναι πιθανό να νοσούν από κοιλιοκάκη.

Και λέμε ότι είναι πιθανό, επειδή «ενώ ένας άνθρωπος έχει τα γονίδια της νόσου εκ γενετής, τα συμπτώματα μπορεί να παρουσιαστούν οποιαδήποτε στιγμή της ζωής του – για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια μιας ασθένειας, σε περίοδο άγχους ή μετά από ένα ατύχημα. Για την  πλειονότητα όμως των ανθρώπων, η διάγνωση γίνεται στη μέση ηλικία», διαβάζουμε στον ιστότοπο Κοιλιοκάκη Ελλάς.

Τι είναι η κοιλιοκάκη;

iStock

Για να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, η κοιλιοκάκη είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα που προκαλείται από δυσανεξία στη γλουτένη, μία πρωτεΐνη η οποία περιέχεται στο σιτάρι, το κριθάρι και τη σίκαλη – ορισμένοι ασθενείς αντιδρούν επίσης στη βρόμη.

Η γλουτένη προκαλεί αλλοιώσεις στον βλεννογόνο του λεπτού εντέρου, προξενώντας μεταξύ άλλων και μερική ή ολική ατροφία των λαχνών, με αποτέλεσμα να παρεμποδίζεται η φυσιολογική πέψη και απορρόφηση του φαγητού.

Ποια είναι τα πιο «αθόρυβα» συμπτώματα;

Τα συμπτώματα που μπορεί να προκύψουν από αυτή τη δυσλειτουργία του οργανισμού είναι πολλά και εκδηλώνονται από διάφορα συστήματα, όχι απαραίτητα από το γαστρεντερικό. Συμπτώματα της κοιλιοκάκης που δεν συνδέονται με το γαστρεντερικό μπορεί να είναι:

• αναιμία,
• οστεοπενία ή οστεοπόρωση,
• νευρολογικά συμπτώματα: απώλεια της αίσθησης της αφής, παραισθησίες (τσιμπήματα, μουδιάσματα, αίσθημα καψίματος), σπασμοί, απώλεια του ελέγχου των μυών και της ισορροπίας, μειωμένη συγκέντρωση και πνευματική διαύγεια,
• δερματολογικά προβλήματα: έντονη φαγούρα,  εξάνθημα με φουσκάλες και φυσαλίδες (ερπητοειδής δερματοπάθεια), ακμή, εύθραυστα νύχια και μαλλιά,
• ορμονικές διαταραχές: διακοπή της περιόδου (αμηνόρροια), καθυστέρηση της εμφάνισης της πρώτης περιόδου (εμμηναρχή) και πρώιμη έναρξη της εμμηνόπαυσης, υπογονιμότητα στις γυναίκες και στυτική δυσλειτουργία και υπογονιμότητα στους άντρες,
• στοματικά έλκη,
• πονοκέφαλοι,
• πόνοι στις αρθρώσεις,
• υπολειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και ατροφία του σπλήνα.

iStock

Πώς συνδέεται η χαμηλή φεριτίνη με την κοιλιοκάκη;

Ένα από τα πιο συχνά συμπτώματα που εμφανίζεται περισσότερο στις γυναίκες –οι οποίες άλλωστε, παρουσιάζουν κοιλιοκάκη πιο συχνά από τους άντρες– είναι η αναιμία. «Η σιδηροπενική αναιμία είναι η αναιμία λόγω ανεπάρκειας του σιδήρου και αποτελεί την πιο κοινή μορφή αναιμίας. Υπολογίζεται ότι πλήττει περισσότερους από 2 δισεκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Επηρεάζει κυρίως βρέφη, παιδιά, εφήβους και γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία, είτε είναι έγκυες είτε όχι» αναφέρει η Αναστασία Κόκκαλη, κλινική διαιτολόγος - διατροφολόγος.

Οι απαιτήσεις σε σίδηρο μεταβάλλονται ανάλογα με το φύλο και την ηλικία (αυξάνονται στην εγκυμοσύνη, αλλά και κατά τη διάρκεια της περιόδου στις γυναίκες), και εξαρτώνται από τις αποθήκες σιδήρου. Με τον όρο «αποθήκες σιδήρου» αναφερόμαστε στα αποθέματα του σιδήρου στο σώμα.

Ας πούμε πολύ απλοϊκά πως το σώμα έχει τη δυνατότητα να αποθηκεύσει κάποιες ποσότητες σιδήρου για μελλοντική χρήση, όταν αυτός βρίσκεται σε πλεόνασμα στο αίμα. Η πρωτεΐνη με την οποία το σώμα αποθηκεύει τον σίδηρο λέγεται φεριτίνη.

Το να έχεις χαμηλές τιμές φεριτίνης είναι ένα πολύ συχνό σύμπτωμα, μπορεί να είναι και το μοναδικό σε ανθρώπους με δυσανεξία στη γλουτένη. Το ίδιο συνέβη και στην Αρτεμισία Μεγάλου, η οποία ανακάλυψε ότι έπασχε από κοιλιοκάκη στα 42 της, εντελώς τυχαία, όταν διαγνώστηκε η 12χρονη κόρη της και, σύμφωνα με το πρωτόκολλο, έπρεπε να υποβληθεί και η ίδια σε εξετάσεις.

iStock

«Δεν υπήρχε κανένα χαρακτηριστικό σύμπτωμα, όπως διάρροιες, τυμπανισμός, πόνοι στην κοιλιά... Άλλωστε, υπάρχουν πολλά συμπτώματα δυσανεξίας στη γλουτένη, τα οποία διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή. Εγώ, για παράδειγμα, είχα πάντα χαμηλή φεριτίνη, επειδή η κοιλιοκάκη εμποδίζει και την απορρόφηση του σιδήρου. Όμως οι γιατροί το απέδιδαν στον κύκλο μου», μας έχει πει η ίδια.

Η χαμηλή φεριτίνη είναι μία από τις συχνότερες αιτίες εμφάνισης ατονίας και εύκολου λαχανιάσματος. Άλλα συμπτώματα είναι οι διαταραχές συγκέντρωσης, η αδυναμία, η μειωμένη ικανότητα μνήμης, η ζάλη, η εύκολη κόπωση, η δύσπνοια, το αίσθημα ταχυκαρδίας, η απώλεια αντοχής και η λιποθυμία.

Πώς θα διαπιστώσεις αν έχεις κοιλιοκάκη;

Τα παραπάνω συμπτώματα μπορεί να οφείλονται και σε άλλες παθολογικές καταστάσεις. Πώς μπορεί να ξέρει ένας ασθενής αν όντως πάσχει από κοιλιοκάκη;

Στην πραγματικότητα, δεν μπορεί να το καταλάβει ο ίδιος. Πρέπει να περιγράψει τα συμπτώματά του αναλυτικά στον γιατρό και εφόσον εκείνος υποψιαστεί ότι υπάρχει ενδεχόμενο νόσημα, συνεξετάζοντας και άλλα δεδομένα (όπως για παράδειγμα ότι οι τιμές της φεριτίνης δεν ανεβαίνουν παρά τη σχετική θεραπεία), να ζητήσει αιματολογικό έλεγχο.

Ο αιματολογικός έλεγχος είναι το πρώτο στάδιο διερεύνησης της κοιλιοκάκης. Οι πιο ευαίσθητες και ειδικές διαγνωστικές εξετάσεις είναι οι δοκιμασίες ανίχνευσης αντισωμάτων με ειδικές τεχνικές κατά του ενδομυΐου (ΕΜΑ), της γλιαδίνης (AGA) και της ιστικής τρανσγλουταμινάσης (tTG).

Αν οι εξετάσεις βγουν παθολογικές, ο ασθενής παραπέμπεται σε γαστρεντερολόγο για να υποβληθεί σε βιοψία του δωδεκαδακτύλου, η οποία γίνεται με γαστροσκόπηση και λήψη δείγματος του βλεννογόνου του δωδεκαδακτύλου, που είναι το πρώτο τμήμα του λεπτού εντέρου. Η βιοψία θέτει σαφή διάγνωση και διαπιστώνει σε τι βαθμό έχουν προχωρήσει οι βλάβες.

iStock

Αν και τις αιματολογικές εξετάσεις μπορεί να τις γράψει ένας παθολόγος, ένας ενδοκρινολόγος, ακόμη κι ένας παιδίατρος αν πρόκειται για παιδιά, τη διάγνωση βάσει της βιοψίας την κάνει γαστρεντερολόγος (στα παιδιά δεν γίνεται αυτή η εξέταση) και είναι εκείνος που υποδεικνύει στον ασθενή τη θεραπεία και καθορίζει την επανεξέταση.

Είναι απαραίτητο να γίνει η διάγνωση

Οι ασθενείς με κοιλιοκάκη δικαιούνται επίδομα για τα έξοδα των ειδικών gluten free τροφών που πρέπει να καταναλώνουν, ενώ πρέπει να εξετάζονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα, ώστε να διαπιστωθεί ότι τα σχετικά αντισώματα έχουν αρνητικοποιηθεί.  Αν η διατροφή είναι σωστή, συνήθως εντός 6 μηνών - 1 έτους τα αντισώματα δίνουν αρνητικές τιμές στις εξετάσεις.

Να θυμίσουμε ότι μοναδική θεραπεία για την κοιλιοκάκη αποτελεί η διατροφή χωρίς γλουτένη, η οποία πρέπει να ακολουθείται αυστηρά και εφ' όρου ζωής από όλους τους ασθενείς. Τέλος, είναι σημαντικό να ξέρεις ότι τα τεστ δυσανεξίας τροφών, θεωρούνται αναξιόπιστα από την ιατρική κοινότητα. Εάν έχεις υποψία ότι σε ενοχλεί η γλουτένη, πρέπει να απευθυνθείς σε γαστρεντερολόγο.

«Η κοιλιοκάκη δεν πρέπει να παραμένει αόρατη. Η έγκαιρη διάγνωση είναι κρίσιμη για την αποτροπή ενδεχόμενων μελλοντικών επιπλοκών στην υγεία, όπως οστεοπόρωση, κατάθλιψη, καρκίνο του λεπτού εντέρου ή λέμφωμα, καθώς και επαναλαμβανόμενες αποβολές για τις γυναίκες», αναφέρει η Κοιλιοκάκη Ελλάς σε σχετική ανακοίνωσή της. Μήπως είναι η ώρα να ελεγχθείς κι εσύ;