ΕΧΕΙ ΝΟΗΜΑ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΟΛΟΣΩΜΗ ΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ;

Μια νέα εξέταση μπαίνει στο μικροσκόπιο και αναρωτιόμαστε αν πρέπει να την κάνουμε προληπτικά και πότε. Τι μπορεί να δείξει η ολόσωμη μαγνητική τομογραφία και σε ποιες περιπτώσεις ενδείκνυται; Επίσης, γιατί δεν την έχουμε ακούσει στην Ελλάδα;

Αντίθετα ίσως απ' ό,τι θα περίμενε κανείς, η νέα τάση ανάμεσα στις διασημότητες στις ΗΠΑ δεν είναι κάποια στιλιστική πρόταση, αλλά μία προληπτική εξέταση υγείας. Πρόκειται για την ολόσωμη μαγνητική τομογραφία, της οποίας η πιο ένθερμη υποστηρίκτρια είναι η παρουσιάστρια Μαρία Μενούνος.

Η Μενούνος, αφού διαγνώστηκε με καρκίνο του παγκρέατος τον Ιανουάριο του 2023 χάρη στα ευρήματα μιας ολόσωμης μαγνητικής, έχει κάνει σκοπό της ζωής της να διαδώσει την αναγκαιότητα αυτής της εξέτασης και να πείσει τις ασφαλιστικές να καλύψουν το –υψηλό ομολογουμένως– κόστος της.

Σύμφωνα με την ίδια, ο ετήσιος έλεγχος μπορεί να σώσει ζωές. Είναι όμως έτσι; Θα είχε νόημα να κάνουμε όλοι κάθε χρόνο μια ολόσωμη μαγνητική ή μόνο ορισμένοι από εμάς;

Τι είναι η ολόσωμη μαγνητική τομογραφία;

Μια ολόσωμη μαγνητική τομογραφία χρησιμοποιεί το μαγνητικό πεδίο για να σαρώσει ολόκληρο το σώμα, από το κεφάλι μέχρι τα δάχτυλα των ποδιών. Η διάρκεια της σάρωσης είναι περίπου 40 λεπτά και οι εικόνες που παράγονται προσφέρουν πληροφορίες από όλα τα όργανα του σώματος, με ικανοποιητική ανάλυση.

Η Μαρία Μενούνος. Invision/AP Willy Sanjuan

Η συγκεκριμένη μέθοδος απεικόνισης κερδίζει έδαφος τα τελευταία χρόνια σε ασθενείς με πολλαπλό μυέλωμα, καρκίνο του προστάτη και του μαστού, με μελάνωμα, καθώς και σε άτομα με γενετική προδιάθεση για εμφάνιση καρκίνου, ενώ φαίνεται ότι έχει αξία και στην παρακολούθηση ασθενών με αρθρίτιδες.

Γενικά, το βασικό όφελος από μια ολόσωμη μαγνητική τομογραφία είναι ο έγκαιρος εντοπισμός του καρκίνου, ειδικά σε άτομα υψηλού κινδύνου. Επίσης, η μέθοδος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον προσδιορισμό της έκτασης του καρκίνου ή την παρακολούθηση της ανταπόκρισης στη χημειοθεραπεία.

Σε ποιες περιπτώσεις ενδείκνυται

Σε ανασκόπηση της βιβλιογραφίας που δημοσιεύτηκε από το British Institute of Radiology (BJR, 2020) αναφέρεται ότι η ολόσωμη μαγνητική τομογραφία (Whole Body MRI) ενδείκνυται στις παρακάτω περιπτώσεις:

1. Στον προληπτικό έλεγχο σε πληθυσμό με γενετική προδιάθεση για εμφάνιση καρκίνου.
2. Στη σταδιοποίηση ασθενών με καρκίνο του μαστού, του προστάτη, με πολλαπλό μυέλωμα, με μελάνωμα, με λέμφωμα και με καρκίνο ωοθηκών, για την ανίχνευση τυχών μεταστάσεων.
3. Σε παιδιά με προδιάθεση εμφάνισης καρκίνου.
4. Σε εγκύους.
5. Σε κακοήθεις νόσους των οστών.
6. Σε φλεγμονώδεις παθήσεις (π.χ. σπονδυλοαρθροπάθειες, μυοπάθειες).

Ολόσωμη ή εστιασμένη τομογραφία;

Όπως με καθετί καινούργιο στα επιστημονικά δεδομένα, υπάρχει αρκετή διχογνωμία σχετικά με τη χρήση της ολόσωμης μαγνητικής, γι' αυτό είναι απαραίτητο ένα χρονικό διάστημα μέχρι να υπάρξουν αρκετά στοιχεία και να καταχωρηθούν στη βιβλιογραφία. Η βιβλιογραφία μέχρι σήμερα συμφωνεί στο ότι η μέθοδος έχει αξία μόνο εφόσον χρησιμοποιηθεί στις παραπάνω συγκεκριμένες ενδείξεις.

iStock

Οι υποστηρικτές της ολόσωμης μαγνητικής τομογραφίας ισχυρίζονται ότι συμβάλλει στην πρώιμη ανίχνευση του καρκίνου, αυξάνοντας σημαντικά τα ποσοστά επιβίωσης χωρίς τις επιπτώσεις της ακτινοβολίας που έχουν άλλες απεικονιστικές μέθοδοι, όπως η αξονική τομογραφία και το PET scan.

Υπάρχουν και μειονεκτήματα...

Μην ξεχνάμε ότι κάθε απεικονιστική μέθοδος έχει περιορισμούς τoυς οποίες οφείλουμε να γνωρίζουμε για να μην οδηγηθούμε σε λάθη:

• Βασικός περιορισμός είναι ο χρόνος. Είναι πολύ δύσκολο να παραμείνει ακίνητος ένας εξεταζόμενος για περισσότερα από 40 λεπτά. Για να τεθεί υπό έλεγχο ο χρόνος της εξέτασης, χρειάζεται να ακολουθηθούν ορισμένες οδηγίες, γεγονός που μπορεί να περιορίσει και την έκταση της πληροφορίας που θα πάρουμε, συγκριτικά με μια εστιασμένη μαγνητική τομογραφία. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να προκύψουν πιθανά ψευδώς θετικά ή ψευδώς αρνητικά ευρήματα.
• Είναι αδύνατη η χρήση της σε εξεταζόμενους με κλειστοφοβία, με μεταλλικά προθέματα (στεντ, υλικά οστεοσύνθεσης, βηματοδότης κ.ά.).
• Δεν έχει διαγνωστική αξία στη μελέτη των πνευμόνων, οργάνων που πλήττονται συχνά από καρκίνο.
• Δεν έχει αποσαφηνιστεί αν η χρήση σκιαγραφικού απαιτείται (σε σχέση πάντα με τον περιορισμένο χρόνο), πράγμα που κι αυτό επηρεάζει την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων.
• Δεν μπορεί να αντικαταστήσει τις κλασικές εξετάσεις προσυμπτωματικού ελέγχου, όπως είναι η κολονοσκόπηση, το τεστ Παπ και η μαστογραφία.
• Δεν υπερτερεί έναντι της αξονικής τομογραφίας όσον αφορά τους πνεύμονες, αλλά και έναντι της εντοπισμένης μαγνητικής όσον αφορά τη λεπτομερή απεικόνιση ενός οργάνου. Για παράδειγμα, μια MRI του εγκεφάλου σε σχέση με μια μαγνητική τομογραφία ολόκληρου του σώματος έχει σαφώς καλύτερη χωρική ανάλυση.

Η ολόσωμη μαγνητική στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα δεν πραγματοποιούνται προς το παρόν ολόσωμες μαγνητικές τομογραφίες, καθώς η εξέταση βρίσκεται σε φάση έρευνας και κλινικών δοκιμών. Τα πορίσματα των δοκιμών αυτών θα καθόριζαν και το κόστος της, το οποίο στις ΗΠΑ η εταιρεία παραγωγής του εξοπλισμού κοστολογεί γύρω στα 2 χιλιάδες δολάρια (κατά προσέγγιση).

Έτσι, στα μέρη μας η ολόσωμη μαγνητική τομογραφία δεν μπορεί να συνταγογραφηθεί ακόμη. Καθώς όμως θα μπορούσε να φανεί χρήσιμη όχι μόνο σε ογκολογικούς ασθενείς, αλλά και σε υγιή άτομα ως προληπτικός έλεγχος, χρειάζεται να γίνουν πολλά βήματα για να καταλήξουμε στο πώς, πότε και με ποιες προϋποθέσεις.

iStock

Πρέπει να πραγματοποιηθούν μεγάλες μελέτες για την υιοθέτηση κατευθυντήριων οδηγιών για τη διενέργεια της εξέτασης σε συγκεκριμένες κατηγορίες ατόμων –όχι μόνο στους καρκινοπαθείς– και να διαμορφωθούν συγκεκριμένα πρωτόκολλα, όπως λέγονται οι οδηγίες εφαρμογής και οι απαραίτητες διαδικασίες στην επιστημονική ορολογία.

Μόνο έτσι η εξέταση θα έχει ένδειξη, θα μπορεί να βοηθήσει και θα τιμολογηθεί σωστά, ώστε να καλυφθεί από τα ασφαλιστικά ταμεία και θα αποτελέσει ένα ακόμη ισχυρό όπλο στη διαγνωστική απεικόνιση.

Θα ήταν κακό να κάναμε όλοι προληπτικά μια ολόσωμη μαγνητική;

Κακό δεν θα ήταν, θα ήταν όμως κοστοβόρο και χρονοβόρο, ενώ θα μπορούσε να μας εμπλέξει σε περιπέτειες. Επιπλέον, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι μια ολόσωμη μαγνητική θα εντοπίσει τον όποιο καρκίνο σε πρώιμο στάδιο.

Οι μελέτες σε εξεταζόμενους χωρίς ιστορικό καρκίνου μιλάνε για την εύρεση κακοήθειας σε χαμηλό ποσοστό (<1%), αποδεικνύοντας ότι η καλή κλινική εξέταση και το ιστορικό έχουν μεγάλη αξία στην πρώιμη διάγνωση του καρκίνου.

Τέλος, το τι θα δείξει μια απεικονιστική εξέταση δεν είναι απόδειξη αλλά ένδειξη, καθώς πολλά ευρήματα είναι άτυπα και δεν ταυτοποιούνται με καρκίνο. Οπότε, αν στον εξεταζόμενο που θα υποβληθεί σε ολόσωμη μαγνητική εντοπιστεί ένα εύρημα χωρίς ειδικούς χαρακτήρες, το οποίο δεν μπορεί να αξιολογηθεί με βιοψία λόγω θέσης, αυτός ο άνθρωπος θα πρέπει να παρακολουθείται ανά εξάμηνο. Πόσο ψυχοφθόρο και οικονομικά ασύμφορο μπορεί να είναι κάτι τέτοιο, πολλές φορές χωρίς λόγο...

Ο Γιώργος Καραποστολάκης είναι γιατρός ακτινολόγος, διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, MSc στην Επεμβατική Ακτινολογία και μετεκπαιδευθείς στην Παιδιατρική Ακτινολογία.