ΕΥΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΠΙΘΗΚΩΝ: ΓΙΑΤΙ ΚΟΛΛΑΜΕ ΙΟΥΣ ΑΠΟ ΤΑ ΖΩΑ

Το πρώτο κρούσμα ευλογιάς των πιθήκων στην Ελλάδα μάς κάνει να αναρωτιόμαστε για τους ιούς που μεταπηδούν από τα ζώα στους ανθρώπους. Γιατί γίνονται συχνότεροι; Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας απαντά μέσω μιας επίσημης ανακοίνωσης.  

Έχοντας φρέσκο το παράδειγμα της ταχύτατης εξάπλωσης του κορονοϊού σε όλον τον πλανήτη, μάλλον δεν ξαφνιάστηκε κανείς στο άκουσμα του πρώτου επιβεβαιωμένου κρούσματος ευλογιάς των πιθήκων και στη χώρα μας, στις 8 Ιουνίου. Ήταν θέμα χρόνου, είπαν ειδικοί αλλά και απλοί πολίτες, έχοντας δει τι συνέβαινε σε άλλα κράτη-μέλη της Ε.Ε.

Η ευλογιά των πιθήκων είναι μία νόσος που οφείλεται σε έναν γνωστό ιό, ωστόσο, ενδημικό στην Αφρική, ο οποίος φαίνεται ότι αναζωπυρώθηκε και κατάφερε να εξαπλωθεί λόγω της χαλάρωσης των υγιειονομικών μέτρων. Η θερινή περίοδος αποτελεί μια κρίσιμη παράμετρο για την εισαγωγή και άλλων κρουσμάτων και τη μετάδοση της νόσου, λόγω του συγχρωτισμού και της ανέμελης διάθεσης.

Το καλοκαίρι ευνοεί την εξάπλωση

Επιπλέον, οι poxviruses παρουσιάζουν εξαιρετική αντοχή σε περιβάλλον με χαμηλή υγρασία, αυξημένη θερμοκρασία και pH, με αποτέλεσμα οι ζεστοί μήνες να ευνοούν την εξάπλωσή τους. Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσμα υλικά από μολυσμένους ασθενείς ή μολυσμένα αντικείμενα (π.χ. κλινοσκεπάσματα) να παραμένουν μολυσματικά για μήνες έως και χρόνια.

Πρέπει λοιπόν να φοβόμαστε ξανά και να προσέχουμε όσο και τα δύο προηγούμενα καλοκαίρια; Πώς μπορούμε να προφυλαχτούμε; Είναι το εμβόλιο της ευλογιάς μια πιθανή λύση;

Είναι επικίνδυνη (και για ποιους) η ευλογιά των πιθήκων;

Σύμφωνα με τους ειδικούς, η κατάσταση είναι διαχειρίσιμη και δεν χρειάζεται κανένας πανικός, ούτε καν ανησυχία. Αρκεί να τηρούμε όλοι τους κλασικούς κανόνες ατομικής υγιεινής.

Η νόσος διαρκεί 2-4 εβδομάδες και είναι συνήθως αυτοπεριοριζόμενη. Το ποσοστό θνησιμότητας είναι μόλις 1%, ενώ κανένα από τα κρούσματα εκτός Αφρικής που έχουν παρουσιαστεί από τον Μάιο, δεν έχει καταλήξει. Η σοβαρή μορφή της νόσου αφορά κυρίως ανοσοκατεσταλμένους, παιδιά και εγκύους. Η μετάδοση έχει αυξημένες πιθανότητες σε εργαζόμενους στους τομείς της υγείας και της καθαριότητας.

Πώς να προφυλαχτούμε από την ευλογιά των πιθήκων

Ο ιός μεταδίδεται στον άνθρωπο μέσω στενής επαφής με μολυσμένο άτομο ή ζώο ή με υλικό μολυσμένο από τον ιό. Συγκεκριμένα, μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω της στενής επαφής με δερματικές βλάβες, σωματικά υγρά, αναπνευστικά σταγονίδια και μολυσμένα υλικά όπως κλινοσκεπάσματα.

ROMAIN DOUCELIN/Hans Lucas/AFP

Είναι επομένως απαραίτητο:

• Να πλένουμε τακτικά τα χέρια μας με σαπούνι και νερό ή να χρησιμοποιούμε αλκοολούχο αντισηπτικό.
• Να μην καταναλώνουμε κρέας που δεν είναι καλά μαγειρεμένο.
• Να μην πλησιάζουμε άγρια ζώα, συμπεριλαμβανομένων νεκρών ζώων.
• Να μην ερχόμαστε σε στενή επαφή και να μην μοιραζόμαστε ρούχα και κλινοσκεπάσματα με άτομα που δεν αισθάνονται καλά ή παρουσιάζουν δερματικές βλάβες.
• Να φοράμε μάσκα δίπλα σε κάποιον που δεν αισθάνεται καλά ή παρουσιάζει δερματικές βλάβες.
• Ο καθαρισμός ενός δωματίου όπου διέμενε κρούσμα θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός.

Ο ιός και το εμβόλιο

Ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε άνθρωπο το 1970, στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Ανήκει στην ίδια οικογένεια με τον ιό της ευλογιάς, που ήταν θανατηφόρος στο 30% των περιπτώσεων. Η ευλογιά θεωρείται μια εξαφανισμένη νόσος ήδη από τη δεκαετία του 1980, χάρη στον εκτενή εμβολιασμό.

Το εμβόλιο της ευλογιάς μπορεί να προφυλάξει σε έναν βαθμό και από την ευλογιά των πιθήκων. Γι’ αυτό όσοι έτυχε να εμβολιαστούν πριν από τη δεκαετία του 1980, οπότε καταργήθηκε ο εμβολιασμός, είναι λίγο καλύτερα προστατευμένοι.

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, έχουν αναπτυχθεί και νεότερα εμβόλια, ένα εκ των οποίων έχει εγκριθεί για την πρόληψη της ευλογιάς των πιθήκων. Δεν προβλέπεται όμως σε αυτή τη φάση μαζικός εμβολιασμός του πληθυσμού, διότι δεν χρειάζεται.

Υπάρχει επίσης και αντιικό φάρμακο κατά της ευλογιάς, το οποίο δύναται να χρησιμοποιηθεί σε περιπτώσεις. Όπως και να ’χει, η νόσος της ευλογιάς των πιθήκων είναι σαφέστατα ηπιότερη από αυτή της ευλογιάς. Επιπλέον, μεταδίδεται πιο δύσκολα σε σχέση με την ευλογιά.

Γιατί όλο και πιο συχνά παθογόνα μεταπηδούν στους ανθρώπους από τα ζώα;

Στα τέλη του Μαΐου του 2022, όταν η ευλογιά των πιθήκων βγήκε από τα όρια της Αφρικής και απασχόλησε τον δυτικό κόσμο, ο ΠΟΥ έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου. Ο Dr Mike Ryan, επικεφαλής της επιτροπής έκτακτης ανάγκης του οργανισμού, προειδοποίησε ότι τα κρούσματα διάφορων ενδημικών ασθενειών που οφείλονται σε παθογόνα τα οποία μεταπηδούν από τα ζώα στον άνθρωπο γίνονται όλο και πιο συχνά.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Καθώς η κλιματική αλλαγή συμβάλλει στην εμφάνιση ταχέως μεταβαλλόμενων καιρικών συνθηκών, τόσο τα ζώα όσο και ο άνθρωπος αλλάζουν τη συμπεριφορά τους. Αλλάζουν μαζί και τις συνήθειές τους αναφορικά με την αναζήτηση τορφής. Ως αποτέλεσμα αυτής της «οικολογικής ευθραυστότητας», τα παθογόνα που συνήθως κυκλοφορούν στα ζώα μεταπηδούν όλο και περισσότερο στον άνθρωπο.

NICOLAS ASFOURI/AFP

Ο Dr Ryan αναφέρθηκε στην αύξηση των κρουσμάτων της ευλογιάς των πιθήκων –υπάρχουν περισσότερα από 550 επιβεβαιωμένα κρούσματα σε 30 χώρες εκτός Αφρικής από τις αρχές Μαΐου–, αλλά και στη συχνότερη εμφάνιση του Έμπολα. «Φανταστείτε ότι παλιότερα μεσολαβούσε ένα διάστημα 3-5 ετών για το επόμενο ενδημικό ξέσπασμα, ενώ τώρα μεσολαβούν μόλις 3-5 μήνες», είπε.

Ποιοι άλλοι ιοί επανεμφανίστηκαν

Για την ιστορία, να πούμε ότι επανεμφανίστηκε και ο πυρετός Λάσσα, ο οποίος είναι γνωστός και ως αιμορραγικός πυρετός Λάσσα. Αν και δεν μας απασχόλησε ακόμη στην Ελλάδα, πρόκειται για έναν ιογενή πυρετό, θανατηφόρο στο 1%, που μεταδίδεται αρχικά σε ανθρώπους μέσω της επαφής με τα ούρα ή τα κόπρανα μολυσμένων ποντικών. Ο ιός είναι ενδημικός σε χώρες της Αφρικής και πρωτοπαρουσιάστηκε τη δεκαετία του 1950, ενώ για την αντιμετώπισή του δεν υπάρχει εμβόλιο.

Η Covid-19 δείχνει τον δρόμο για ένα σχέδιο δράσης

Εντωμεταξύ, αν και τα κρούσματα Covid-19 μειώνονται παγκοσμίως, υπάρχουν χώρες όπως οι ΗΠΑ με ανησυχητικές τάσεις. Στη Βόρεια Κορέα, αξιωματούχοι υποπτεύονται ότι υπάρχουν πάνω από 3,7 εκατομμύρια άνθρωποι με πυρετό, που θα μπορούσαν να είναι κρούσματα Covid-19. H χώρα, που αντιμετωπίζει τώρα το πρώτο σημαντικό κύμα της πανδημίας, κηρύχθηκε σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και μπήκε σε πανεθνικό lockdown.

Η εμπειρία της πανδημίας του κορονοϊού ώθησε τον ΠΟΥ να ξεκινήσει μια διαδικασία για τη σύνταξη και διαπραγμάτευση διεθνούς συνθήκης για την πρόληψη, την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση κάθε πανδημίας. «Οι πανδημίες, όπως και η κλιματική αλλαγή, επηρεάζουν κάθε πολίτη στον πλανήτη», δήλωσε ο Dr Ryan.

«Έχουμε δει τις δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε σε αυτή την πανδημία. Mπορεί να αντιμετωπίσουμε μια πιο σοβαρή πανδημία στο μέλλον και πρέπει να είμαστε πολύ καλύτερα προετοιμασμένοι. Πρέπει να δημιουργήσουμε ένα εγχειρίδιο για το πώς θα προετοιμαστούμε και πώς θα ανταποκριθούμε μαζί. Αυτό δεν έχει να κάνει με κάποιου είδους κυριαρχία ή εξουσία. Είναι ζήτημα ευθύνης», συμπλήρωσε.

Μήπως θυμάστε ένα ιταλικό βίντεο που είχε γίνει viral με το ξέσπασμα της πανδημίας και απέδιδε την εμφάνιση του φονικού κορονοϊού στην καταστροφή της φυσικής ισορροπίας από τον άνθρωπο; Ούτε λίγο ούτε πολύ, μας έλεγε με τόνο τιμωρητικό ότι η φύση αντεπιτίθεται στον άνθρωπο, θέλοντας να νουθετήσει εκείνο το ον που κυριαρχεί εις βάρος της. Σήμερα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έρχεται κατά κάποιον τρόπο να το επιβεβαιώσει.