ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ ΕΝΤΟΠΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΑΝΟΙΑ ΠΟΛΥ ΠΡΙΝ ΦΑΝΟΥΝ ΤΑ ΣΗΜΑΔΙΑ

Όταν ένας άνθρωπος εμφανίζει σημάδια άνοιας, μπορεί να έχουν ήδη περάσει χρόνια από τότε που ξεκίνησε η φθορά. Τώρα, μια νέα μελέτη δείχνει ότι η άνοια μπορεί να εντοπιστεί πολύ νωρίτερα.

Ένα από τα βασικότερα προβλήματα με την άνοια είναι ότι δεν υπάρχει θεραπεία, ενώ είναι η έβδομη αιτία θανάτου και μία από τις κύριες αιτίες αναπηρίας και εξάρτησης των ηλικιωμένων.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το σύνδρομο επιδείνωσης της γνωστικής λειτουργίας –πέραν των συνηθισμένων ορίων της βιολογικής γήρανσης– απασχολεί περισσότερους από 55.000.000 κατοίκους του πλανήτη. Κάθε χρόνο προκύπτουν κοντά στα 10.000.000 νέα περιστατικά.

Ένας από τους λόγους που δεν υπάρχει γιατρειά είναι ότι η πάθηση συχνά διαγιγνώσκεται μόνο όταν εμφανιστούν τα συμπτώματα. Η εκκίνηση, όμως, της νευροεκφυλιστικής ασθένειας μπορεί να έχει γίνει χρόνια ή και δεκαετίες νωρίτερα. Ως εκ τούτου, ασθενείς που μετέχουν σε κλινικές δοκιμές ενδέχεται να έχουν ήδη μπει στη φάση που το σύνδρομο είναι μη αναστρέψιμο.

Μολονότι πρόκειται για συνθήκη που επηρεάζει κάθε άτομο με διαφορετικό τρόπο, τα συμπτώματα και τα σημάδια μπορούν να γίνουν κατανοητά σε τρία στάδια. Συγκεκριμένα:

• Πρώιμο στάδιο: τα κοινά συμπτώματα περιλαμβάνουν αμνησία, απώλεια αίσθησης του χρόνου, το να χάνεται κάποιος σε οικεία μέρη.
• Μέσο στάδιο: τα συμπτώματα γίνονται πιο καθαρά και μπορεί να περιλαμβάνουν την αδυναμία ανάκλησης πρόσφατων γεγονότων και ονομάτων, τη σύγχυση ενώ είμαστε στο σπίτι μας, αυξημένη δυσκολία στην επικοινωνία, την ανάγκη για βοήθεια στην προσωπική φροντίδα, τις αλλαγές στη συμπεριφορά, π.χ. επαναλήψεις των ίδιων ερωτήσεων.
• Τελευταίο στάδιο: είναι το σχεδόν ολοκληρωτικό στάδιο εξάρτησης και αδράνειας. Τα συμπτώματα γίνονται πιο εμφανή και μπορεί να περιλαμβάνουν αδυναμία αναγνώρισης του χρόνου και του τόπου, δυσκολία αναγνώρισης φίλων και συγγενών, αυξημένη ανάγκη για υποβοηθούμενη φροντίδα, δυσκολία στο περπάτημα, αλλαγές συμπεριφοράς που κλιμακώνονται και φτάνουν στην επιθετικότητα.

Η έρευνα για την άνοια που φέρνει νέα δεδομένα

Μελέτη που έκανε το Cambridge University δείχνει ότι μπορεί να είναι πιθανός ο εντοπισμός των σημαδιών εγκεφαλικής βλάβης ακόμα και εννέα χρόνια πριν ο ασθενής λάβει διάγνωση για κάποια από τις διάφορες ασθένειες που σχετίζονται με την άνοια.

Η δημοσίευση της μελέτης, που χρηματοδοτήθηκε από το Συμβούλιο Ιατρικής Έρευνας (με την υποστήριξη του NIHR Cambridge Biomedical Research Center), έγινε στο Alzheimer’s & Dementia: The Journal of the Alzheimer’s Association.

Το αντικείμενό της ήταν να διαπιστωθεί αν μπορούν να ανιχνευθούν αλλαγές στη λειτουργία του εγκεφάλου πριν την εμφάνιση των συμπτωμάτων και τη διάγνωση των ασθενειών. Κάτι που η επιστημονική κοινότητα δεν ήταν βέβαιη αν είναι εφικτό.

Illustration: Ελένη Καστρινογιάννη

Τα ευρήματα της τελευταίας έρευνας επιτρέπουν την αισιοδοξία για την ανάπτυξη θεραπείας, καθώς φάνηκε πως υπάρχουν ενδείξεις για την απαρχή της διαδικασίας.

Αυτό θα επιτρέψει σε άτομα που αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο εμφάνισης της πάθησης να υποβληθούν σε έλεγχο που θα κρίνει ποιοι μπορούν να ωφεληθούν από τις παρεμβάσεις. Ή να βοηθηθεί ο εντοπισμός ασθενών που είναι κατάλληλοι για κλινικές δοκιμές, σχετικές με νέες θεραπείες.

Τα ανησυχητικά σημάδια

Ο συγγραφέας επικεφαλής της μελέτης δήλωσε: «Όταν κοιτάξαμε το ιστορικό των ασθενών, κατέστη σαφές ότι εμφάνιζαν κάποια γνωστική εξασθένηση αρκετά χρόνια πριν γίνουν εμφανή τα συμπτώματά τους, ώστε να εξεταστούν και να υπάρξει διάγνωση. Οι βλάβες ήταν συχνά ανεπαίσθητες, αλλά σε μια σειρά από πτυχές της γνωστικής λειτουργίας.

»Αυτό είναι ένα βήμα για να μπορέσουμε να εξετάσουμε άτομα που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο (για παράδειγμα, άτομα άνω των 50 ετών ή άτομα που έχουν υψηλή αρτηριακή πίεση ή δεν ασκούνται αρκετά) και να παρέμβουμε σε πρώιμο στάδιο, ώστε να τους βοηθήσουμε να μειώσουν τον κίνδυνο».

Οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα από τη Biobank της Μεγάλης Βρετανίας. Πρόκειται για βιοϊατρική βάση δεδομένων και ερευνητικό πόρο που περιέχει ανώνυμα στοιχεία γενετικής, τρόπου ζωής και υγείας από 500.000 άτομα, ηλικίας 40-69 ετών.

Οι επιστήμονες συνέλεξαν δεδομένα από μια σειρά δοκιμών (π.χ. για την επίλυση προβλημάτων, τη λειτουργίας της μνήμης, τους χρόνους αντίδρασης και τη δύναμη της λαβής), μαζί με δεδομένα για την απώλεια και αύξηση βάρους, και τον αριθμό πτώσεων που βίωσαν.

Αυτό τους επέτρεψε να διαπιστώσουν εάν υπήρχαν σημάδια κατά την έναρξη της νόσου μέσω μετρήσεων που συλλέχθηκαν –για πρώτη φορά– σε διάστημα 5 με 9 χρόνων πριν τη διάγνωση.

Εντόπισαν βλάβη σε διάφορους τομείς (για παράδειγμα, αδυναμία επίλυσης προβλημάτων και ανάκλησης αριθμών), σε μια σειρά παθήσεων αρκετά χρόνια πριν οι ασθενείς λάβουν την επίσημη διάγνωση.

Τα άτομα που συνέχισαν να αναπτύσσουν Αλτσχάιμερ (η πιο συνήθης μορφή της άνοιας) σημείωσαν χαμηλότερη βαθμολογία σε σύγκριση με υγιή άτομα, σε ό,τι αφορά τις εργασίες επίλυσης προβλημάτων, τους χρόνους αντίδρασης, τη μνήμη λιστών με αριθμούς και τις αναμνήσεις.

Σύμφωνα πάντα με τη μελέτη, οι συγκεκριμένοι είχαν περισσότερες πιθανότητες (από τους υγιείς ενήλικες) να έχουν παρουσιάσει πτώση τους 12 προηγούμενους μήνες.

Ο ανώτερος συγγραφέας Dr. Timothy Rittman θέλησε να διευκρινίσει ότι «οι άνθρωποι δεν πρέπει να ανησυχούν αδικαιολόγητα εάν δεν είναι καλοί στην ανάκληση αριθμών. Ακόμη και ορισμένα υγιή άτομα έχουν καλύτερα ή χειρότερα σκορ από τους συνομηλίκους τους. Ωστόσο, θα παροτρύναμε οποιονδήποτε έχει οποιεσδήποτε ανησυχίες ή παρατηρεί πως χειροτερεύει η μνήμη ή η ανάκλησή να απευθυνθεί σε γιατρό».