ΕΠΑΘΕΣ ΡΗΞΗ ΧΙΑΣΤΟΥ; ΟΡΘΟΠΕΔΙΚΟΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΕΞΗΓΕΙ ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΤΩΡΑ

Υπάρχει τρόπος να αποφύγεις τη ρήξη χιαστού; Τι πρέπει να ξέρεις αφού συμβεί ο τραυματισμός; Ο ορθοπαιδικός χειρουργός Παναγιώτης Κοντοβαζαινίτης απαντά σε κάθε απορία.

Η ρήξη χιαστού είναι ένας από τους πιο συχνούς τραυματισμούς στο γόνατο και μπορεί να αφορά άτομα κάθε ηλικίας, είτε ασχολούνται συστηματικά με τον αθλητισμό είτε όχι. Παρόλο που δεν πρόκειται για μια κατάσταση απειλητική για τη ζωή, αν δεν αντιμετωπιστεί σωστά μπορεί πραγματικά να πλήξει την καλή της ποιότητα, βάζοντας το άτομο σε μία κατάσταση κινητικής δυσκολίας, προκαλώντας αστάθεια, αυξάνοντας τον κίνδυνο να επεκταθεί ο τραυματισμός στους χόνδρους ή τους μηνίσκους, οδηγώντας σε βάθος χρόνου ακόμα και σε αρθρίτιδα.

Με εμπειρία αμέτρητων χειρουργείων στο ενεργητικό του, ο ορθοπαιδικός χειρουργός, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Παν. Αθηνών, Διευθυντής Δ' Ορθοπαιδικής Κλινικής Αθλ. Κακώσεων και Αρθροπλαστικών Γόνατος-Ισχίου Νοσ. Μητέρα Παναγιώτης Κοντοβαζαινίτης εξήγησε διεξοδικά στο OW πώς κάποιος μπορεί να πάθει ρήξη χιαστού, τι περιλαμβάνει το χειρουργείο, πώς βοηθούν οι ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας και έδωσε ορισμένες χρήσιμες συμβουλές για ασκούμενους και μη.

Ο ορθοπαιδικός χειρουργός Δρ. Παναγιώτης Κοντοβαζαινίτης

– Ποιοι είναι πιο επιρρεπείς στη ρήξη χιαστού;

Πιο επιρρεπείς είναι συνήθως αυτοί που κάνουν αθλητισμό, δηλαδή ποδόσφαιρο, μπάσκετ, βόλεϊ ή διάφορα άλλα αθλήματα. Αρκετές φορές μπορεί να το πάθει βέβαια οποιοσδήποτε, ακόμα και στο σπίτι του. Λίγο πιο αυξημένο ποσοστό να κάνουν ρήξη χιαστού έχουν οι γυναίκες στην εφηβική ηλικία, καθώς για λόγους είτε ορμονολογικούς είτε ανατομικούς φαίνεται να έχουν πιο χαλαρές αρθρώσεις. Συνήθως πάντως γίνεται με δύο τρόπους:

• Ο ένας είναι όταν κάνεις μια απότομη προσγείωση στο έδαφος.
• Ο άλλος, ο κλασικός, είναι όταν «κολλήσει» το πόδι στο έδαφος και στρίψει το σώμα.

Στον χειρουργό, πάντως, θα πάνε κυρίως αθλητές ή άτομα που αθλούνται, ηλικίας συνήθως από 15 έως και 40 ετών. Φυσικά, ένα άτομο άνω των 50 ετών με ρήξη χιαστού που θέλει να ασχοληθεί με κάποιο άθλημα είναι υποψήφιο να χειρουργηθεί.

iStock

– Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνεις μόλις αντιληφθείς ότι έπαθες ρήξη;

Οι περισσότεροι καταλαβαίνουν ότι έχουν πάθει έναν σοβαρό τραυματισμό από τον ήχο στο γόνατο που είναι χαρακτηριστικός: Οι περισσότεροι το περιγράφουν σαν «ποπ». Το πόδι τότε πρήζεται αρκετά, γιατί συνήθως τραυματίζονται τα αιμοφόρα αγγεία, οπότε σχηματίζεται αίμαρθρο (συλλογή αίματος).

Τη στιγμή εκείνη, το μόνο που μπορεί να κάνει κάποιος είναι να βάλει λίγο πάγο και να πάρει ένα αντιφλεγμονώδες, γιατί ο πόνος είναι έντονος. Μέχρι να αναζητήσει βοήθεια από ορθοπαιδικό, χρησιμεύει το άτομο να έχει μια πατερίτσα, δηλαδή να μην πατάει πολύ το πόδι, όχι επειδή μπορεί να κάνει κάποια παραπάνω βλάβη, αλλά για να μην πονάει.

– Η μορφή τραυματισμού του χιαστού μπορεί να διαφέρει από περίπτωση σε περίπτωση; Έχουμε ακούσει π.χ. για μερική ή ολική ρήξη.

Οι χιαστοί είναι δύο στο κάθε γόνατο: ο πρόσθιος και ο οπίσθιος. Στο 90% των περιπτώσεων τραυματίζεται ο πρόσθιος χιαστός.Ο οπίσθιος εξάλλου είναι και πολύ πιο παχύς και ισχυρός. Εμάς δεν μας απασχολεί αν είναι μερική ή ολική η ρήξη, αλλά αν ένας χιαστός επαρκεί λειτουργικά ή όχι, αν δηλαδή οι δεσμίδες που έχουν απομείνει δημιουργούν ένα σταθερό γόνατο. Μπορεί να έχεις μερική ρήξη χιαστού, αλλά να μην είσαι αθλήτρια, οπότε να δημιουργείται επαρκής σταθερότητα στο γόνατο. Το ζητούμενο, λοιπόν, δεν είναι απεικονιστικό αλλά αν το γόνατο επαρκεί για τις δραστηριότητες του ατόμου. Αυτό είναι κάτι που καταλαβαίνει και ο ίδιος ο ασθενής, αν το γόνατο «φεύγει», αν έχει αστάθεια. Βέβαια θα το επιβεβαιώσει και ο γιατρός.

iStock

– Μετά τη ρήξη χιαστού απαιτείται απαραίτητα χειρουργείο;

Πριν πολλά χρόνια, π.χ. στη δεκαετία του 1980-1990, υπήρχε η εξής άποψη, που βέβαια έχει αποδειχθεί λάθος: ότι οι αθλητές πρέπει να χειρουργούνται, ενώ οι η μη αθλητές μπορούν να ζήσουν συντηρητικά και χωρίς χιαστό, δυναμώνοντας απλώς το μυϊκό σύστημα του τετρακεφάλου.

Πλέον, θέλουμε για κάθε ασθενή ένα καλό γόνατο για το μέλλον. Οπότε, σε οποιαδήποτε περίπτωση υπάρχει ρήξη χιαστού και ο ασθενής είναι μιας ηλικίας -15, 20, 30, 40 ετών- στην οποία είναι δυνητικά αθλητής, έχουμε απόλυτη χειρουργική ένδειξη. Δεν έχει θέση η μη χειρουργική συντηρητική θεραπεία του χιαστού σε άτομα που έχουν λειτουργικά ασταθές γόνατο.

Αυτοί που μπορούν να επιλέξουν τη μη χειρουργική αντιμετώπιση είναι συνήθως άνθρωποι με αίσθημα σταθερότητας στο γόνατο και που δεν αθλούνται ή που είναι κάποιας ηλικίας, π.χ. 50, 60 χρονών.

Ο χιαστός χειρουργείται αφενός μεν για να δώσουμε στον ασθενή ένα σταθερό γόνατο για τη ζωή του, για να μπορεί π.χ. να κάνει τα αθλήματα που θα θέλει, αφετέρου για να μην εμφανίσει χειρότερα προβλήματα στο μέλλον: Αν δεν χειρουργηθεί το άτομο με ασταθές γόνατο, τα γόνατά του θα αντιμετωπίσουν σταδιακά σοβαρή φθορά και μάλιστα κυρίως στους μηνίσκους και στον χόνδρο. Και αν αποφασίσει κανείς να χειρουργηθεί πολλά χρόνια αργότερα, τα πράγματα θα είναι πιο δύσκολα. Αν έχουν χαλάσει οι μηνίσκοι ή οι χόνδροι, δεν μπορείς να κάνεις πολλά πράγματα, γιατί το γόνατο έχει μπει σε φάση αρθρίτιδας.

– Τι πρέπει να γνωρίζει κανείς για το χειρουργείο του χιαστού;

Το χειρουργείο γίνεται με διάφορους τρόπους. Στην περίπτωση της δικής μου ομάδας, το πρώτο στάδιο είναι να πάρουμε ένα μόσχευμα (υπάρχουν διάφορα μοσχεύματα στον ανθρώπινο οργανισμό), το οποίο θα χρησιμοποιήσουμε ως χιαστό. Στη συνέχεια, διανοίγουμε δυο τούνελ, στην κνήμη και στον μηρό, και βάζουμε το μόσχευμα σωστά στον χώρο. Αυτό είναι πολύ σημαντικό στάδιο, ώστε να σταθεροποιήσουμε το μόσχευμα καλά για να μην υπάρξουν επιπλοκές στο μέλλον.

Πρόκειται για μία σύντομη χρονικά διαδικασία, διάρκειας 1 ½ ώρας περίπου, απαιτείται γενική αναισθησία, ενώ δεν είναι απαραίτητη η διανυκτέρευση του ασθενούς στο νοσοκομείο.

ΔΕΝ ΑΡΚΕΙ ΝΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΗΣΟΥΜΕ ΤΟ ΓΟΝΑΤΟ, ΑΛΛΑ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΜΕ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΙΔΙΟΔΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ.

– Υπάρχει πόνος μετά; Τι απαιτεί η αποκατάσταση;

Ορισμένοι εξειδικευμένοι αναισθησιολόγοι κάνουν αποκλεισμό νεύρων (μπλοκ) για να μην πονά κανείς μετά το χειρουργείο. Οι ασθενείς αυτοί συνήθως σηκώνονται την ίδια μέρα της επέμβασης ή την επόμενη μέρα, ανάλογα βέβαια και με τη φυσική τους κατάσταση. Πάντως, η κινητοποίηση είναι άμεση, ιδανικά με τη βοήθεια πατερίτσας.

Στη συνέχεια απαιτείται αποκατάσταση και εδώ ανοίγει ένα μεγάλο κεφάλαιο. Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει επανάσταση στο ζήτημα της αποκατάστασης γιατί, για να το πω με απλά λόγια, δεν αρκεί μόνο να αποκαταστήσουμε το γόνατο, αλλά να βοηθήσουμε και τον εγκέφαλο του ασθενή σε σχέση με το γόνατο. Να μπορέσει, δηλαδή, με το μυαλό του να βοηθήσει κάθε μέλος του σώματός του, πόσο μάλλον το τραυματισμένο.

Γενικά οι φυσιοθεραπείες βοηθούν τη μυϊκή ενδυνάμωση και την ιδιοδεκτικότητα, το πώς δηλαδή ο ασθενής αντιλαμβάνεται το χειρουργημένο του πόδι. Αυτές δεν είναι απαραίτητες για να περπατήσει απλά κάποιος. Μπορεί, δηλαδή, να χειρουργηθεί, να έχει για 4 μέρες την πατερίτσα και την 5η μέρα να την πετάξει και να περπατά κανονικά, κάνοντας μερικές ασκήσεις που θα του δώσουμε. Έπειτα από 2-3 μήνες, μάλιστα, μπορεί να αρχίσει και να τρέχει. Για τον αθλητή, όμως, οι φυσικοθεραπείες είναι απαραίτητες, γιατί πρέπει να μάθει ο οργανισμός ξανά πώς να πατά το πόδι, πώς να προσγειώνεται, να στρίβει κ.ο.κ.

Βέβαια, το πλήρες αποτέλεσμα μετά το χειρουργείο φαίνεται σε περίπου 2 χρόνια. Στους αθλητές εννοείται πιο σύντομα, στους 6-9 μήνες.

Αυτό που χρειάζεται να καταλάβουν όσοι χειρουργούνται για χιαστό είναι ότι η θεραπεία είναι εφ’ όρου ζωής. Αν κανείς σταματήσει να δυναμώνει μυϊκά το πόδι του, ακόμα κι αν κάνει γενικά αθλητισμό, το γόνατό του θα «χάνει» συγκριτικά με ένα υγιές γόνατο. Είναι απαραίτητο, λοιπόν, πέρα από όποιο άθλημα κάνει κάποιος να δυναμώνει πάντα το γόνατο και με βάρη.

Γιατί μπορεί ένα πόδι να το κάνεις μυϊκά άρτιο, όμως αν μετά το παρατήσεις σιγά σιγά θα ατροφεί, επειδή ο τετρακέφαλος ή το μυϊκό σύστημα θυμάται τον τραυματισμό. Μπορείς να περπατήσεις, αλλά χάνεται η μυϊκή μάζα που είχες όταν πέτυχες το μέγιστο σημείο.

iStock

– Πώς μπορεί να αποφύγει κανείς τη ρήξη χιαστού;

Το βασικό που χρειάζεται κανείς είναι ένα καλό μυϊκό σύστημα. Να γυμναζόμαστε συστηματικά, όχι όλη την εβδομάδα να καθόμαστε και το σαββατοκύριακο να πάμε π.χ. να παίξουμε ποδόσφαιρο.

Το δεύτερο είναι να επιδιδόμαστε σε ασκήσεις ιδιοδεκτικότητας. Υπάρχει μια γκάμα τέτοιων ασκήσεων που μας μαθαίνουν να αποφεύγουμε τους τραυματισμούς στο γόνατο. Που μας δοκιμάζουν στις ανωμαλίες του εδάφους, στα άλματα, στις αλλαγές πορείας κ.λπ. Για παράδειγμα, το τρέξιμο και τα άλματα στην άμμο είναι ιδανικές τέτοιες ασκήσεις: το πόδι βουλιάζει, μαθαίνεις να προσγειώνεσαι. Εκπαιδεύεις, δηλαδή, τον εγκέφαλό σου στα ανώμαλα πεσίματα και έτσι τον μαθαίνεις να σε προστατεύει όταν παραστεί ανάγκη.