ΕΝΑΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΕΙ ΤΟΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΙΝΔΥΝΟ ΠΟΥ ΚΡΥΒΕΙ Η ΑΣΠΑΡΤΑΜΗ 

Ο Νικόλας Διέτης PhD, επίκουρος καθηγητής φαρμακολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κύπρου, επιχειρεί μια ψύχραιμη εκτίμηση για το πόσο επικίνδυνη μπορεί πραγματικά να είναι η ασπαρτάμη, με βάση τα μέχρι σήμερα δεδομένα.

Σχετικά με το ρεπορτάζ του Reuters για την ασπαρτάμη και την επικείμενη κατηγοριοποίησή της από τον ΠΟΥ ως «πιθανώς καρκινογόνα», επειδή διαβάζω αρκετές ανακρίβειες και ανησυχούν άνθρωποι που «βασίζονται» σε αυτήν (π.χ. διαβητικοί), αξίζει να δούμε τι ισχύει και τι όχι.

Τo ρεπορτάζ του Reuters αναφέρει ότι η επιτροπή IARC του ΠΟΥ θα κατηγοριοποιήσει την ασπαρτάμη στις 14 Ιουλίου 2023. Επομένως, ακόμη δεν γνωρίζουμε αναλυτικά ποιο είναι το σκεπτικό τους και τα κριτήριά τους, και άρα θα πρέπει να περιμένουμε.

Φυσιολογικά, οι ερωτήσεις του κόσμου είναι πολλές:

• Μπορεί η χρήση ασπαρτάμης στις τροφές να προκάλεσε καρκίνους;
• Ποιος ευθύνεται που τόσα χρόνια μάς δίνανε μια ουσία που θα χαρακτηριστεί «πιθανώς καρκινογόνα»;
• Να αποφεύγω τροφές με ασπαρτάμη;
• Πως μαθαίνουμε ξαφνικά ότι ένα τόσο διαδεδομένο συστατικό είναι πιθανόν καρκινογόνο;

Θα απαντήσω τις ερωτήσεις αυτές με τεκμηρίωση, για να απαντηθούν και οι ανησυχίες ανθρώπων που έχουν βασιστεί στην ασπαρτάμη για λόγους υγείας. Όμως, είναι σημαντικό πρώτα να ξεκαθαρίσουμε 2-3 πράγματα. Πρώτα απ’ όλα, ποια είναι αυτή η επιτροπή του IARC;

To IARC (International Agency for Research on Cancer) είναι ένα σώμα που ιδρύθηκε το 1965 από τον ΠΟΥ και τον ΟΗΕ για να προωθεί την έρευνα στον καρκίνο (κυρίως σε αναπτυσσόμενες χώρες). Και κατηγοριοποιεί ουσίες για τον κίνδυνο καρκινογένεσής τους.

Προσέξτε: Κατηγοριοποιεί τον κίνδυνο (hazard), όχι το ρίσκο (risk).

• Ο κίνδυνος δηλώνει τη δυνατότητα βλάβης.
• Το ρίσκο την ποσοτικοποιεί ως πιθανότητα.

Για παράδειγμα:

• Υπάρχει κίνδυνος να σε χτυπήσει μετεωρίτης ενώ περπατάς; Ναι.
• Ποιο είναι το ρίσκο; Απειροελάχιστο.

Αυτό είναι σημαντικό, διότι το ρίσκο της καρκινογένεσης των συστατικών τροφών το βλέπει άλλη επιτροπή του ΠΟΥ: η JEFCA (Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives), η οποία μάλιστα έχει ζητηθεί να κάνει την αναφορά της για την ασπαρτάμη την ίδια ημέρα με την IARC, στις 14/7/2023.

Η ΙARC, λοιπόν, χρησιμοποιεί ένα σύστημα 4 κατηγοριών κινδύνου καρκινογόνων:

1 – Υπάρχει επαρκής τεκμηρίωση σε ανθρώπους.
2Α – Περιορισμένη τεκμηρίωση σε ανθρώπους, αρκετή σε πειραματόζωα.
2Β – Περιορισμένη τεκμηρίωση σε ανθρώπους και πειραματόζωα.
3 – Ανεπαρκής τεκμηρίωση.

Το ρεπορτάζ του Reuters αναφέρει ότι η ασπαρτάμη θα κατηγοριοποιηθεί για τον κίνδυνο καρκινογένεσης στην κατηγορία 2Β (θα δούμε αν αυτό επαληθευτεί). Στην κατηγορία αυτή μπαίνουν ουσίες για τις οποίες υπάρχει περιορισμένη τεκμηρίωση γενικώς.

Στην ίδια κατηγορία υπάρχουν 322 ουσίες, όπως:

• Το καφεϊκό οξύ (καφές, φρούτα και καρυκεύματα)
• Το γνωστό καρδιοπροστατευτικό φάρμακο διγοξίνη
• Τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία των κινητών τηλεφώνων
• Η προγεσταγόνες ορμόνες (π.χ. αντισυλληπτικά)

Η λίστα εδώ.

Για να αντιληφθούμε τι σημαίνει η κατηγορία 2Β, δείτε τι υπάρχει στην κατηγορία 1, δηλαδή σε αυτή που μπαίνει κάτι για το οποίο έχουμε επαρκή τεκμηρίωση για τον κίνδυνο καρκινογένεσης: το κόκκινο κρέας, ο αμίαντος και το κάπνισμα!

Είναι πιστεύω γνωστό ότι, ενώ ο κίνδυνος καρκινογένεσης από τη συστηματική κατανάλωση κόκκινου κρέατος, την έκθεση σε αμίαντο ή το κάπνισμα είναι τεκμηριωμένος και για τα τρία, το πραγματικό ρίσκο του καθενός είναι εντελώς διαφορετικό και άρα διαφορετική είναι η βαρύτητά του για την δημόσια υγεία.

Μάλιστα, βλέποντας το παρακάτω infographic του IARC, διαπιστώνει κάποιος ότι στην κατηγορία 1 περιλαμβάνονται και τα αλκοολούχα ποτά γενικώς! Επομένως, η εισαγωγή της ασπαρτάμης στην λίστα 2Β της IARC δεν πρέπει να προκαλεί πανικό και χρειάζεται να αξιολογείται αναλογικά.

Αυτό ΔΕΝ σημαίνει ότι η κατηγορία 2Β δεν είναι χρήσιμη ή δεν διαπιστώνει κίνδυνο. Η ανάγνωση θα πρέπει να γίνεται στα σωστά πλαίσια: Εισάγεται η ουσία ασπαρτάμη σε μια κατηγορία διαπίστωσης κινδύνου, στην οποία εισάγονται όσες ουσίες έχουν περιορισμένη τεκμηρίωση.

Προσωπικά, πιστεύω ότι η έκθεση της άλλης επιτροπής, της JΕFCA, η οποία θα αναλύσει την κατηγοριοποίηση του ΡΙΣΚΟΥ στην κατανάλωση της ασπαρτάμης, είναι πιο σημαντική ως προς την σημασία της για τη δημόσια υγεία, παρά η έκθεση της IARC. Μένει να δούμε τι θα πει και εκείνη.

Παρ’ όλα αυτά, οι γνώσεις μας για την ασπαρτάμη είναι αρκετές και δεν πιστεύω ότι θα υπάρξουν τρομακτικές αλλαγές με την έκθεση της JΕFCA. Η ασπαρτάμη ανακαλύφθηκε το 1965 και πήρε άδεια χρήσης το 1974. Υπάρχουν πάνω από 1700 δημοσιευμένες μελέτες για αυτήν. Δεν είναι άγνωστη ουσία.

Οι ποσότητες ασπαρτάμης που χρησιμοποιούμε σήμερα στις τροφές είναι ΠΟΛΥ πιο κάτω από τα ανώτατα ΗΜΕΡΗΣΙΑ όρια ρίσκου που γνωρίζουμε σήμερα, δηλαδή τα 40mg/κιλό βάρους. Αυτό σημαίνει ότι άνθρωπος 70 κιλών μπορεί να καταναλώνει 2800mg/ημέρα.

Αν η επιτροπή JΕFCA, με βάση τα όποια νέα ή παλαιότερα στοιχεία έχει, επιλέξει να μειώσει αυτό το ανώτατο καθημερινό όριο κατανάλωσης ασπαρτάμης με βάση τον κίνδυνο καρκινογένεσης (κατηγοριοποιημένο ως περιορισμένης τεκμηρίωσης απ’ την IARC), θα το δούμε στις 14 Ιουλίου.

H δική μου εκτίμηση –χωρίς να έχω μαντικές ικανότητες, απλά βασισμένος σε προηγούμενες παρόμοιες περιπτώσεις– είναι ότι δεν θα δούμε δραματικές αλλαγές στο ρίσκο. Ακόμη και στο ΜΙΣΟ να πέσει το ανώτατο όριο (δηλαδή 20mg/κιλό), πάλι δεν θα σήμαινε πολλά για την μέση κατανάλωση.

Παρεμπιπτόντως, αν αναρωτιέται κάποιος από πού προκύπτει η όποια τοξικότητα της ασπαρτάμης, αρκεί να δει τη χημεία πίσω από την ουσία αυτή για να αντιληφθεί και πόσο χαμηλό ρίσκο έχει για τοξικότητα:

Η ασπαρτάμη είναι συνθετικό γλυκαντικό που αποτελείται από δύο αμινοξέα, τη φενιλαλανίνη (γαλάζιο) και το ασπαρτικό οξύ (κόκκινο), μαζί με ένα μεθυλεστέρα (ροζ).

Με την πέψη και τον μεταβολισμό, ο μεθυλεστέρας προκαλεί παραγωγή μεθανόλης και αυτή δίνει φορμικό οξύ. ΑΥΤΟ κάνει τη ζημιά!

Το φορμικό οξύ προκαλεί αλλοιώσεις στο DNA των κυττάρων, οι οποίες πάντα είναι πηγή καρκινογένεσης.

Αλλά ο ΧΡΥΣΟΣ κανόνας της φαρμακολογίας και τοξικολογίας λέει ότι ΜΟΝΟ η ποσότητα (συγκέντρωση) καθορίζει αν κάτι είναι τοξικό ή όχι. Αυτή η ποσότητα είναι που καθορίζει το ρίσκο.

Η μεθανόλη (η πηγή του φορμικού οξέος) που παράγεται από την ασπαρτάμη η οποία βρίσκεται στα αναψυκτικά είναι περίπου 50mg/λίτρο. Tο οποίο είναι 3 φορές λιγότερο από την μεθανόλη που υπάρχει στον χυμό πορτοκάλι και 4 φορές λιγότερο από αυτήν στο κρασί!

Άρα, καταλαβαίνει κανείς ότι δεν θα πρέπει να υπάρχει αναστάτωση από το ρεπορτάζ του Reuters ή την επικείμενη αναφορά των IARC/JAFCA. Επιστημονικά υπάρχει σίγουρα κάποιο ενδιαφέρον, αλλά θεωρώ απίθανο να υπάρξουν μεγάλες αλλαγές σε θέματα δημόσιας υγείας.