ΕΜΒΟΕΣ: ΜΗΠΩΣ ΕΧΕΙΣ ΚΙ ΕΣΥ ΒΟΥΗΤΟ ΣΤ’ ΑΥΤΙΑ;

Ανασκόπηση μελέτης έδειξε πως οι εμβοές φαίνεται να συνδέονται με μια κρίσιμη σωματική λειτουργία, ανοίγοντας έτσι ένα «παράθυρο» για την εξεύρεση θεραπείας.

Μελέτη του 2013 έκανε γνωστό πως το 15% του παγκόσμιου πληθυσμού ταλαιπωρείται από εμβοές. Πρόκειται για το βουητό (ή το σφύριγμα) στ’ αυτιά, όταν ακούμε έναν ήχο χωρίς να υπάρχει εξωτερική πηγή. Εκτιμάται ότι το 30% των κατοίκων του πλανήτη θα βασανιστούν από αυτή τη συνθήκη κάποια στιγμή της ζωής τους. Για έναν στους 8 ανθρώπους, οι εμβοές δεν εξαφανίζονται ποτέ.

Για την ιστορία, η πρώτη σχετική καταγραφή έγινε το 1.600 π.Χ. Παρ’ όλα αυτά, οι επιστήμονες ακόμα δεν έχουν κατανοήσει πλήρως το φαινόμενο, ή το γιατί εμφανίζεται σε κάποιους ανθρώπους και σε άλλους όχι, και ως εκ τούτου δεν ξέρουν πώς να το γιατρέψουν. Πάντως, έχει διαπιστωθεί πως τον κίνδυνο αυξάνουν α) η απώλεια της ακοής και β) η έκθεση σε δυνατούς ήχους.

Το κύριο πρόβλημα είναι πως η ανάπτυξη των εμβοών φαίνεται να περιλαμβάνει διεργασίες που συμβαίνουν σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου. Αυτό καθιστά δύσκολο για τους ερευνητές να καταλήξουν σε ποια περιοχή πρέπει να στοχεύσουν. Έχουν δοκιμαστεί πολλά, που χαρακτηρίστηκαν ως πολλά υποσχόμενα, αλλά δεν επιβεβαιώθηκαν ως τέτοια με ασφάλεια και σε μακροπρόθεσμη κλίμακα.

Το δεύτερο μεγαλύτερο πρόβλημα όσων προσπαθούν να βρουν θεραπεία είναι το επίπεδο επίδρασης που έχουν οι εμβοές στην καθημερινή ζωή ενός ανθρώπου. Η πλειοψηφία δεν χαρακτηρίζει την πάθηση ως προβληματική. Όταν είναι έντονη, προκαλεί δυσχέρεια στην ακοή, τη συγκέντρωση, τη χαλάρωση και την εστίαση. Κάποιοι έχουν αναφέρει πως δυσκολεύονται και να εργαστούν. Άλλοι ότι δεν μπορούν να κοιμηθούν και ως εκ τούτου να «λειτουργήσουν» μέσα στην ημέρα. Όσο για την αδυναμία να γλιτώσουν από το βουητό, πολλές φορές οδηγεί στην απογοήτευση, το στρες και την κατάθλιψη.

iStock

Στην έρευνα του 2013 είχε αναφερθεί ότι «οι εμβοές είναι ένα κοινό ιατρικό σύμπτωμα που μπορεί να είναι εξουθενωτικό. Οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν απώλεια ακοής, ωτοτοξική φαρμακευτική αγωγή, τραυματισμό στο κεφάλι και κατάθλιψη, όταν ασθενείς υποφέρουν για μήνες και χρόνια.

»Δεν υπάρχουν διαθέσιμες αποτελεσματικές φαρμακευτικές θεραπείες, αν και πολλές έρευνες βρίσκονται σε εξέλιξη για τους μηχανισμούς και τις πιθανές θεραπείες. Η χειρουργική επέμβαση για οποιαδήποτε ωτολογική παθολογία που σχετίζεται με εμβοές μπορεί να είναι αποτελεσματική για αυτή την πάθηση, ωστόσο μπορεί να επιμείνουν.

»Οι διαθέσιμες θεραπείες περιλαμβάνουν ακουστικά βαρηκοΐας όταν εντοπίζεται απώλεια ακοής (ακόμη και ήπια ή μονόπλευρη), ηχοθεραπεία ευρείας ζώνης και συμβουλευτική».

Τι είναι στην ουσία οι εμβοές

Όπως έγραψε στο The Conversation η Eldre Beukes, μεταδιδακτορική ερευνήτρια του Πανεπιστημίου Anglia Ruskin, «πρόκειται για μια αντίληψη-φάντασμα. Αυτό συμβαίνει όταν η εγκεφαλική δραστηριότητα μας κάνει να βλέπουμε, να ακούμε ή να μυρίζουμε πράγματα που δεν υπάρχουν. Οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν αντιλήψεις-φαντάσματα μόνο όταν κοιμούνται. Η εξαίρεση είναι τα άτομα με εμβοές, που ακούν φανταστικούς ήχους ενώ είναι ξύπνιοι.

»Ο δεύτερος λόγος αφορά τη μεταβολή της εγκεφαλικής δραστηριότητας, με ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου (όπως αυτές που εμπλέκονται στην ακοή) να είναι δυνητικά πιο ενεργές από όσο θα έπρεπε. Αυτό μπορεί επίσης να εξηγήσει πώς συμβαίνουν οι αντιλήψεις φάντασμα. Όταν κοιμόμαστε, η δραστηριότητα σε αυτές τις ίδιες περιοχές του εγκεφάλου επίσης αλλάζει».

Η έρευνα που άνοιξε την πόρτα για θεραπείες

Πρόσφατη ανασκόπηση έρευνας με τίτλο «Εμβοές: σε ένα σταυροδρόμι μεταξύ της αντίληψης-φαντάσματος και του ύπνου», εντόπισε μερικούς εγκεφαλικούς μηχανισμούς που αποτελούν τη βάση των εμβοών και του ύπνου. Η καλύτερη κατανόηση αυτών των μηχανισμών –και του τρόπου με τον οποίο συνδέονται–, θα μπορούσε κάποια μέρα να μας βοηθήσει να βρούμε τρόπους διαχείρισης και θεραπείας.

Όπως εξήγησαν κάποιοι από τους συγγραφείς της ανασκόπησης, όταν κοιμόμαστε, το σώμα μας βιώνει πολλαπλά στάδια ύπνου. Ένα από τα πιο σημαντικά στάδια είναι ο ύπνος αργών κυμάτων (γνωστός και ως βαθύς ύπνος). Θεωρείται το πιο ξεκούραστο στάδιο.

Κατά τη διάρκεια του ύπνου βραδέων κυμάτων, η εγκεφαλική δραστηριότητα κινείται με διακριτικά «κύματα» στις διάφορες περιοχές του εγκεφάλου. Ενεργοποιεί μαζί μεγάλες περιοχές (π.χ. αυτές που εμπλέκονται με τη μνήμη και την επεξεργασία ήχων), πριν προχωρήσει σε άλλες. Πιστεύεται ότι ο ύπνος αργών κυμάτων επιτρέπει στους νευρώνες του εγκεφάλου (βλ. εξειδικευμένα εγκεφαλικά κύτταρα που στέλνουν και λαμβάνουν πληροφορίες) να ανακάμψουν από την καθημερινή φθορά. Επιπροσθέτως, βοηθά τον ύπνο να μας κάνει να νιώθουμε ξεκούραστοι.

Η πραγματικότητα είναι ότι δεν βιώνει κάθε περιοχή του εγκεφάλου την ίδια ποσότητα δραστηριότητας αργών κυμάτων. Είναι πιο έντονη σε περιοχές που χρησιμοποιούμε περισσότερο όταν είμαστε ξύπνιοι, όπως εκείνες που είναι σημαντικές για την κινητική λειτουργία και την όραση.

Μερικές φορές, ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου μπορεί να είναι υπερδραστήριες κατά τη διάρκεια του ύπνου βραδέων κυμάτων. Αυτό συμβαίνει σε διαταραχές ύπνου, όπως η υπνοβασία.

Κάτι παρόμοιο μπορεί να συμβεί σε άτομα με εμβοές. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι οι υπερκινητικές περιοχές του εγκεφάλου μπορεί να μείνουν ξύπνιες στον κατά τα άλλα κοιμισμένο εγκέφαλο.

Αυτό θα εξηγούσε γιατί πολλοί άνθρωποι με εμβοές βιώνουν διαταραγμένο ύπνο και νυχτερινούς τρόμους πιο συχνά από τους ανθρώπους που δεν έχουν εμβοές.

ΟΙ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΕΜΒΟΕΣ ΚΑΝΟΥΝ ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΒΑΘΥ ΥΠΝΟ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΥΠΟΛΟΙΠΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ.

Ύπνος και εμβοές

Οι ασθενείς με εμβοές περνούν περισσότερο χρόνο σε ελαφρύ ύπνο. Οι ερευνητές διέκριναν πως οι εμβοές εμποδίζουν τον εγκέφαλο να παράγει τη δραστηριότητα αργών κυμάτων που απαιτείται για έναν βαθύ ύπνο, με αποτέλεσμα ελαφρύ και διακοπτόμενο ύπνο.

Παρόλο που οι ασθενείς με εμβοές έχουν κατά μέσο όρο λιγότερο βαθύ ύπνο από τους ανθρώπους χωρίς εμβοές, στην ανασκόπηση που έγινε φάνηκε ότι ο βαθύς ύπνος δεν επηρεάζεται σχεδόν καθόλου από τις εμβοές. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι η εγκεφαλική δραστηριότητα που συμβαίνει κατά τη διάρκεια του βαθύτερου ύπνου ουσιαστικά τις καταστέλλει.

Υπάρχουν μερικοί τρόποι που ο εγκέφαλος μπορεί να καταστείλει τις εμβοές κατά τη διάρκεια του βαθύ ύπνου. Ο πρώτος έχει να κάνει με τους νευρώνες του εγκεφάλου. Μετά από μια μακρά περίοδο εγρήγορσης, οι νευρώνες στον εγκέφαλο πιστεύεται ότι μεταβαίνουν σε λειτουργία δραστηριότητας αργού κύματος, για να ανακάμψουν. Όσο περισσότεροι νευρώνες είναι μαζί σε αυτή τη λειτουργία, τόσο ισχυρότερη είναι η ώθηση για την «ένωση» του υπόλοιπου εγκεφάλου.

Η ορμή για ύπνο μπορεί να γίνει αρκετά ισχυρή, ώστε οι νευρώνες στον εγκέφαλο να περάσουν τελικά σε λειτουργία δραστηριότητας αργού κύματος. Δεδομένου ότι αυτό ισχύει ιδιαίτερα για περιοχές του εγκεφάλου που είναι υπερδραστήριες κατά τη διάρκεια της εγρήγορσης, οι ερευνητές πιστεύουν ότι οι εμβοές μπορεί να καταστέλλονται ως αποτέλεσμα αυτού.

Η δραστηριότητα αργών κυμάτων έχει επίσης αποδειχθεί ότι παρεμβαίνει στην επικοινωνία μεταξύ των περιοχών του εγκεφάλου. Κατά τη διάρκεια του βαθύτερου ύπνου, όταν η δραστηριότητα αργών κυμάτων είναι πιο έντονη, αυτό μπορεί να εμποδίσει τις υπερκινητικές περιοχές να διαταράξουν άλλες περιοχές του εγκεφάλου ώστε να μη διακόψουν τον ύπνο.

Αυτό θα εξηγούσε γιατί άτομα με εμβοές μπορούν να κοιμηθούν βαθιά και γιατί οι εμβοές μπορεί να καταστέλλονται κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Ο ύπνος είναι σημαντικός και για την ενίσχυση της μνήμης μας, βοηθώντας να γίνουν αλλαγές στις συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων στον εγκέφαλο. Οι γιατροί εξήγησαν ότι οι αλλαγές στη συνδεσιμότητα του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια του ύπνου συμβάλλουν σε ό,τι κάνει τις εμβοές να διαρκούν για μεγάλο χρονικό διάστημα – μετά από μια αρχική ενεργοποίηση, όπως η απώλεια ακοής.

«Σε μελλοντική έρευνα, στη δραστηριότητα των εμβοών στον εγκέφαλο στο στάδιο του ύπνου θα μπορούσαμε να παρακολουθήσουμε ταυτόχρονα με την καταγραφή της εγκεφαλικής δραστηριότητας. Αυτό μπορεί να μας βοηθήσει να μάθουμε περισσότερα για τη σχέση μεταξύ των εμβοών και του ύπνου και να κατανοήσουμε πώς οι εμβοές μπορούν να ανακουφιστούν από τη φυσική δραστηριότητα του εγκεφάλου».