ΕΛΠΙΔΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΑΥΤΟΑΝΟΣΑ ΔΙΝΕΙ ΕΝΑ ΤΕΛΕΙΩΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ ΕΜΒΟΛΙΟ

Τι σημαίνει «αντίστροφο εμβόλιο» και πώς θα μπορούσε να βοηθήσει έναν ασθενή με αυτοάνοσο; Ερευνητές έκαναν το πρώτο βήμα στην ανακάλυψη μιας ελπιδοφόρας θεραπείας, η οποία φάνηκε να έχει αποτελέσματα στη σκλήρυνση κατά πλάκας.

Καθώς οι ασθενείς με αυτοάνοσα νοσήματα αυξάνουν συνεχώς μπροστά στα έκπληκτα μάτια των επιστημόνων που δεν μπορούν να εξηγήσουν το γιατί και τις περισσότερες φορές μαζί με τη φαρμακευτική αγωγή συστήνουν και «διαχείριση του άγχους», οι έρευνες για αποτελεσματικότερες θεραπείες –ευτυχώς– συνεχίζονται.

Οι ερευνητές, έχοντας κατά νου ότι στα αυτοάνοσα νοσήματα το αμυντικό σύστημα του οργανισμού μπερδεύεται και στρέφεται εναντίον των υγιών κυττάρων του, ανέπτυξαν έναν νέο τύπο εμβολίου στη Σχολή Μοριακής Μηχανικής Pritzker (PME) του Πανεπιστημίου του Σικάγο.

Αυτό που έδειξε η μελέτη στο εργαστηριακό (προς το παρόν) περιβάλλον είναι ότι το εμβόλιο αυτό μπορεί να αντιστρέψει εντελώς αυτοάνοσες ασθένειες, όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας και ο διαβήτης τύπου 1 και όλα αυτά χωρίς να καταστείλει το υγιές ανοσοποιητικό σύστημα.

Αυτοάνοσα νοσήματα: Οι τρέχουσες θεραπείες

Σήμερα, οι αυτοάνοσες ασθένειες αντιμετωπίζονται γενικά με φάρμακα που καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα, καθιστώντας το πιο αδύναμο, ώστε να μην βάλλεται και εναντίον του εαυτού του.

iStock

Αυτές οι θεραπείες μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματικές, αλλά ταυτόχρονα μπλοκάρουν τις ανοσολογικές αποκρίσεις που είναι απαραίτητες για την καταπολέμηση των λοιμώξεων κι άλλων προβλημάτων και έτσι έχουν σημαντικές παρενέργειες.

Πώς λειτουργεί ένα τυπικό και πώς ένα «αντίστροφο» εμβόλιο

Ένα τυπικό εμβόλιο διδάσκει το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίζει έναν ιό ή ένα βακτήριο ως εχθρό που πρέπει να του επιτεθεί. Το νέο «αντίστροφο εμβόλιο» κάνει ακριβώς το αντίθετο: αφαιρεί τη μνήμη ενός μορίου από το ανοσοποιητικό σύστημα.

Και ενώ μια τέτοια διαγραφή της ανοσολογικής μνήμης θα ήταν ανεπιθύμητη για μολυσματικές ασθένειες, μπορεί να σταματήσει αυτοάνοσες αντιδράσεις όπως αυτές που παρατηρούνται στη σκλήρυνση κατά πλάκας, τον διαβήτη τύπου Ι ή τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, όπου το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στους υγιείς ιστούς.

Το «αντίστροφο εμβόλιο» των ερευνητών, όπως πολύ εύστοχα το χαρακτήρισαν οι ίδιοι, φαίνεται ότι δούλεψε στην πολλαπλή σκλήρυνση στην οποία το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στη μυελίνη, οδηγώντας σε αδυναμία και μούδιασμα, απώλεια όρασης και, τελικά, προβλήματα κινητικότητας και παράλυση.

«Αντί να ενισχύσουμε την ανοσία όπως με ένα εμβόλιο, μπορούμε να την περιορίσουμε με έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο με ένα αντίστροφο εμβόλιο», σχολίασε ο επικεφαλής της μελέτης.

«Το νέο εμβόλιο λειτουργεί σαν "αντι-εμβόλιο" το οποίο αφαιρεί από το ανεξέλεγκτο ανοσοποιητικό μας σύστημα την ικανότητα μνήμης στα αυτοδραστικά λεμφοκύτταρα που επιτίθενται σε κύτταρα και ιστούς του ανθρώπινου οργανισμού. Πρόκειται για μια πολύ ελπιδοφόρα ανακάλυψη για όλες τις αυτοάνοσες ασθένειες», αναφέρει ο καθηγητής Δημήτριος Μπογδάνος, Διευθυντής Κλινικής Ρευματολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας στον τομέα Παθολογίας στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Λάρισας.

iStock

Το αμυντικό σύστημα εναντίον του εαυτού του

Η δουλειά των Τ κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος είναι να αναγνωρίζουν ανεπιθύμητα κύτταρα και μόρια –από ιούς και βακτήρια έως καρκίνους– ως ξένα προς το σώμα και να τα ξεφορτώνονται.

Μόλις τα Τ κύτταρα ξεκινήσουν μια αρχική επίθεση εναντίον ενός αντιγόνου, διατηρούν τη μνήμη του εισβολέα για να το εξαλείψουν πιο γρήγορα στο μέλλον.

Τα Τ κύτταρα μπορούν να κάνουν λάθη, ωστόσο, και να αναγνωρίσουν τα υγιή κύτταρα ως ξένα. Σε άτομα με σκλήρυνση κατά πλάκας, για παράδειγμα, τα Τ κύτταρα επιτίθενται στη μυελίνη, την προστατευτική επικάλυψη γύρω από τα νεύρα.

Το «αντίστροφο εμβόλιο» νίκησε την πολλαπλή σκλήρυνση και την κοιλιοκάκη

Το «αντίστροφο εμβόλιο» εκμεταλλεύεται τον τρόπο με τον οποίο το ήπαρ ενεργοποιεί το αμυντικό σύστημα. Οι ερευνητές συνδύασαν ένα αντιγόνο –ένα μόριο που δέχεται επίθεση από το ανοσοποιητικό σύστημα– με ένα μόριο που μοιάζει με θραύσμα γερασμένου κυττάρου, το οποίο το ήπαρ θα αναγνώριζε ως φίλο και όχι εχθρό.

Το ανοσοποιητικό σύστημα σταμάτησε να επιτίθεται στη μυελίνη, επιτρέποντας στα νεύρα να λειτουργήσουν ξανά σωστά και αντιστρέφοντας τα συμπτώματα της νόσου σε πειραματόζωα.

Σε μια σειρά άλλων πειραμάτων, οι επιστήμονες έδειξαν ότι η ίδια προσέγγιση λειτούργησε για να ελαχιστοποιήσει κι άλλες συνεχιζόμενες ανοσολογικές αντιδράσεις.

Οι αρχικές δοκιμές ασφάλειας φάσης Ι έχουν ήδη διεξαχθεί και σε άτομα με κοιλιοκάκη, ωστόσο βρισκόμαστε ακόμη πολύ μακριά από την έγκριση τέτοιων εμβολίων.