ΕΙΝΑΙ Η ΒΑΡΗΚΟΪΑ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΗ;

Ανησυχείς αν θα κληρονομήσεις τη βαρηκοΐα των προγόνων σου; Μπορείς να κάνεις κάτι για να το αποφύγεις; Πότε χρειάζεται να πας στον ΩΡΛ;

Ου γαρ έρχεται μόνον, και ανάμεσα στις πρώτες απώλειες που διακρίνει κανείς από τη μέση ηλικία και μετά είναι αυτή της ακοής. Έχει βρεθεί από μελέτες πως η ακοή είναι η πρώτη από τις πέντε αισθήσεις που «χάνουμε» μεγαλώνοντας. Και μάλιστα αρκετά νωρίς, ίσως ακόμα και από τα 45.

Ακούγεται τρομακτικό; Είναι σίγουρα λυπηρό και επικίνδυνο. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τη γιαγιά μου, που από τα 70 της δυσκολευόταν να ακούσει όταν κάποιος της μιλούσε από άλλο δωμάτιο. Γκρίνιαζε ότι εμείς φταίμε, ότι δεν μιλάμε αρκετά δυνατά. Δώσαμε αγώνα για να την πάμε σε ΩΡΛ, να την πείσουμε να φορέσει ακουστικό και, στα βαθιά γεράματα πλέον, τη θυμάμαι να κάθεται μπροστά στην τηλεόραση, να παρακολουθεί σε πλήρη ένταση ήχου ένα πρόγραμμα και να αδυνατεί να ακούσει οτιδήποτε άλλο.

Ο πεθερός μου, από την άλλη, που από τα 60 είχε χάσει σχεδόν εντελώς την ακοή του από το ένα αυτί, δεν τα βρήκε ποτέ με τα ακουστικά, κι ας είχε τα καλύτερα. Μία τον ενοχλούσαν, μία τα έχανε και τα έτρωγε ο σκύλος. Κατέληξε να βλέπει τηλεόραση με κάτι τεράστια ασύρματα ακουστικά κεφαλής, με τα οποία κυκλοφορούσε σε όλο το σπίτι, για μην ενοχλεί τους υπόλοιπους. Και, βέβαια, όταν μιλούσε φώναζε πολύ, ενώ πολύ συχνά έχανε την ισορροπία του στο περπάτημα και μερικές φορές έπεφτε.

iStock

Η βαρηκοΐα δεν έρχεται μόνη

Η απώλεια ακοής φέρνει μαζί και μοναξιά. Το άτομο που δεν ακούει, απογοητευμένο από την αδυναμία του να συμμετέχει ακόμα και στα κοινά του σπιτιού, απομονώνεται σε έναν δικό του σιωπηλό κόσμο. Αν το περιβάλλον δεν σταθεί πλάι του, αυτό μπορεί να επιφέρει ακόμα και προβλήματα ψυχική υγείας.

Το Αμερικανικό Ινστιτούτο Γήρανσης διαπίστωσε έπειτα από μελέτες ότι περίπου 1 στα 3 άτομα ηλικίας από 65 έως 74 ετών υποφέρουν από απώλεια ακοής. Από τα 75 και μετά το ποσοστό αυξάνεται στο 50%. Τα άτομα αυτά έχουν 47% περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν συμπτώματα κατάθλιψης. Επιβαρύνονται από την αδυναμία επαρκούς επικοινωνίας με το περιβάλλον, η οποία προκαλεί αισθήματα ντροπής, αμηχανίας, ανεπάρκειας αλλά και αποπροσανατολισμού, αφού το άτομο δεν ξέρει πώς να συμμετέχει σε μια συζήτηση αν δεν ακούσει καλά τι λέγεται. Έχει βρεθεί ότι κάποια άτομα εμφάνισαν ακόμα και παράνοια, πιστεύοντας πως οι άλλοι συζητούν γι’ αυτά. Τελικά, ο απελπισμένος ηλικιωμένος απλά εξαντλείται από την υπερπροσπάθεια να επικοινωνήσει και καταλήγει να κλείνεται στον εαυτό του. Να γίνεται απλός παρατηρητής της ζωής, αντί για ενεργό μέλος της.

Βαρηκοΐα και κληρονομικότητα

Πειράζω μερικές φορές τον άντρα μου, όταν δεν ακούει τι του λέμε, ότι το κληρονόμησε από τον μπαμπά του, όμως καταλαβαίνω ότι ανησυχεί. Ουσιαστικά, οι αιτίες της βαρηκοΐας είναι πολλές. Για το 50%-60% των ανθρώπων που γεννιούνται με αυτήν ευθύνονται γενετικοί παράγοντες. Υπάρχουν, όμως, και περιβαλλοντικές αιτίες που μπορεί να προκαλέσουν βαρηκοΐα σε ένα μωρό, π.χ. κάποια λοίμωξη της μητέρας κατά την εγκυμοσύνη ή επιπλοκές μετά τον τοκετό. Άλλες φορές ευθύνονται τόσο τα γονίδια όσο και το περιβάλλον. Σύμφωνα με το αμερικανικό CDC, έχει βρεθεί πως ορισμένα φάρμακα μπορεί προκαλέσουν απώλεια ακοής, αλλά μόνο σε άτομα που έχουν συγκεκριμένες μεταλλάξεις στα γονίδιά τους, δηλαδή που τα γονίδιά τους δεν έχουν σχηματιστεί όπως θα έπρεπε.

Κάποιες μεταλλάξεις κληροδοτούνται από γενιά σε γενιά, ενώ άλλες όχι. Αν περισσότερα από ένα άτομα στην οικογένεια υποφέρουν από βαρηκοΐα, αυτή πιθανόν να είναι κληρονομική. Πάντως, περίπου το 70% των μεταλλάξεων που προκαλούν απώλεια ακοής είναι μη-συνδρομικές, δηλαδή δεν συνοδεύονται από άλλα συμπτώματα, ενώ για το υπόλοιπο 30% μπορεί να συνοδεύονται από άλλα προβλήματα, π.χ. τύφλωση.

iStock

Όπως επισημαίνει ο χειρουργός ΩΡΛ Κωνσταντίνος Σουλαντίκας, «φυσιολογικά η ακοή του ατόμου μειώνεται προοδευτικά όσο μεγαλώνει». Την ίδια ώρα, όμως, «μπορεί να είναι κληρονομική, συγγενής ή επίκτητη, δηλαδή να προκαλείται στη μετέπειτα ζωή χωρίς να οφείλεται σε προβλήματα που υπάρχουν κατά τη γέννηση».

Ο χειρουργός ΩΡΛ Παναγιώτης Γκερμπεσιώτης συμπληρώνει: «Υπάρχει η κληρονομικού τύπου βαρηκοΐα, που κάποια στιγμή στη ζωή του ασθενούς θα έρθει. Υπάρχει η οικογενής πρεσβυακουσία, δηλαδή η βαρυκοΐα γήρανσης που εμφανίζεται σε μέλη της οικογένειας, με αποτέλεσμα αντί για απώλεια ακοής στα 65 να την εμφανίσεις στα 45. Και υπάρχει και η μεικτού τύπου απώλεια ακοής, όταν υπάρχει βαρηκοΐα αγωγιμότητας και νευροαισθητήρια βαρηκοΐα, η οποία φαίνεται να κληροδοτείται συχνότερα από τη μητέρα στην κόρη ή την εγγονή».

Με λίγα λόγια, οι περισσότεροι από εμάς κινδυνεύουμε να χάσουμε σε κάποιον βαθμό την ακοή μας μεγαλώνοντας, εξαιτίας της φυσιολογικής φθοράς των νευρικών κυττάρων, όμως η πιθανότητα αυξάνεται πολύ περισσότερο αν το ίδιο είχε συμβεί και στους γονείς μας.

Πώς θα καταλάβω ότι δεν ακούω;

Το πιθανότερο είναι ότι δεν θα καταλάβεις ότι δεν ακούς μέχρι να στο επισημάνουν οι γύρω σου. Σε κάθε περίπτωση, κάποια πολύ χαρακτηριστικά πρώτα συμπτώματα της απώλειας ακοής είναι:

• Να ζητάς από τους γύρω σου να επαναλαμβάνουν όσα λες.
• Να νιώθεις ένα κουδούνισμα ή ένα βουητό μέσα στα αυτιά σου.
• Να ακούς τις ομιλίες «φιμωμένα» και τελικά να δυσκολεύεσαι να παρακολουθήσεις μια συζήτηση.
• Να δυναμώνεις διαρκώς τον ήχο στην τηλεόραση.
• Να δυσκολεύεσαι να ακούσεις όταν μιλάς στο τηλέφωνο.
• Να μην ακούς καλά τα κουδούνια.
• Να έχεις συχνά ζαλάδες ή ιλίγγους.

Αν υποπτεύεσαι ότι η ακοή σου έχει μειωθεί, είναι απαραίτητο να αναζητήσεις ειδικό ΩΡΛ που θα πραγματοποιήσει ένα τεστ ακοής και θα ελέγξει τους ακουστικούς πόρους και τα τύμπανα. Μπορεί το πρόβλημα να είναι απλά λίγη κυψελίδα ή υγρό στο αυτί, και αφαιρώντας τα η ακοή σου να επανέλθει πλήρως!

iStock

Υπάρχει πρόληψη;

Αν δεν γεννήθηκε κανείς με βαρηκοΐα, οι δύο συνηθέστερες αιτίες που την εμφάνισε μεγαλώνοντας είναι είτε οι πολύ δυνατοί ήχοι είτε το γήρας. Στην πρώτη περίπτωση, οι πολύ δυνατοί ήχοι για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να τραυματίσουν τα τριχοειδή αγγεία ή τα νευρικά κύτταρα που στέλνουν ηχητικά κύματα στον εγκέφαλο. Τις περισσότερες φορές πρόκειται για μια κατάσταση μόνιμη, όπως άλλωστε και η μείωση της ακοής που έρχεται προοδευτικά με το γήρας.

Σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν κάποια προληπτικά μέτρα που μπορεί να την καθυστερήσουν:

• Η προστασία των αφτιών στον χώρο εργασίας ή όταν το περιβάλλον έχει έντονους θορύβους, με ακουστικά και ωτοασπίδες.
• Η αποφυγή έκθεσης σε δυνατούς ήχους (π.χ. συναυλίες, κυνήγι, οδήγηση μοτοσικλέτας).
• Οι τακτικές εξετάσεις ακοής, κατά τις οποίες μπορεί να αφαιρείται η κυψελίδα αν κρίνεται απαραίτητο.
• Ο έλεγχος των φαρμάκων που λαμβάνεις, τα οποία μπορεί να επηρεάζουν την ακοή σου.
• Η αποφυγή του καπνίσματος, το οποίο έχει βρεθεί ότι αυξάνει τον κίνδυνο βαρηκοΐας κατά 15,1%.

Πότε έρχεται η ώρα για ακουστικά;

Σε αντίθεση με τις υπόλοιπες περιπτώσεις βαρηκοΐας που επιδέχονται θεραπείας, αυτή που σχετίζεται με το γήρας σπάνια μπορεί να θεραπευτεί πλήρως. Το άτομο τότε, εφόσον το συστήσει ΩΡΛ, πιθανά να χρειαστεί κάποιο βοήθημα ακοής (ακουστικό βαρηκοΐας ή κοχλιακό εμφύτευμα).

Αξίζει, πάντως, να γνωρίζει κανείς πως δεν πρέπει να φτάσει κανείς να έχει σοβαρό πρόβλημα βαρηκοΐας για να στραφεί στα ακουστικά. Αυτά συνιστάται να εφαρμόζονται όσο ακόμα η βαρηκοΐα είναι μέτριου βαθμού, προκειμένου να συνεργάζονται και να αξιοποιούν την ακοή που ακόμα υπάρχει. Τα ακουστικά διατηρούν την ακουστική «μνήμη» με τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος, διατηρώντας τις συνδέσεις του αυτιού με τον εγκέφαλο ενεργές. Συνεπώς, δεν θα πρέπει να τα αποφεύγει κανείς από φόβο μην χαρακτηριστεί «γέρος».