ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΞΗΓΕΙ ΠΟΤΕ ΒΛΑΠΤΕΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ

Ο Δρ Ιωάννης Γουλής, καθηγητής Γαστρεντερολογίας και Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης του Ήπατος, μιλά στο OW για τη σχέση μας με το αλκοόλ, που είναι σίγουρα πιο στενή από όσο θα έπρεπε.

Θα σου κάνω τέσσερις ερωτήσεις σχετικά με το αλκοόλ και θέλω να απαντήσεις με το χέρι στην καρδιά:

1. Έχεις αποφασίσει ποτέ να σταματήσεις να πίνεις για μια βδομάδα ή και περισσότερο, αλλά αυτό κράτησε μόνο για δύο μέρες;
2. Επιθυμείς να μην ασχολούνται οι άλλοι μαζί σου όσον αφορά το ποτό και να μη σου λένε τι να κάνεις;
3. Έχεις ποτέ αλλάξει από ένα είδος ποτού σε άλλο, ελπίζοντας ότι αυτό θα σε εμπόδιζε από το να μεθύσεις;
4. Σε ένα πάρτι, σε μια συγκέντρωση, προσπαθείς να πάρεις παραπανίσια ποτά, γιατί αυτά που σου σερβίρουν δεν είναι αρκετά;

Αν απάντησες «ναι» και στις τέσσερις αυτές ερωτήσεις, αυτό σημαίνει ότι έχεις πρόβλημα με το ποτό. Δεν το λέω εγώ αλλά το σχετικό τεστ που έχουν αναρτημένο στην ιστοσελίδα τους οι Αλκοολικοί Ανώνυμοι, οι αυτο-οργανωμένες ομάδες ανά την Ελλάδα που στηρίζουν αλκοολικούς ή που νομίζουν πως έχουν πρόβλημα με το ποτό.

Οι συναντήσεις των Α.Α. είναι ανοιχτές για όλους, μάλιστα σκοπεύω να βρεθώ σύντομα σε μία από αυτές. Εκείνο που με προβληματίζει σε προσωπικό επίπεδο είναι η συνήθειά μου να πίνω ένα ποτήρι κρασί σχεδόν κάθε βράδυ, αφού βάλω τα παιδιά για ύπνο και καθίσω για λίγη χαλάρωση στον καναπέ.

Είναι κάτι που ξεκίνησε στην καραντίνα και «κανονικοποιήθηκε» όταν αρχίσαμε να ανταλλάζουμε φωτογραφίες με τις πιο στενές μου φίλες, οι οποίες έκαναν το ίδιο. Τα βράδια που δεν μπορούσαμε να βρεθούμε από κοντά τσουγκρίζαμε εικονικά τα ποτήρια μας και αυτό διατηρούσε κάπως την κοινώς αποδεκτή κοινωνική διάσταση του αλκοόλ.

Τα χρόνια πέρασαν αλλά η συνήθεια παρέμεινε, παρόλο που θεωρητικά δεν χρειάζεται πια: Μπορούμε να βρεθούμε ένα βράδυ και να τσουγκρίσουμε τα ποτήρια μας από κοντά. Γιατί χρειαζόμαστε ένα ποτήρι κρασί –ή και παραπάνω– και τις καθημερινές;

Μεταξύ μας το αποκαλούμε χαλάρωση ή mom-time, όμως μήπως έχουμε εθιστεί; Ή μήπως υπερβάλλω; Στο κάτω-κάτω, θυμάμαι χαρακτηριστικά τους παππούδες μου να πίνουν πάντα λίγο κρασάκι με το μεσημεριανό τους φαγητό. Δεν έζησαν μέχρι τα 90; Αρκετές μελέτες έχουν κατά καιρούς υποστηρίξει τα οφέλη του κόκκινου κρασιού στην καρδιά. Κάνουν λάθος;

Η λίστα των ερωτήσεών μου έμοιαζε να μην έχει τέλος, όταν έφτασα στο γραφείο του Δρ. Ιωάννη Γουλή, Καθηγητή Γαστρεντερολογίας στο ΑΠΘ και Προέδρου της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης του Ήπατος.

Με την εκδήλωση «Διαταραχή Χρήσης Αλκοόλ: Το μέγεθος του προβλήματος – Έκκληση για δράση» να επίκειται μόλις τρεις ημέρες μετά, το πρόγραμμά του ήταν εξαιρετικά φορτωμένο, ωστόσο βρήκε τον χρόνο να μου ξεκαθαρίσει πότε το αλκοόλ γίνεται πρόβλημα, με ποιο τρόπο μπορεί να μας βλάψει, πού μπορούμε να απευθυνθούμε για να αναζητήσουμε βοήθεια και γιατί δεν τα γνωρίζουμε όλα αυτά στην Ελλάδα.

Ο Δρ. Ιωάννης Γουλής, Καθηγητής Γαστρεντερολογίας στο ΑΠΘ και Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης του Ήπατος.

Πότε το αλκοόλ γίνεται πρόβλημα;

Πόσο θεωρείς ότι είναι ΟΚ να πίνεις; Ένα-δυο ποτήρια την ημέρα; Κάθε μέρα; Μπύρα, κρασί ή βότκα; Λίγοι από εμάς γνωρίζουμε με σαφήνεια την απάντηση. Το μέτρο, όμως, έχει μπει από τον Π.Ο.Υ., όπως με ενημερώνει ο κ. Γουλής: «Δύο μερίδες αλκοόλ για τους άνδρες και μία για τις γυναίκες ανά ημέρα είναι η ασφαλής χρήση» λέει και μου εξηγεί: «Η μία μερίδα αντιστοιχεί σε 10-11 γρ. αλκοόλ, τα οποία περιέχονται π.χ. σε ένα κουτάκι μπύρας ή ένα ποτήρι κρασιού».

«Δηλαδή είναι ΟΚ να πίνω ένα ποτήρι κρασί κάθε βράδυ!» του λέω ανακουφισμένη, όμως με επαναφέρει στην τάξη: «Κάθε βράδυ; Πόσες φορές σταματάς στο ένα; Όταν θα βγεις δεν θα πιεις παραπάνω; Θα έλεγα ότι δεν θα έπρεπε αυτό να γίνεται παραπάνω από 3-4 βράδια την εβδομάδα».

Όπως μου εξηγεί, το πρόβλημα με το αλκοόλ είναι πολυδιάστατο και δεν αφορά μόνο το ήπαρ, το οποίο θα πέσει «θύμα» του έπειτα από πολλά χρόνια κατάχρησης. «Η κατάχρηση αλκοόλ σχετίζεται με επικίνδυνη οδηγική συμπεριφορά ή με κακοποιητικές συμπεριφορές στους οικείους, που μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και στον φόνο», επισημαίνει.

Επιστρέφοντας στην υγεία, το αλκοόλ συνδέεται σε μεγάλες μελέτες με αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο. Πάνω σε αυτό, ο Δρ Γουλής μου λέει: «Το αλκοόλ προκαλεί σίγουρα προβλήματα σε πολλά όργανα και κατεξοχήν στο ήπαρ, το οποίο έπειτα από κατάχρηση ετών οδηγείται σε ηπατική ανεπάρκεια και καρκίνο. Παράλληλα, μπορεί να προκαλέσει πρόβλημα στον εγκέφαλο επηρεάζοντας τη νοητική λειτουργία, μπορεί να γίνει αιτία εγκεφαλικών επεισοδίων, αιτία ψυχιατρικών προβλημάτων και κατάθλιψης.

»Τελευταία, ωστόσο, έχουμε όλο και περισσότερα δεδομένα που το συσχετίζουν με μια σειρά από καρκίνους που αφορούν κυρίως στο πεπτικό, από το οποίο περνάει το αλκοόλ, δηλαδή στοματική κοιλότητα, οισοφάγο, στομάχι και παχύ έντερο. Επιπλέον, φαίνεται να επηρεάζεται και ο μαστός. Και ξέρετε, το πιο ενδιαφέρον σε αυτή την περίπτωση είναι ότι –σε αντίθεση π.χ. με τη βλάβη στο ήπαρ, που προκύπτει όταν ξεπερνάς το όριο για χρόνια– το αλκοόλ έχει μια γραμμική σχέση με τον καρκίνο. Δηλαδή όσο περισσότερο πίνεις, π.χ. αν το 1 ποτήρι γίνει 2, τόσο πιο αυξημένο κίνδυνο έχεις από κάποιον που δεν πίνει. Άμα πας στα 5, ο κίνδυνος γίνεται πενταπλάσιος».

Γιατί πίνουμε;

Προφανώς δεν υπάρχει μόνο μία απάντηση στο ερώτημα αυτό, ωστόσο με ενδιαφέρει να ακούσω τι λένε στον Δρ. Γουλή ασθενείς που φτάνουν στο ιατρείο του με ένα συκώτι το οποίο έχει υποστεί βλάβη:

«Εδώ ανοίγει μια πολύ μεγάλη συζήτηση», μου λέει. «Το αλκοόλ δημιουργεί μία ευφορία. Δημιουργεί μία χαλαρότητα. Είναι συνδεδεμένο κοινωνικά με εκδηλώσεις που σχετίζονται με όλες τις πτυχές της ζωής: Στη χαρά θα πιεις, στη λύπη θα πιεις, για να αντιμετωπίσεις το άγχος και την ανασφάλεια θα πιεις. Είναι πάρα πολλές οι ψυχολογικές επιδράσεις που μπορεί να φέρει το αλκοόλ. Θετικές στην αρχή, όμως στη συνέχεια μπορεί να δημιουργήσουν πάρα πολλά προβλήματα».

ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ ΕΙΝΑΙ Η ΜΟΝΗ ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΝΟΜΙΜΗ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΑΠΕΝΟΧΟΠΟΙΗΜΕΝΗ.

– Είναι εθιστικό, λοιπόν, το αλκοόλ;

«Ναι, προφανώς είναι εθιστικό. Προφανώς δημιουργεί εξάρτηση, ιδιαίτερα όταν φτάσουμε σε αυτό που λέμε σοβαρή χρήση και κατάχρηση. Και ως εξάρτηση πρέπει να αντιμετωπίζεται σε αυτές τις περιπτώσεις. Δυστυχώς, όμως, σε σχέση με άλλες ουσίες, οι οποίες ξέρουμε όλοι καλά και την εξάρτηση και τα προβλήματα που προκαλούν, το αλκοόλ είναι το μόνο που όχι μόνο είναι νόμιμο αλλά και απενοχοποιημένο. Θυμηθείτε πώς ήμασταν με το τσιγάρο πριν από 30 χρόνια, που όλοι κάπνιζαν παντού και τώρα έχει περιοριστεί σημαντικά. Το αλκοόλ παραμένει στην ίδια κατάσταση. Δηλαδή, σε μια τηλεοπτική σειρά δεν θα δεις πια κανέναν να καπνίζει. Αλκοόλ, όμως, θα πίνουν όλοι ανά πάσα στιγμή: όταν στεναχωριούνται, όταν επιστρέφουν στο σπίτι από τη δουλειά, όταν είναι πιεσμένοι, αφού βάλουν τα παιδιά για ύπνο».

Πίνουμε πολύ στην Ελλάδα;

Δεδομένου ότι στην Ελλάδα το αλκοόλ είναι η πιο κοινής αποδοχής επικίνδυνη ουσία, είναι δύσκολο να καταλάβουμε αν πίνουμε πολύ. «Υπάρχει μια καταγραφή από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά που δίνει πληροφορίες και για το αλκοόλ, η οποία ξεκινά από τα τέλη του 2023 και φτάνει στα τέλη του 2024, σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα είναι μια χώρα που βρίσκεται σχετικά ψηλά στη χρήση και την κατάχρηση αλκοόλ. Αρκετά ψηλά είμαστε και στην χρήση και κατάχρηση αλκοόλ σε εφηβική ηλικία», απαντά ο Δρ Γουλής και συμπληρώνει: «Το ότι πίνουμε πολύ, όμως, αποδεικνύεται και από άλλες έρευνες, που δείχνουν π.χ. ότι είμαστε η 4η χειρότερη χώρα στην Ευρώπη στα ατυχήματα εξαιτίας του αλκοόλ.

»Το κακό με την Ελλάδα είναι ότι δεν υπάρχει ένα πολύ καλά οργανωμένο δίκτυο, ώστε οι άνθρωποι που έχουν πρόβλημα με το οινόπνευμα να απευθύνονται στους ειδικούς για να απεξαρτηθούν. Εγώ δουλεύω ως ηπατολόγος εδώ και 30 περίπου χρόνια. Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που έχουμε για τους ανθρώπους που έρχονται με σοβαρά προβλήματα υγείας είναι το πώς θα τους διασυνδέσουμε στη συνέχεια με μονάδες οι οποίες θα αναλάβουν να τους βοηθήσουν.

»Δεν είμαστε καλά οργανωμένοι, ούτε καλά δικτυωμένοι, ούτε έχουμε επαρκή αριθμό τέτοιων κέντρων απεξάρτησης. Οι μελέτες δείχνουν ότι το 4% του ελληνικού πληθυσμού έχει καταγεγραμμένα πρόβλημα με το αλκοόλ, δηλαδή κάνει κατάχρηση οινοπνεύματος βλαβερή για την υγεία του. Ο αριθμός είναι μεγάλος, όμως ξέρετε πόσοι απευθύνονται κάθε χρόνο στα κέντρα που υπάρχουν; Χίλια άτομα σε όλη την Ελλάδα. Δηλαδή, ένα αμελητέο ποσοστό. Αυτός είναι ένας δείκτης που οι χώρες που έχουν κάνει προσπάθειες για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της κατάχρησης θεωρούν πάρα πολύ σημαντικό. Πόσους από αυτούς που με κάποιον τρόπο το σύστημα τους βρίσκει θα μπορέσουν να βοηθηθούν; Είμαστε πολύ πίσω σε αυτό, σε αντίθεση μάλιστα με ό,τι συμβαίνει με το τσιγάρο, για τη διακοπή του οποίου έγιναν τεράστιες καμπάνιες τα τελευταία χρόνια και έφεραν μετρήσιμα αποτελέσματα».

Πώς σταματά κανείς να πίνει;

Αυτό είναι άλλο ένα θέμα που απασχολεί τους γιατρούς, μου λέει ο Δρ Γουλής, τον οποίον απασχολούν ιδιαίτερα αυτοί που κάνουν «κατάχρηση οινοπνεύματος σε όρια πάνω από τα ανεκτά, όμως σπάνια γίνονται αντιληπτοί από τα ραντάρ του συστήματος υγείας». Είναι οι λεγόμενοι gray area drinkers, οι οποίοι καλύπτονται από την υψηλή λειτουργικότητά τους.

«Θέλουμε να έρθουμε σε επαφή κυρίως με γιατρούς της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, όπου για πρώτη φορά θα βρεθεί ένας ασθενής, ώστε να κάνουν έστω κάτι μικρό: να τον βάλουν να απαντήσει σε ορισμένες ερωτήσεις, μέσα από τις οποίες θα βγαίνει ένα συμπέρασμα για το αν ο άνθρωπος αυτός κάνει κατάχρηση. Έπειτα, μπορεί να κατευθύνεται είτε στον ηπατολόγο είτε σε ομάδες απεξάρτησης. Το σημαντικό, όμως, είναι να εντοπίζονται αυτοί οι άνθρωποι, να οργανωθούμε καλύτερα και να φτιάξουμε τα κέντρα που θα μπορέσουν να βοηθήσουν».

Το αλκοόλ κάνει μόνο κακό;

Όσο η κουβέντα μου με τον Δρ. Γουλή προχωρά, αρχίζω να καταλαβαίνω ότι μάλλον πρέπει να περιορίσω την ιδέα της βραδινής χαλάρωσης με ένα ποτήρι κρασί. Επιμένω, ωστόσο, ζητώντας περισσότερες διευκρινίσεις.

– Αυτά που μας έλεγαν παλιά, ότι το κόκκινο κρασί ωφελεί την καρδιά, δεν ισχύουν;

«Αυτή η συζήτηση που γινόταν από τους καρδιολόγους έχει μάλλον εγκαταλειφθεί. Υπήρχε πριν από 15-20 χρόνια η άποψη ότι ένα ποτήρι κόκκινο κρασί μπορεί να βοηθήσει την καρδιά, η οποία δεν ισχύει πια».

– Όμως, δεν μπορεί κάπως να αντισταθμιστεί η βλάβη από την κατανάλωση αλκοόλ με κάτι ωφέλιμο που θα κάνω για το συκώτι; Π.χ. μπορεί να πίνω ένα ποτήρι κρασί το βράδυ, όμως το άλλο πρωί θα πιο ένα ρόφημα γαϊδουράγκαθο ή θα φάω πλιγούρι βρόμης, που λένε πως ωφελεί το ήπαρ.

«Καταρχάς, δεν έχει βρεθεί να υπάρχει κάποια φυσική ουσία που “καθαρίζει” το ήπαρ. Εκείνο που βοηθάει είναι να κάνεις μια υγιεινή ζωή και να μην τρως πολύ λίπος, γιατί η πρώτη βλάβη που κάνει το αλκοόλ στο ήπαρ είναι ότι αυξάνει το λίπος. Ένας άνθρωπος, δηλαδή, που είναι υπέρβαρος, με παραπάνω λίπος στο ήπαρ, ακριβώς την ίδια βλάβη κάνει σαν το αλκοόλ. Συνεπώς, προφανώς προσέχοντας τη διατροφή έχεις ένα κέρδος σε αυτό. Όσον αφορά τον τρόπο χρήσης, είπαμε ποια είναι τα ασφαλή όρια.

»Αυτό όμως που κάνει περισσότερο κακό είναι η επεισοδιακή σοβαρή χρήση, δηλαδή να μην έχεις πιει όλη την εβδομάδα, να βγεις Παρασκευή βράδυ και σε ένα διάστημα δύο ωρών να πιείς 4-5 ποτά μαζεμένα. Αυτό συμβαίνει πάρα πολύ στο εξωτερικό, ενώ βλέπουμε να συμβαίνει συχνότερα στα νέα παιδιά».

Η ΒΛΑΒΗ ΣΤΟ ΗΠΑΡ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΤΑΙ ΜΟΝΟ ΑΝ ΔΙΑΚΟΠΕΙ ΟΡΙΣΤΙΚΑ Η ΧΡΗΣΗ.

Η διακοπή του αλκοόλ είναι το φάρμακο για ένα υγιές ήπαρ

Ο Δρ Γουλής συνεχίζει εξηγώντας μου ότι φάρμακα που να αντιμετωπίζουν τη βλάβη στο ήπαρ καθαυτή δεν υπάρχουν και ότι στην πραγματικότητα το φάρμακο είναι η διακοπή της χρήσης. «Αν εξαιρέσουμε τους ανθρώπους που έχουν φτάσει σε τελικό στάδιο, οπότε το ήπαρ ανεπαρκεί και έχουν κάνει κίρρωση, όλοι οι υπόλοιποι που έχουν βλάβη στο ήπαρ τους από το αλκοόλ θα την αντιμετωπίσουν αν διακόψουν οριστικά τη χρήση».

– Υπάρχουν επιλογές αλκοόλ που είναι κάπως καλύτερες για το ήπαρ; Π.χ. αντί για βότκα να πιει κανείς μπύρα;

«Όχι. Εκείνο που μετράει είναι η ποσότητα του αλκοόλ που βάζεις στον οργανισμό σου και αυτό σχετίζεται με το πόσο δυνατό είναι το ποτό. Εν τω μεταξύ, επειδή στην Ελλάδα δεν έχουμε και πολύ καλή καταγραφή της κατανάλωσης αλκοόλ, συχνά ξεχνάμε ότι ένα σημαντικό ποσοστό κατανάλωσης, που μπορεί να φτάνει το 20-30% προέρχεται από τα σπιτικά ποτά, π.χ. από τα τσίπουρα ή τις ρακές. Και εκεί γίνεται κατάχρηση που ούτε που μπορούμε να φανταστούμε. Ειδικά σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας. Επιλέγοντας κανείς τέτοια “σκληρά” ποτά, παίρνει υψηλές ποσότητες αλκοόλ πολύ πιο γρήγορα».

– Άρα, μια λύση μπορεί να είναι τα ποτά χωρίς αλκοόλ, που έχουν γίνει μόδα τα τελευταία χρόνια.

«Αυτά σίγουρα βλάβη δεν κάνουν, όμως η ένστασή μου εδώ είναι η εξής: Αυτό που χρειάζεται είναι να φύγει το αλκοόλ από το μυαλό. Να μην σκεφτεί καν κάποιος να αναζητήσει κάτι που χαρακτηρίζεται ως αλκοόλ, ακόμα κι αν δεν έχει οινόπνευμα. Αυτό είναι, άλλωστε, που προτείνουν και οι ψυχίατροι που ασχολούνται με τις εξαρτήσεις: Να τις διώχνει κανείς εντελώς από το ζωή του».