ΜΠΟΡΕΙ Η ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗ ΝΑ ΠΕΣΕΙ ΜΟΝΟ ΜΕ ΔΙΑΤΡΟΦΗ;

Η αυξημένη χοληστερίνη δεν είναι πια κάτι που απασχολεί αποκλειστικά τους μεγαλύτερους. Οι σύγχρονες συνήθειες ζωής μάς επηρεάζουν όλους. Αρκεί όμως μια σωστή διατροφή για να πέσουν οι τιμές της ή είναι απαραίτητο και το χάπι; Ή –για να το θέσουμε αλλιώς– πότε είναι απαραίτητο το χάπι;

Το θέμα της χοληστερίνης μάλλον απασχολεί πολύ κόσμο τελευταία. Φαίνεται μάλιστα ότι ορισμένα δεδομένα έχουν αλλάξει. Οι γιατροί πλέον δεν δίνουν με τόση ευκολία το χάπι, αλλά προτείνουν στους ασθενείς τους άλλους τρόπους για να πέσει η χοληστερίνη. Μπορεί να γίνει αυτό; Μπορεί η χοληστερίνη να πέσει μόνο με διατροφή;

Καταρχάς, είναι πλέον αποδεκτό ότι η χοληστερίνη δεν ανεβαίνει μόνο εξαιτίας ανθυγιεινών διατροφικών συνηθειών, αλλά και λόγω ηλικίας, εμμηνόπαυσης, ακόμη και άγχους – πράγμα που λίγο-πολύ όλοι διαθέτουμε στη σύγχρονη εποχή. Ας δούμε όμως τι είναι η χοληστερίνη και ποια η λειτουργία της.

Τι είναι η χοληστερίνη και γιατί τη χρειαζόμαστε

Ο καρδιολόγος Δρ. Κώστας Πισσαρίδης εξηγεί ότι η χοληστερίνη είναι ένα είδος λιπιδίου που είναι εξαιρετικά χρήσιμο στον οργανισμό, εφόσον κυκλοφορεί στο αίμα σε χαμηλά επίπεδα. Αν όμως κυκλοφορεί στο αίμα σε αυξημένες τιμές δημιουργεί αθηρωματικές πλάκες στις αρτηρίες της καρδιάς, που οδηγούν σε έμφραγμα.

Η χοληστερίνη χρειάζεται κυρίως για την κατασκευή και καλή λειτουργία της μεμβράνης που περιβάλλει τα κύτταρα και για την παραγωγή ορμονών όπως τα ανδρογόνα και οιστρογόνα, η κορτιζόνη, η αλδοστερόνη. Eπίσης, χρειάζεται για την παραγωγή βιταμίνης D, για την παραγωγή χολής, για τον σχηματισμό των περιβλημάτων των νευρικών κυττάρων κ.ά.

Η χοληστερίνη που κυκλοφορεί στο αίμα μας προέρχεται από τα φαγητά σε ποσοστό, περίπου 25%. Το υπόλοιπο 75% παράγεται κυρίως από τα κύτταρα του ήπατος. Όλα τα κύτταρά μας παράγουν χοληστερίνη για τις ανάγκες τους, αλλά μόνο τα κύτταρα του ήπατος παράγουν επιπλέον χοληστερίνη από αυτήν που χρειάζονται.

Σύμφωνα με τον Δρ Πισσαρίδη, η χοληστερίνη δεν μπορεί να κυκλοφορήσει στο αίμα μόνη της, έτσι κυκλοφορεί συνδεδεμένη σε λιποπρωτεΐνες, οι σπουδαιότερες εκ των οποίων είναι η «καλή» χοληστερίνη ή HDL και η «κακή» χοληστερίνη ή LDL.

Τι σημαίνει αυξημένη χοληστερίνη;

Αυτό που μας ανησυχεί συνήθως στις αιματολογικές εξετάσεις είναι η αυξημένη LDL. Κατά κύριο λόγο οφείλεται στην κακή διατροφή και την καθιστική ζωή, και εναποτίθεται στις αρτηρίες προκαλώντας τους στενώσεις.

Η πρώτη γραμμή αντιμετώπισης μιας αυξημένης LDL χοληστερίνης είναι οι αλλαγές στον τρόπο ζωής: διατροφή, άσκηση, διακοπή καπνίσματος και απώλεια περιττών κιλών, εφόσον υπάρχουν.

Αυτά συστήνουν συνήθως οι γιατροί (παθολόγοι, καρδιολόγοι ή ενδοκρινολόγοι) στους ασθενείς τους, με την προϋπόθεση ότι δεν υπάρχει βεβαρημένο ιστορικό καρδιαγγειακών προβλημάτων, που συνήθως επιβάλλει και τη φαρμακευτική αγωγή.

Γιατί χορηγείται το χάπι;

«Η χοληστερίνη φυσικά και μπορεί να πέσει μόνο με αλλαγές στον τρόπο ζωής και μάλιστα ακόμη σε ποσοστό 50%» δηλώνει η ενδοκρινολόγος-διαβητολόγος, ειδικός μεταβολισμού Μόνικα Μαθιοπούλου Μ.D. «Αυτό όμως που πρέπει να προσέξουμε ως γιατροί είναι ο κίνδυνος που διατρέχει ο κάθε ασθενής στην επόμενη δεκαετία να παρουσιάσει έμφραγμα μυοκαρδίου ή άλλα καρδιαγγειακά προβλήματα. Με αυτό το κριτήριο του χορηγούμε το χάπι».

Τον κίνδυνο αυτό τον εκτιμά ένας γιατρός εξατομικευμένα σε κάθε ασθενή, βασιζόμενος σε ειδικούς πίνακες με στατιστικά στοιχεία που έχει στη διάθεσή του, αλλά κυρίως στο οικογενειακό και ατομικό ιστορικό του.

Συνεπώς η απάντηση στην ερώτηση αν η χοληστερίνη μπορεί να πέσει μόνο με διατροφή είναι: ναι, μπορεί, αλλά εξαρτάται από την κάθε περίπτωση και χρειάζεται συστηματική παρακολούθηση για την ώρα που θα χρειαστεί να δοθεί αγωγή.

Τι κάνουν οι στατίνες και πόσο επικίνδυνες για την υγεία είναι;

Τα φάρμακα που χορηγούνται είναι οι στατίνες. Οι στατίνες εμποδίζουν την παραγωγή ενδοκυττάριας χοληστερίνης στο ήπαρ. Όπως παρατηρεί η η κ. Μαθιοπούλου, δεν είναι λίγες οι φορές που γίνεται υπερσυνταγογράφηση, ενώ οι ασθενείς δεν τις χρειάζονται. Από την άλλη όμως, υπάρχει και μια μεγάλη μερίδα ανθρώπων που πρέπει να πάρουν στατίνες και το φοβούνται.

Οι λόγοι ανησυχίας έχουν να κάνουν με τις παρενέργειες των στατινών, για τις οποίες η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία (ΑΗΑ), εξέδωσε τον Δεκέμβριο του 2018 ένα έγγραφο με όλες τις απαραίτητες πληροφορίες:

Σύμφωνα με αυτό, οι στατίνες μπορεί να προκαλέσουν μυαλγίες, αύξηση των ηπατικών ενζύμων, αύξηση της CPK από πρόκληση βλάβης στους μυς και σακχαρώδη διαβήτη.

«Οι περισσότεροι ασθενείς δεν θέλουν να πάρουν στατίνες, διότι φοβούνται μην επιβαρύνουν το συκώτι τους, κάτι τέτοιο όμως δεν ισχύει» σχολιάζει η κ. Μαθιοπούλου.

«Δεν διακόπτουμε τη στατίνη, παρά μόνο αν τα ηπατικά ένζυμα ξεπεράσουν το τριπλάσιο της ανώτερης φυσιολογικής τιμής ή η CPK ξεπεράσει το πενταπλάσιο της ανώτερης φυσιολογικής τιμής. Σε μυαλγίες μπορεί να μειώσουμε τη δόση ή να δοκιμάσουμε άλλη στατίνη» εξηγεί ο Δρ. Πισσαρίδης.

Οι πιο πρόσφατες έρευνες υπογραμμίζουν και κάτι ακόμη: η εξουδετέρωση της LDL μπορεί να μην είναι η απάντηση στα καρδιαγγειακά. H διακεκριμένη Αμερικανίδα ενδοκρινολόγος Meryl J. Riechman M.D. έχει πει σε παλιότερη συνέντευξή της:

«Ο ανθρώπινος οργανισμός χρειάζεται μια ορισμένη ποσότητα LDL για να αποκτήσει περισσότερη μυϊκή μάζα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το σώμα χρειάζεται και τους δύο τύπους χοληστερόλης (LDL και HDL). Δεν γίνεται να αφαιρεθεί όλη η ''κακή'' χοληστερόλη από το σώμα χωρίς να εμφανιστούν σοβαρά προβλήματα».

H «κακή» χοληστερίνη πρέπει να πέσει

Πλην όμως «όταν ο κίνδυνος για την ανάπτυξη καρδιαγγειακού προβλήματος ελλοχεύει, η χορήγηση στατινών είναι απαραίτητη. Η LDL πρέπει να πέσει, διότι έτσι προστατεύεται η καρδιά και οι στατίνες κυριολεκτικά σώζουν ζωές», αναφέρει η κ. Μαθιοπούλου, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για εξατομικευμένη αξιολόγηση και εκτίμηση των δεδομένων στην υγεία ενός ασθενούς.

Σύμφωνα με την ίδια, «από μόνες τους οι ανεβασμένες τιμές της χοληστερίνης δεν μας λένε κάτι, πρέπει να γίνει συνεκτίμηση διαφόρων παραγόντων. Η υπέρταση και το τσιγάρο αποτελούν σαφέστατα χειρότερους καρδιαγγειακούς κινδύνους από την αυξημένη LDL».

Συνεπώς, για να πέσει η χοληστερίνη και εφόσον δεν συνυπάρχουν σοβαροί λόγοι για να πάρει κάποιος στατίνες, ξεκινάμε πάντα από μια προσεκτική αναθεώρηση του τρόπου ζωής.

Αλλάξτε διατροφή και συνήθειες

Τα βασικά μέτρα που πρέπει να λάβετε για να μειώσετε τη χοληστερόλη είναι τα εξής:

1. Αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες
2. Έλεγχος σωματικού βάρους
3. Αύξηση σωματικής δραστηριότητας
4. Διαχείριση στρες
5. Διακοπή καπνίσματος

Τι να περιορίσετε

• Τροφές πλούσιες σε κορεσμένα λιπαρά οξέα: κόκκινο κρέας, αλλαντικά, fast food, πλήρη γαλακτοκομικά, βούτυρο, τηγανητά, αρτοπαρασκευάσματα Έχει φανεί ότι για κάθε 1% αύξηση του κορεσμένου λίπους στη διατροφή μας, η LDL χοληστερόλη αυξάνεται κατά 0,8-1,6 mg/dL.
• Τροφές πλούσιες σε υδρογονωμένα λιπαρά οξέα: Τα υδρογονωμένα λιπαρά οξέα υπάρχουν εκ φύσεως σε ορισμένα τρόφιμα, όπως το αγελαδινό βούτυρο, αλλά κυρίως δημιουργούνται κατά τη διάρκεια επεξεργασίας των τροφίμων με μεθόδους όπως το τηγάνισμα και η διαδικασία της μερικής υδρογόνωσης, η οποία χρησιμοποιείται κυρίως στην επεξεργασία έτοιμων φαγητών.
• Τροφές πλούσιες σε χοληστερόλη: Τα τελευταία χρόνια έχει φανεί ότι η χοληστερόλη που υπάρχει στις τροφές δεν επηρεάζει τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα στον βαθμό που θεωρούσαν παλιά. Γι’ αυτό, τροφές πλούσιες σε χοληστερόλη αλλά χαμηλές σε κορεσμένα λιπαρά οξέα, όπως τα θαλασσινά και ο κρόκος του αβγού, επιτρέπονται. Όμως, η χοληστερόλη που παίρνουμε από τις τροφές δεν πρέπει να ξεπερνά τα 200 mg την ημέρα.

Τι να αυξήσετε

• Τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες: Επειδή μπορούν να μειώσουν τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης μέχρι 6%. Οι φυτικές ίνες αποτελούν συστατικό πολλών τροφίμων, κυρίως λαχανικών, φρούτων, οσπρίων και δημητριακών ολικής άλεσης.
• Τροφές πλούσιες σε μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα: Τροφές όπως το ελαιόλαδο και οι ξηροί καρποί, πλούσιες σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα και τα λιπαρά ψάρια, όπως ο σολομός, η σαρδέλα κ.ά., πλούσια σε ω-3 και ω-6 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, είναι ευεργετικές στη μείωση της LDL χοληστερόλης.

Βάρος και σωματική άσκηση

Εκτός από την αλλαγή των διατροφικών συνηθειών, ο έλεγχος του σωματικού βάρους και η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας είναι απαραίτητα.

Ενδεικτικά, έχει βρεθεί πως ακόμη και μικρή απώλεια βάρους, της τάξης των 5 περίπου κιλών, μπορεί να μειώσει τις τιμές ολικής χοληστερόλης, LDL χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων.

Όσον αφορά τη σωματική δραστηριότητα, έχει φανεί ότι ο συνδυασμός δίαιτας και άσκησης όχι μόνο μειώνει την LDL χοληστερόλη πιο αποτελεσματικά σε σχέση μόνο με τη διατροφή, αλλά διατηρεί ή και αυξάνει την HDL (καλή) χοληστερόλη.

Το περπάτημα επί 30 λεπτά, 5 φορές την εβδομάδα, μειώνει σημαντικά την «κακή», αλλά αυξάνει την «καλή» χοληστερόλη κατά 10%.

Ακόμη όμως και να χρειαστεί να πάρετε φαρμακευτική αγωγή, αυτή θα σας δώσει προστασία σε βάθος χρόνου και μάλιστα δεκαετίας. Η αλλαγή στον τρόπο ζωής είναι ούτως ή άλλως απαραίτητη. Μην την αμελείτε!