ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΤΡΟΠΟΙ ΝΑ ΜΗΝ ΣΕ ΓΕΡΝΑΕΙ ΤΟ ΜΠΛΕ ΦΩΣ ΤΗΣ ΟΘΟΝΗΣ

Συνέχεια χρησιμοποιούμε οθόνες που εκπέμπουν μπλε φως, το οποίο στην ουσία βρίσκεται παντού και φαίνεται πως επιδρά αρνητικά στα κύτταρά μας. Ευτυχώς, υπάρχουν τρόποι να περιορίσουμε τις συνέπειες.

Αυτό που αποκαλούμε ως blue light ή μπλε φως υπάρχει παντού. Κατ’ αρχάς, η μεγαλύτερη πηγή του είναι ο ήλιος, σε ένταση που είναι χίλιες φορές μεγαλύτερη από εκείνη των οθονών τηλεόρασης, κινητού, υπολογιστή ή tablet, των λαμπτήρων, των συσκευών LED ή των συμπαγών λαμπτήρων φθορισμού.

Το θέμα είναι πως δεν κοιτάμε κατάματα τον ήλιο όλη μέρα. Κοιτάμε όμως συνέχεια μια συσκευή, από smartphone μέχρι τηλεόραση, σε μικρή απόσταση από τα μάτια μας. Κι αυτό έχει εξελιχθεί σε πρόβλημα, καθώς το μπλε φως έχει τα καλά του (προκαλεί εγρήγορση, βοηθάει στη μνήμη και ανεβάζει τη διάθεση), αλλά έχει και τα κακά του.

Η λίστα με τα θετικά του μπλε φωτός ξεκινάει από το γεγονός ότι είναι ο λόγος που ο ουρανός είναι γαλανός: τα μπλε κύματα φωτός αναπηδούν και διασκορπίζονται από τα σωματίδια αζώτου και οξυγόνου στην ατμόσφαιρά μας. Του πιστώνεται και κάτι ακόμα που μας αφορά όλους: Όταν το φως από τον ήλιο που δύει διανύει μεγαλύτερη απόσταση έως το μάτι μας, μεγάλο μέρος του μπλε φωτός διαλύεται μέχρι να φτάσει το φως του ήλιου σε εμάς. Άρα, βλέπουμε περισσότερα από τα κόκκινα και χρυσά φωτεινά κύματα. Δηλαδή, βλέπουμε ένα εκπληκτικό ηλιοβασίλεμα.

Τι είναι το μπλε φως

Για να αποκωδικοποιήσουμε το blue light, πήραμε τη βοήθεια του Healthline. Ο κόσμος πάλλεται από ηλεκτρομαγνητική ενέργεια, που ταξιδεύει γύρω μας και μέσα μας κατά κύματα. Αυτά ποικίλουν σε μήκος. Τα μεγαλύτερα είναι τα ραδιοκύματα, τα μικροκύματα, τα υπέρυθρα κύματα και τα υπεριώδη κύματα.

Εκείνα με το μικρότερο μήκος κύματος στο ηλεκτρομαγνητικό φάσμα είναι οι ακτινογραφίες και οι ακτίνες γ (παράγονται από τη ραδιενεργή διάσπαση των ατομικών πυρήνων και είναι εξαιρετικά επικίνδυνες, καθώς διασπούν τις ουσίες των κυττάρων και μεταλλάσσουν το DNA).

Tα περισσότερα ηλεκτρομαγνητικά κύματα είναι αόρατα. Μια μικρή ζώνη κυμάτων, γνωστή ως ορατό φως, μπορεί να ανιχνευθεί από το ανθρώπινο μάτι.

Healthline

Τα κύματα ορατού φωτός ποικίλλουν σε μήκος από 380 νανόμετρα (βιολετί φως) έως 700 νανόμετρα (κόκκινο φως). Όσο μεγαλύτερο είναι το κύμα, τόσο λιγότερη ενέργεια εκπέμπει. Το μπλε φως έχει πολύ σύντομα κύματα υψηλής ενέργειας. Είναι ελαφρώς μακρύτερα και λιγότερο ισχυρά από τα υπεριώδη κύματα, τα οποία δεν μπορούμε να δούμε διά γυμνού οφθαλμού. Είναι επιβλαβή για τα μάτια μας, όπως και το μπλε φως.

Κοντολογίς, το μπλε φως έχει μικρό μήκος κύματος, που σημαίνει ότι παράγει υψηλότερα ποσά ενέργειας.

Χαρακτηριστικά, το μεγαλύτερο μέρος του φωτός από τα LED έχει μήκη κύματος μεταξύ 400 και 490 nm. Πολλές οθόνες LED φτάνουν έως τα 435 με 440 nm. Αυτά τα εύρη προκαλούν ανησυχίες στους επιστήμονες ως προς την υγεία μας.

Unsplash Dusan Osmokrovic

Τι κάνει το μάτι μας για όλα αυτά

Tα μάτια μας έχουν δομηθεί κατά τρόπο που να προστατεύονται από κάποια είδη φωτός. Ο κερατοειδής και ο φακός είναι η άμυνα του φωτοευαίσθητου αμφιβληστροειδή από τις βλαβερές υπεριώδεις ακτίνες.

Αυτή η αμυντική γραμμή, ωστόσο, δεν μπορεί να φιλτράρει αποτελεσματικά το μπλε φως. Άρα περνάει στον αμφιβληστροειδή, κάτι που συμβαίνει σε μεγαλύτερο βαθμό στα παιδιά, που τα μάτια τους δεν έχουν τα φίλτρα των ενηλίκων, ενώ κρατούν πιο κοντά σε αυτά τις συσκευές που εκπέμπουν το μπλε φως.

Healthline

Μελέτες έχουν συνδέσει το blue light με:

• θολή όραση,
• καταπόνηση των ματιών,
• ξηροφθαλμία,
• εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, καταρράκτη,
• προβλήματα στον ύπνο.

Όπως ενημέρωσε και η Ιατρική Σχολή του Harvard, έχει διαπιστωθεί ότι η χρήση ψηφιακών συσκευών τη νύχτα μπορεί να καταστείλει την απελευθέρωση μελατονίνης, δηλαδή της ορμόνης που μας κάνει να νιώθουμε υπνηλία. Σύμφωνα με έκθεση του 2020, η υπερβολική έκθεση στο μπλε φως των οθονών κατά τις νυχτερινές ώρες μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα:

• διαταραχή στον ύπνο (79%),
• κουρασμένα ή πονεμένα μάτια (77%),
• ξηροφθαλμία (70%),
• πονοκεφάλους (56%),
• μειωμένη παραγωγικότητα (46%),
• μειωμένη συγκέντρωση (43%).

Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο «χρόνος οθόνης» αυξάνεται τα τελευταία 20 χρόνια (πλέον, μπορεί να ξεπερνά τις 13 ώρες την ημέρα), έχει εμφανιστεί στον πλανήτη το φαινόμενο της «ψηφιακής καταπόνησης ματιών». Τα συμπτώματα είναι θολή όραση, ξηρά και ερεθισμένα μάτια, πονοκέφαλοι.

Το μπλε φως επιταχύνει τη γήρανση

Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Frontiers, ερευνητές διαπίστωσαν ότι το blue light μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση παχυσαρκίας και ψυχολογικών προβλημάτων και να επιταχύνει τη διαδικασία γήρανσης (δεν είναι τυχαίο ότι ειδικοί συστήνουν να βάζουμε αντηλιακό ακόμα κι όταν δουλεύουμε μπροστά στην οθόνη υπολογιστή).

Σε σχετικό δελτίο τύπου, η Dr. Jadwiga Giebultowicz, καθηγήτρια στο Oregon State University, ενημέρωσε πως «η υπερβολική έκθεση στο μπλε φως από τις καθημερινές συσκευές μπορεί να έχει επιζήμιες επιπτώσεις σε ένα ευρύ φάσμα κυττάρων του σώματός μας, από το δέρμα και τα λιποκύτταρα έως τους αισθητήριους νευρώνες. Είμαστε οι πρώτοι που δείξαμε ότι τα επίπεδα συγκεκριμένων μεταβολιτών (σ.σ. χημικές ουσίες που είναι απαραίτητες για τη σωστή λειτουργία των κυττάρων) μεταβάλλονται στις μύγες των φρούτων που εκτίθενται στο μπλε φως». Είναι χρήσιμο να εξηγήσουμε πως οι μύγες των φρούτων και οι άνθρωποι έχουν πολλές ομοιότητες σε κυτταρικό επίπεδο, γι’ αυτό και χρησιμοποιούνται σε πειράματα.

«Οι χημικές ουσίες σηματοδότησης στα κύτταρα των μυγών και των ανθρώπων είναι οι ίδιες, επομένως υπάρχει πιθανότητα για αρνητικές επιπτώσεις του μπλε φωτός στους ανθρώπους», πρόσθεσε η Dr. Giebultowicz. «Για να κατανοήσουμε το λόγο που το μπλε φως υψηλής ενέργειας είναι υπεύθυνο για την επιτάχυνση της γήρανσης στις μύγες, συγκρίναμε τα επίπεδα μεταβολιτών σε αυτές που εκτέθηκαν στο μπλε φως για δύο εβδομάδες, με εκείνα μυγών που έμειναν στο απόλυτο σκοτάδι».

Διαπιστώθηκε ότι τα κύτταρα στις μύγες των φρούτων δεν λειτουργούν στο βέλτιστο επίπεδο μετά την έκθεση στο μπλε φως, κάτι που όπως επισημάνθηκε θα μπορούσε να οδηγήσει σε πρόωρο θάνατο. Μέσα από μια εξέταση των κυττάρων στον εγκέφαλο των μυγών, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι τα επίπεδα ενός μεταβολίτη (του ηλεκτρικού άλατος που είναι απαραίτητο για την παραγωγή του «καυσίμου» που δίνει τη λειτουργία και την ανάπτυξη κάθε κυττάρου) αυξήθηκαν, ενώ τα επίπεδα γλουταμικού οξέος (μόρια που είναι υπεύθυνα για την επικοινωνία μεταξύ των νευρώνων) μειώθηκαν.

«Τα χαμηλά επίπεδα γλουταμικού οξέος θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μείωση της εγκεφαλικής λειτουργίας, προκαλώντας πιθανώς πρόωρη γήρανση», τόνισαν οι συγγραφείς της μελέτης. Συμπλήρωσαν ότι η αποφυγή του μπλε φωτός είναι και «στρατηγική κατά της γήρανσης».

Πώς να προφυλαχθούμε

Για να αποφύγουμε τις βλαβερές συνέπειες που έχει το μπλε φως, μπορούμε:

• Εφόσον χρησιμοποιούμε συσκευή που το εκπέμπει, να σταματάμε κάθε 20 λεπτά για να επικεντρωθούμε σε αντικείμενο που είναι γύρω στα 6 μέτρα μακριά. Αφότου μείνει εκεί το βλέμμα μας για 20 δευτερόλεπτα, μπορούμε να επιστρέψουμε στη συσκευή.
• Οι σταγόνες για τα μάτια και οι υγραντήρες δωματίου μπορούν να βοηθήσουν.
• Μια άλλη λύση είναι να φοράμε γυαλιά, εφόσον έχουμε πρόβλημα και άρα τα έχουμε ανάγκη.
• Μπορούμε και να προσαρμόσουμε το μπλε φως στις οθόνες μας, ώστε να μειώσουμε τον κίνδυνο κούρασης των ματιών και το ενδεχόμενο διαταραχών του ύπνου. Υπάρχει ρύθμιση «νυκτός», με πιο ζεστούς τόνους.
• Στην αγορά κυκλοφορούν φίλτρα οθονών που μπλοκάρουν ποσοστό από 30 έως 60% του μπλε φωτός.