ΑΥΤΟΑΝΟΣΑ: ΜΗΠΩΣ Η ΜΕΤΑΒΟΛΟΜΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΧΕΙ ΤΗ ΛΥΣΗ;

Φταίει ο μεταβολισμός μας για την εμφάνιση αυτοάνοσων νοσημάτων; Μπορεί μια ισορροπημένη διατροφή να μας χαρίσει μακροζωία; Και, τελικά, η μεταβολομική ιατρική είναι απλώς μια μόδα ή ένα αποτελεσματικό όπλο ενάντια σε αυτού του είδους τις ασθένειες;

Τα τελευταία χρόνια ακούγεται όλο και πιο συχνά ο όρος «μεταβολομική ιατρική». Είναι ένας κλάδος πολλά υποσχόμενος, που έχει συσχετιστεί με τη θεραπεία των χρόνιων νοσημάτων και την ολιστική προσέγγιση της υγείας. 

Βασίζεται στη μελέτη του μεταβολισμού και στόχο έχει τη βέλτιστη λειτουργία του, ώστε να δημιουργηθεί μια βιοχημική ισορροπία στον οργανισμό που θα οδηγήσει στη γενικότερη καλή υγεία. 

Τι είναι η μεταβολομική ιατρική;

Με απλά λόγια, η μεταβολομική μελετά τον μεταβολισμό. Το ανθρώπινο σώμα προσλαμβάνει το φαγητό, το αφομοιώνει και το μετατρέπει σε ενέργεια. Το σύνολο αυτών των διεργασιών ονομάζεται μεταβολισμός και τα προϊόντα των μεταβολικών αντιδράσεων μεταβολίτες. 

Μετρώντας τους μεταβολίτες –μέσα από εξειδικευμένες εξετάσεις αίματος και ούρων– οι ειδικοί προσδιορίζουν τις χημικές αντιδράσεις που δεν εμφανίζουν την καλύτερη δυνατή απόδοση. Έτσι, βλέπουν τι πηγαίνει στραβά στον οργανισμό μας. Μαθαίνουν ποιες ελλείψεις και ποια τοξικά πλεονάσματα επηρεάζουν την υγεία του καθενός από εμάς.  

Υπολογίζεται ότι το σώμα έχει περίπου 5 χιλιάδες μεταβολίτες. Η μέτρησή τους επιτρέπει στους ειδικούς να εντοπίζουν τα σημεία όπου παρουσιάζονται βιοχημικές βλάβες και έτσι να διαπιστώνουν την προέλευση μιας μεταβολικής δυσλειτουργίας. 

Ενώ η σχέση των μεταβολιτών με τις ασθένειες μελετάται ήδη από τη δεκαετία του 1940, η Μεταβολομική ως επιστήμη ξεκίνησε να γίνεται αποδεκτή και ευρύτερα γνωστή το 1966 από το πανεπιστήμιο του Yale. Σε κλινικό επίπεδο εφαρμόζεται από το 2000 κι έπειτα.

Ελένη Καστρινογιάννη

Πώς σχετίζεται ο μεταβολισμός με την υγεία;  

Δεν έχουμε όλοι τον ίδιο μεταβολισμό. Για παράδειγμα, ορισμένοι άνθρωποι μπορούν να μεταβολίσουν με μεγαλύτερη ευχέρεια επεξεργασμένες τροφές και υδατάνθρακες, όπως ψωμί, ρύζι, γλυκά, ζάχαρη και γλυκαντικά. Άλλοι μεταβολίζουν ευκολότερα τις πρωτεΐνες, αλλά έχουν δυσκολία στους υδατάνθρακες. 

Έχει παρατηρηθεί ότι η κατανάλωση αυξημένων ποσοτήτων υδατανθράκων και η ανεπαρκής διαχείρισή τους από τον μεταβολισμό δημιουργεί προδιάθεση για φλεγμονές. Οι φλεγμονές συνδέονται με τη δημιουργία των αυτοάνοσων νοσημάτων, των χρόνιων δηλαδή ασθενειών, κατά τις οποίες ο οργανισμός στρέφεται εναντίον των δικών του ιστών από λάθος. 

Πώς η μεταβολιμική ιατρική μπορεί να βοηθήσει στα αυτοάνοσα;

Σύμφωνα με τη μεταβολομική, αρρωσταίνουμε επειδή κάποια μεταβολική οδός είναι δυσλειτουργική λόγω ανεπαρκών θρεπτικών συστατικών, ή επειδή κάποιο τοξικό στοιχείο, ξένο προς τον ανθρώπινο μεταβολισμό εμποδίζει τη φυσιολογική ανάπτυξη των ζωτικών χημικών αντιδράσεων. 

Αυτό σημαίνει ότι: 

1. Δεν παίρνουμε τα απαραίτητα συστατικά, ώστε το σώμα να κάνει τις σωστές καύσεις και να έχει ενέργεια. 
2. Κάποιος εξωτερικός παράγοντας είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικός. Το σύγχρονο περιβάλλον, για παράδειγμα, μπορεί να επιβαρύνει τον οργανισμό και να διαταράξει την ομαλή του λειτουργία, προξενώντας χρόνιες παθήσεις. 

Η ΥΠΕΡΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΩΝ ΚΑΙ Η ΑΝΕΠΑΡΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΗ ΓΙΑ ΦΛΕΓΜΟΝΕΣ. 

Γιατί ακούμε για αυτοάνοσα όλο και πιο συχνά;

«Ο άνθρωπος έχει κατασκευάσει πάνω από 70 χιλιάδες βιομηχανικά χημικά που προηγουμένως δεν υπήρχαν, πολλά από τα οποία διαταράσσουν την ορμονική λειτουργία του οργανισμού», αναφέρει ο Δρ Δημήτρης Τσουκαλάς, συγγραφέας του βιβλίου Πώς να ζήσετε 150 χρόνια με υγεία.

«Από ό,τι φαίνεται, τα αυτοάνοσα νοσήματα έχουν να κάνουν με τη βιοχημική ισορροπία του οργανισμού μας. Σκεφτείτε πολύ απλά ότι ο οργανισμός μας είναι μία μηχανή εσωτερικής καύσης, όπως το αυτοκίνητο: του βάζουμε τροφή, γίνονται χημικές αντιδράσεις και το σώμα μας λειτουργεί. Όσο όμως απομακρυνόμαστε από τις προδιαγραφές βάσει των οποίων έχει σχεδιαστεί και αναπτυχθεί αυτός ο οργανισμός, τόσο αρχίζουν να δημιουργούνται προβλήματα. Γι’ αυτό και 20 χρόνια πριν, τα αυτοάνοσα νοσήματα ήταν σπάνια. Σε μία χώρα όπου υπάρχει μεγαλύτερη οικονομική άνεση, χρησιμοποιούμε τροφές που απομακρύνονται από το φυσιολογικό, π.χ. συσκευασμένες τροφές, βιομηχανικά επεξεργασμένες. Αλλά και ο τρόπος ζωής δεν είναι κοντά στη φύση». 

Η δράση της μεταβολομικής

Για να διορθώσουμε την αρρώστια, ειδικά τη χρόνια, δεν αρκεί να καταστείλουμε τα συμπτώματά της. Πρέπει να βοηθήσουμε το σώμα να επαναφέρει την υγεία του. Οι επιστήμονες της μεταβολομικής υποστηρίζουν ότι το πρόβλημα των χρόνιων ασθενειών μπορεί να επιδιορθωθεί με τη βοήθειά της, εφόσον αντιμετωπίζονται οι αιτίες.

Η μεταβολομική στοχεύει στα χρόνια νοσήματα μέσω της αποκατάστασης των χημικών αντιδράσεων. Για τον σκοπό αυτό, προτείνει έναν υγιεινό τρόπο διατροφής, ξεκούρασης και σωματικής άσκησης, ενώ ταυτόχρονα χορηγεί συμπληρώματα για ό,τι δεν διαθέτει σε επάρκεια ο κάθε οργανισμός. 

Πώς σχετίζεται με τη μακροζωία;

Οι ίδιοι παράγοντες που μας αρρωσταίνουν, προκαλούν και γήρανση. Η κακή διατροφή, η έλλειψη άσκησης, η παχυσαρκία, το οξειδωτικό στρες, το κάπνισμα, καθώς και η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και φαρμάκων έχουν έναν αντίκτυπο στο σώμα μας: αυξάνουν την ταχύτητα με την οποία κονταίνουν τα λεγόμενα «τελομερή». 

Τα τελομερή είναι το τελευταίο τμήμα των χρωμοσωμάτων, που προστατεύει και διατηρεί σταθερό το DNA μας. Όσο πιο μακριά είναι σε μήκος τα τελομερή, τόσο πιο σταθερό είναι το DNA. Αυτό σημαίνει λιγότερα χρόνια νοσήματα, λιγότερες πιθανότητες νόσησης και αύξηση του προσδόκιμου ζωής. 

«Με τη μεταβολομική μπορούμε να δούμε διαταραχές σε μοριακό επίπεδο, να ανακαλύψουμε δηλαδή πώς λειτουργεί ο οργανισμός στην παρούσα φάση, ασχέτως από τις προδιαγραφές του DNA μας, χρόνια πριν εμφανίσει κάποιος ένα πρόβλημα υγείας», σημειώνει ο γιατρός. «Οπότε, μπορούμε να βοηθήσουμε όχι μόνο τον ασθενή αλλά και τον υγιή που ενδιαφέρεται για την πρόληψη». 

ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙ ΑΚΟΜΗ ΣΤΙΣ ΑΙΤΙΕΣ ΠΟΥ ΟΔΗΓΟΥΝ ΤΟ ΣΩΜΑ ΜΑΣ ΝΑ ΣΤΡΑΦΕΙ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΑ ΙΔΙΑ ΤΟΥ ΤΑ ΜΕΡΗ.  

Μπορεί να λύσει όλα μας τα προβλήματα;

Αν από τα παραπάνω δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι η μεταβολομική ιατρική είναι πανάκεια, δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Ή, για να είμαστε απολύτως ακριβείς, δεν έχει ακόμη αποδειχθεί επιστημονικά ότι ισχύει. Οι επιστήμονες εξακολουθούν να ερευνούν τις αιτίες που οδηγούν το σώμα μας να χάσει την ισορροπία του, να «μπερδευτεί» και να στραφεί ενάντια στον ίδιο του τον εαυτό, σαν να ήταν κάποιος εχθρός. 

Η ερμηνεία της μεταβολομικής σχετικά με τους λόγους που αρρωσταίνουμε μπορεί να ακούγεται πειστική, αλλά χρειάζονται χρόνια ερευνών για να αποδειχθεί κάτι τέτοιο και να γίνει ευρέως αποδεκτό από την επιστημονική κοινότητα. 

Το ατομικό μεταβολομικό προφίλ

Η θετική συμβολή της μεταβολομικής ιατρικής έχει να κάνει με τη δημιουργία ενός ατομικού μεταβολομικού προφίλ. Αυτό το προφίλ επιτρέπει στους γιατρούς να διαμορφώσουν μια εξατομικευμένη θεραπεία, με στόχο να αποκατασταθεί η βιοχημική ισορροπία του οργανισμού. Η θεραπεία έχει συνήθως να κάνει με διατροφικές συστάσεις και με συμπληρώματα διατροφής ως αγωγή υποκατάστασης μικροθρεπτικών στοιχείων, και σπανιότερα με κάποια φαρμακευτική αγωγή. 

Φυσικά, η ταυτόχρονη βελτίωση όχι μόνο των διατροφικών αλλά και των υπόλοιπων συνηθειών μας –καθημερινή, ήπια άσκηση, επαρκής ξεκούραση και λιγότερες ώρες καθιστικής ζωής– έχει ούτως ή άλλως ευεργετικά αποτελέσματα στην υγεία μας. 

Τα ευρήματα της μεταβολομικής μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά σε μια θεραπευτική αγωγή, αλλά όχι να την αντικαταστήσουν. Αν πάσχετε από οποιοδήποτε αυτοάνοσο ή άλλο νόσημα, θα πρέπει πάντα να συμβουλεύεστε τον γιατρό σας.

Πληροφορίες σχετικά με τη μεταβολομική ιατρική αντλήθηκαν από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Διατροφικής Ιατρικής.