ΤΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΠΟΥ ΓΕΝΝΗΘΗΚΑΝ ΜΕ ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ

Η Αναπτυξιακή Παιδίατρος Θεοδώρα Ξενοπούλου, Υπεύθυνη Ιατρείου Αναπτυξιακής και Συμπεριφορικής Παιδιατρικής στην Παιδιατρική κλινική Γ.Ν. Νίκαιας, διαχωρίζει τους μύθους από τις αλήθειες για τις συνέπειες που έχει η εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) στα παιδιά.

Όταν γεννιόταν η Λουίζ Μπράουν, στις 25 Ιουλίου 1978, οι εφημερίδες στην Ελλάδα είχαν στην πρώτη τους σελίδα τη φωτογραφία ενός νεογέννητου μωρού και στους πηχυαίους τους τίτλους τον προσδιορισμό «Το παιδί του σωλήνα». Το πρώτο παιδί που γεννήθηκε με εξωσωματική γονιμοποίηση (In Vitro Fertilisation ή IVF) ήταν ιστορικό γεγονός, το οποίο η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα υποδεχόταν «μαγκωμένη». Θα μπορεί να τεκνοποιήσει η Λουίζ; Θα μεγαλώσει σαν ένα υγιές παιδί και θα παραμείνει ένας υγιής σωματικά και ψυχικά ενήλικας; Αυτά και άλλα ερωτήματα πλανιόνταν στις στρογγυλές τράπεζες των ιατρικών συνεδρίων της εποχής.

«Τα περισσότερα επιτεύγματα της επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου αρχικά θεοποιούνται και κατόπιν δαιμονοποιούνται. Πολλά έχουν γραφεί για τις αρνητικές συνέπειες των θεραπειών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής», μας λέει η Θεοδώρα Ξενοπούλου, Παιδίατρος, Αναπτυξιακή Παιδίατρος, Επιμελήτρια Α΄ ΕΣΥ, Υπεύθυνη Ιατρείου Αναπτυξιακής και Συμπεριφορικής Παιδιατρικής στην Παιδιατρική κλινική Γ.Ν. Νίκαιας.

Τα ζευγάρια που μπαίνουν στη διαδικασία της IVF –πέρα από το ψυχικό κόστος που υφίστανται συνολικά– μπορεί να έχουν στο πίσω μέρος του μυαλού τους την ερώτηση: Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για τη σωματική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των IVF παιδιών;

Μύθοι και αλήθειες για την εξωσωματική γονιμοποίηση

Μέχρι σήμερα, εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο έχουν γεννηθεί από μητέρες που υποβλήθηκαν σε θεραπείες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Από κάποιο σημείο και μετά, η δυνατότητα να καταψύχονται ωάρια για μελλοντική γονιμοποίηση υπήρξε για πολλές γυναίκες απελευθερωτική. Τα παιδιά της IVF αποτελούν σήμερα ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού όλων των αναπτυγμένων χωρών. Η «ομάδα» μελέτης συνεπώς είναι πολύ μεγάλη και τα επιστημονικά συμπεράσματα ασφαλή.

«Τα στοιχεία που αφορούν τις μονήρεις κυήσεις είναι καθησυχαστικά: Αναφέρεται μια μικρή αύξηση του κινδύνου για συγγενείς ανωμαλίες σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό, αλλά ίσως αυτή να οφείλεται σε άλλους λόγους, όπως η αρχική αιτία υπογονιμότητας ή η ηλικία των γονέων», μας εξηγεί η κυρία Ξενοπούλου.

Τεχνητή γονιμοποίηση ωαρίου με σπέρμα. iStock

Ανάπτυξη και ψυχοκοινωνική υγεία

«Σε μελέτες 25 ετών για την ανάπτυξη, τη σχολική επίδοση και την ψυχοκοινωνική υγεία των παιδιών, δεν αποδείχθηκε σημαντική απόκλιση από το γενικό πληθυσμό. Παρότι τα IVFπαιδιά παρουσίασαν περισσότερες αναπτυξιακές δυσκολίες στα τρία πρώτα χρόνια ζωής, οι πολυκεντρικές μελέτες έδειξαν πως στην ηλικία των οκτώ ετών τα παιδιά αυτά είχαν ικανοποιητική εξέλιξη όσον αφορά την ακαδημαϊκή τους επιτυχία και την κοινωνική τους ένταξη. Ακόμη, δεν βρέθηκε αυξημένος κίνδυνος για διαταραχές του αυτιστικού φάσματος όταν μελετήθηκαν παιδιά από μονήρεις κυήσεις, χωρίς περιγεννητικά ή άλλα προβλήματα», συνεχίζει η Αναπτυξιακή Παιδίατρος.

Τα παιδιά της IVF στο μικροσκόπιο

Καρκίνος, μεταβολικό σύνδρομο, διαταραχές στη λειτουργία του θυρεοειδή… Κατά καιρούς υπάρχουν μελέτες που στοχοποιούν την IVF ως μέθοδο που μπορεί να επηρεάσει την υγεία των παιδιών και μελλοντικών ενηλίκων. Η αναπτυξιακή παιδίατρος Θεοδώρα Ξενοπούλου βάζει τα πράγματα στη θέση τους: «Στο παρελθόν υπήρξαν μικρές μελέτες, που συσχέτιζαν συγκεκριμένες μορφές καρκίνου με παιδιά της IVF. Στις επακόλουθες μεταναλύσεις όμως αυτών των μελετών δεν διαπιστώθηκε στατιστικά σημαντική αύξηση των καρκίνων στα παιδιά αυτά».

Τα πραγματικά προβλήματα που σχετίζονται με την εξωσωματική γονιμοποίηση είναι γνωστά σε αρκετά ζευγάρια που μετά από IVFέφεραν πρόωρα στον κόσμο τα δίδυμα, τρίδυμα ή και τετράδυμα –σπάνια στις ημέρες μας– παιδιά τους.

Η Λουίζ Μπράουν σε ηλικία ενός έτους, με τους γονείς της. © 1979 AP Photo/Fred Jewell

«Οι πολύδυμες κυήσεις, που είναι πολύ συχνότερες σε περιπτώσεις υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, αυξάνουν τον κίνδυνο γέννησης προώρων ή ελλιποβαρών νεογνών, αλλά και τις περιγεννητικές επιπλοκές», επισημαίνει η κυρία Ξενοπούλου και συνεχίζει: «Τα μικρού βάρους γέννησης νεογνά έχουν στη μετέπειτα ζωή αυξημένο κίνδυνο μεταβολικού συνδρόμου, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, υπέρτασης καθώς και αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων. Ακόμα αναφέρεται μικρή αύξηση του κινδύνου για άλλες ενδοκρινολογικές διαταραχές, όπως πρώιμη αύξηση της οστικής ηλικίας, πρώιμη αδεναρχή και περισσότερες διαταραχές της θυρεοειδικής λειτουργίας».

Νέα μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο European Heart Journal και φέρει το κύρος της  διεθνούς επιστημονικής ομάδας Assisted Reproductive Technology and Health Partnership (ART Health), καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα παιδιά της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής εμφανίστηκαν να έχουν ελαφρώς αυξημένα επίπεδα χοληστερίνης κατά την παιδική ηλικία τους, κάτι που όμως συνήθως δεν επιμένει μετά την ενηλικίωση τους, ενώ έχουν επίσης ενδείξεις για ελαφρώς αυξημένη αρτηριακή πίεση ως ενήλικες. Τα πορίσματα όμως αφήνουν και περιθώρια αισιοδοξίας: Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον επιδημιολόγο δρα Αχμέντ Ελχακίμ της Ιατρικής Σχολής του βρετανικού Πανεπιστημίου του Μπρίστολ, βρήκαν ότι η αρτηριακή πίεση, η γλυκόζη του αίματος και η λειτουργία της καρδιάς ήσαν παρόμοια στα παιδιά της εξωσωματικής με τα υπόλοιπα παιδιά.

Οι έρευνες συνεχίζονται

Καθώς ο πληθυσμός των IVFπαιδιών αποτελείται ακόμα από νέους ανθρώπους –η Λουίζ Μπράουν έκλεισε πριν από λίγους μήνες τα σαράντα τέσσερα– τα νοσήματα φθοράς, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, τα καρδιαγγειακά αλλά και τα μυοσκελετικά νοσήματα που εμφανίζονται σε μεγαλύτερες ηλικίες είναι πιθανό να μην έχουν ακόμη εκδηλωθεί. «Προβληματισμός υπάρχει και για τη γονιμότητα αυτών των ατόμων, ο οποίος ενισχύεται από το γεγονός πως και οι ίδιοι οι γονείς τους είχαν προβλήματα υπογονιμότητας», προσθέτει η κυρία Ξενοπούλου.

Ο Βρετανός καθηγητής Ρόμπερντ Έντουαρντς, πρωτοπόρος στην εξωσωματική (και βραβευμένος με Νόμπελ Ιατρικής το 2010), με δύο παιδιά της IVF στις 20 Ιουλίου 1998, σε συγκέντρωση για τα 20 χρόνια από τη γέννηση της Λουίζ Μπράουν. © 1998 AP Photo/Alastair Grant

Απάντηση σε αυτό το ερώτημα αναμένεται να δώσουν σχετικές μελέτες που βρίσκονται σε εξέλιξη. Ίσως οι απώτερες βιολογικές και κοινωνικές συνέπειες της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής να μην έχουν φανεί στη ολότητά τους.

Οι επιστήμονες σε όλο τον κόσμο, πάντως, συνεχίζουν να μελετούν και να καταγράφουν τους δείκτες υγείας αλλά και αρρώστιας όχι μόνο των IVF παιδιών και ενηλίκων αλλά του συνόλου του πληθυσμού. Τα συμπεράσματα αναμένονται.

Μια ματιά στο πιο ασφαλές μέλλον

Γιατροί, βιολόγοι και γενετιστές βάζουν τα δυνατά τους για να βελτιώσουν τις τεχνικές της εξωσωματικής γονιμοποίησης σε μία προσπάθεια να ελαττώσουν το πιθανό στρες των εμβρύων, το οποίο ενδέχεται να επηρεάζει το γενετικό τους υλικό. Ακόμη, ατονεί η «συνήθεια» μεταφοράς και εμφύτευσης πολλών εμβρύων γεγονός που μπορεί να προκαλέσει πρόωρο τοκετό με όλα τα προβλήματα που αυτός συνεπάγεται. Όλο και πιο συχνά μεταφέρεται και εμφυτεύεται στη μήτρα μόνο ένα έμβρυο σαν ένα ακόμη βήμα προς τον κοινό στόχο: να γίνει η εξωσωματική γονιμοποίηση πιο ασφαλής για τις μητέρες και τα παιδιά τους.

Τι πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς για τα IVFπαιδιά τους; ρωτάω τη συνομιλήτριά μου.

«Ότι αυτά έχουν γεννηθεί συνειδητά από ώριμους γονείς. Και φυσικά ότι χρειάζονται πολλή αγάπη, φροντίδα και αποδοχή για να αναπτυχθούν καλά, όπως άλλωστε όλα τα παιδιά».