8 ΕΙΔΙΚΟΙ ΑΠΑΝΤΟΥΝ ΣΤΙΣ ΠΙΟ ΣΥΧΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ

Όλοι φοβόμαστε τον καρκίνο, αν και δεν αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Καθώς οι εξελίξεις τρέχουν και ο προληπτικός έλεγχος σώζει όλο και περισσότερες ζωές, η παγκόσμια ημέρα καρκίνου είναι μια καλή αφορμή για να συγκεντρώσουμε ορισμένα σημαντικά όσο και χρήσιμα δεδομένα.

Οι εξελίξεις σε σχέση με τον καρκίνο τρέχουν συνεχώς – και δικαίως. Ο προληπτικός έλεγχος γίνεται νωρίτερα, νέες εξετάσεις, θεραπείες και εμβόλια ρίχνονται στη μάχη εναντίον της νόσου, και πολλά είδη καρκίνου είναι πλέον ιάσιμα. Παράλληλα, ένα άλλο σημαντικό κομμάτι, αυτό της πρόληψης μέσα από καθημερινές συνήθειες έρχεται στο προσκήνιο: άσκηση, υγιεινή διατροφή και διαχείριση των ψυχολογικών προβλημάτων και του στρες έρχονται να προστεθούν στα όπλα μας.

Όσο κι αν ο καρκίνος μας τρομοκρατεί και στο άκουσμα μόνο της λέξης, η επιστήμη συνεχίζει να αναζητά λύσεις και τρόπους αντιμετώπισης και θεραπείας, επενδύοντας στην καταπολέμηση αυτής της νόσου περισσότερο ίσως από οποιαδήποτε άλλη.

Συγκεντρώσαμε μερικά από τα πιο σημαντικά δεδομένα των τελευταίων ετών, ερωτήσεις στις οποίες οι περισσότεροι από εμάς αναζητούν απαντήσεις είτε για τον εαυτό τους, είτε για κάποιον δικό τους άνθρωπο, και τις απευθύναμε στους ειδικούς, με την ελπίδα και την πίστη ότι αργά ή γρήγορα ο καρκίνος θα αποτελεί παρελθόν – επώδυνο μεν, παρελθόν δε.

Γιατί έχουν αυξηθεί τα κρούσματα καρκίνου στους 40+

Μια σχετικά πρόσφατη μελέτη (Αύγουστος 2023) αποκάλυψε ότι ενώ οι καρκίνοι στους ηλικιωμένους έχουν μειωθεί, οι καρκίνοι σε άτομα ηλικίας κάτω των 50 ετών έχουν αυξηθεί ελαφρώς, με τις μεγαλύτερες αυξήσεις να σημειώνονται μεταξύ των ατόμων ηλικίας 30 έως 39 ετών.

Δεν υπάρχει ξεκάθαρη εξήγηση γιατί έχουμε περισσότερα περιστατικά καρκίνου σε νεότερους πληθυσμούς. Μεταξύ των πιθανών λόγων συμπεριλαμβάνονται τα αυξανόμενα ποσοστά παχυσαρκίας και ορισμένοι παράγοντες του τρόπου ζωής, όπως η κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα, ο κακός ύπνος και η καθιστική ζωή. Περιβαλλοντικοί παράγοντες, ανάμεσά τους η έκθεση σε ρύπους και καρκινογόνες χημικές ουσίες, πιθανότατα παίζουν κάποιο ρόλο.

Πώς να ξεπεράσουμε την καρκινοφοβία

Σύμφωνα με τους ειδικούς, υπάρχει εξήγηση για την αυξανόμενη καρκινοφοβία. Αυτό που ενδεχομένως μας τρομάζει περισσότερο είναι οποιοσδήποτε κίνδυνος πάνω στον οποίο νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να έχουμε κανέναν έλεγχο. Επιπλέον, ο ο καρκίνος τρομάζει επειδή σε πολλές περιπτώσεις είναι πολύ επώδυνος και κάνει τον ασθενή να υποφέρει. Με άλλα λόγια, δεν είναι η πιθανότητα να μας σκοτώσουν, αλλά το πώς θα μας σκοτώσουν.

Για να ξεπεράσουμε τους φόβους μας, η Βρετανίδα κλινική ψυχολόγος Linda Blair, συμβουλεύει:

• Συνεχίστε να πραγματοποιείτε τους τυπικούς προληπτικούς ελέγχους και δείξτε εμπιστοσύνη πίστη τόσο στους αμυντικούς μηχανισμούς του οργανισμού σας όσο και στις ιατρικές εξελίξεις που, ειδικά αναφορικά με τον καρκίνο, δεν σταματούν ποτέ.
• Δοκιμάστε τη λεγόμενη «απευαισθητοποίηση». Αυτό σημαίνει να μάθετε να χαλαρώνετε όταν το στρες της καρκινοφοβίας σας καταβάλλει και να επιστρατεύσετε τη λογική και όχι το συναίσθημα όταν αναρωτιέστε αν κινδυνεύετε.
• Η συζήτηση με έναν γιατρό συνήθως καθησυχάζει, ενώ ένας ψυχοθεραπευτής μπορεί να σας βοηθήσει να μειώσετε τις αρνητικές σκέψεις, εφόσον αυτές σας κατακλύζουν.
• Ο διαλογισμός π.χ. τα πρωινά που ξυπνάτε ή τα βράδια πριν κοιμηθείτε μπορεί αποδεδειγμένα να αποδυναμώσει τις αγχωτικές σκέψεις.

Τι να προσέξουμε στο διαδίκτυο

Το να ψάχνουμε στο διαδίκτυο τα συμπτώματά μας είναι κάτι πολύ συνηθισμένο. Ευτυχώς όμως, η επίσκεψη σε έναν γιατρό, μετά από έναν πιθανό πανικό μπορεί να μας καθησυχάσει. Το πραγματικό πρόβλημα του διαδικτύου σε σχέση με τον καρκίνο είναι όταν πλέον έχει τεθεί η διάγνωση.

Τότε, οι ασθενείς ή οι συνοδοί τους μπορεί να πέσουν θύματα απατεώνων, στην προσπάθειά τους να βρουν εναλλακτικές λύσεις ή κάποια επιπλέον ελπίδα. Συνήθως αυτού του είδους απατεώνες υπόσχονται «μαγικές» θεραπείες και λύσεις που δεν ισχύουν, εκμεταλλευόμενοι την ανάγκη για ελπίδα των ασθενών έναντι υψηλών αμοιβών.

Ο δρ. Νικόλαος Γ. Τσουκαλάς, MD, MSc, PhD, Παθολόγος – Ογκολόγος, MSc Βιοπληροφορική, Αναπληρωτής Διευθυντής στην Ογκολογική Κλινική του 401 Γ.Σ.Ν.Α., Επιστημονικός Συνεργάτης στο Νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν και Αντιπρόεδρος της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (ΕΟΠΕ), εξηγεί ότι ο κόσμος συνήθως τρομάζει στο άκουσμα της λέξης χημειοθεραπεία.

«Είναι λέξη που έχει στιγματιστεί ίσως και περισσότερο από τον καρκίνο. Αρκετοί ασθενείς πιστεύουν για τη χημειοθεραπεία είτε ότι δεν θα την αντέξουν είτε ότι θα καταπονήσει το σώμα τους περισσότερο από τον καρκίνο. Έτσι, μια εναλλακτική ή μαγική ή ευκολότερη θεραπεία μπορεί να φαντάζει σαν καλύτερη λύση. Όμως δεν πρέπει να ξεχνούν τις σοφές παροιμίες του λαού μας ότι ''όπου ακούμε πολλά κεράσια κρατάμε μικρό καλάθι'' και ότι δεν εμπιστευόμαστε αυτούς που τάζουν ''λαγούς με πετραχήλια''», αναφέρει.

Υπάρχουν εμβόλια κατά του καρκίνου;

Το News247 δημοσίευσε πρόσφατα άρθρο των ιατρών της Θεραπευτικής Κλινικής (Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Δρ. Θάνου Δημόπουλου (Καθηγητής Θεραπευτικής – Ογκολογίας – Αιματολογίας) και Δρ. Μιχάλη Λιόντου (Επίκουρος Καθηγητής Θεραπευτικής Ογκολογίας), οι οποίοι αναφέρουν ότι αυτή τη στιγμή αναπτύσσονται δύο βασικές κατηγορίες εμβολίων mRNA και πιο συγκεκριμένα:

1. Τα εξατομικευμένα εμβόλια, που αναπτύσσονται ειδικά για τα καρκινικά νεοαντιγόνα που έχει ο κάθε ασθενής. Δημιουργούνται αφού γίνει πρώτα βιοψία του όγκου και ενδελεχής ανάλυση του γονιδιώματός του, και δρουν ως νεοαντιγόνα που διεγείρουν ανοσολογική απάντηση.
2. Ειδικά mRNA εμβόλια για συγκεκριμένες μεταλλάξεις που διαπιστώνονται συχνά σε νεοπλάσματα και είναι γνωστό ότι μπορούν να προκαλέσουν ανοσολογική απάντηση. Αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν άμεσα για όλους τους ασθενείς που από τον μοριακό έλεγχο της νόσου θα αναγνωριστεί η παρουσία της συγκεκριμένης μετάλλαξης.

Όπως λένε οι γιατροί του ΕΚΠΑ, οι μελέτες έχουν δείξει θετικά αποτελέσματα από τη χρήση mRNA εμβολίων όπως τα παραπάνω στον καρκίνο, ειδικά όταν χρησιμοποιούνται ως επικουρική αγωγή έπειτα από χειρουργική αντιμετώπιση της νόσου και σε συνδυασμό με ανοσοθεραπεία.

Προς το παρόν, μελέτες έχουν γίνει για συγκεκριμένους τύπους, όπως ο καρκίνος του παγκρέατος σε ασθενείς με τοπική νόσο για την οποία υποβλήθηκαν σε χειρουργική εξαίρεση, και σε ασθενείς με καρκίνο του δέρματος, για την ακρίβεια μελάνωμα σταδίου ΙΙΙ/IV το οποίο είχε πλήρως εξαιρεθεί. Και στις δύο περιπτώσεις οι ασθενείς βρίσκονται ακόμα υπό παρακολούθηση, πάντως σημαντικό ποσοστό αυτών ανέπτυξε ανοσολογική απάντηση χωρίς υποτροπή και χωρίς ιδιαίτερες ανεπιθύμητες παρενέργειες από το εμβόλιο.

Συνεπώς, δεν πρόκειται για εμβόλια που θα κάνει κάποιος για να μην εμφανίσει καρκίνο. Ούτε για ένα γενικό εμβόλιο που θα αποτρέψει την ανάπτυξη οποιουδήποτε τύπου καρκίνου.

Είναι η χημειοθεραπεία μονόδρομος;

Ο δρ. Νικόλαος Γ. Τσουκαλάς, απαντά: «Στις μέρες μας, η χημειοθεραπεία δεν εξακολουθεί να είναι η μόνη επιλογή για τη θεραπεία του καρκίνου, τουλάχιστον για αρκετές μορφές καρκίνου, όπως π.χ. καρκίνος πνεύμονα, μελάνωμα, καρκίνος νεφρού κ.ά. Η ογκολογία εξελίσσεται διαρκώς, οι θεραπείες μας αλλάζουν σε διάρκεια λίγων μηνών, ενώ ο ρυθμός των εξελίξεων είναι θεαματικός στην ειδικότητά μας.

»Πλέον μιλάμε για την Ογκολογία Ακριβείας (Precision Oncology), που είναι μια εξέλιξη της Εξατομικευμένης Ογκολογίας (Personalized Oncology). Τώρα πια, χάρη στη μοριακή ανάλυση του όγκου (molecular analysis), που γίνεται ταχύτερα και κοστίζει λιγότερο σε σχέση με το παρελθόν, είμαστε σε θέση να την εφαρμόσουμε στους ασθενείς μας και να έχουμε μια πλήρη εικόνα για τα μοριακά χαρακτηριστικά του κάθε όγκου.

»Έχουμε πλέον πολλά όπλα εκτός από τη χημειοθεραπεία, όπως π.χ. τις  στοχεύουσες θεραπείες, την ανοσοθεραπεία κ.ά., που μπορεί να χορηγηθούν και συνδυαστικά. Η χημειοθεραπεία δεν προτείνεται σε κάθε ασθενή. Παίζει ρόλο το είδος του καρκίνου, τα μοριακά του χαρακτηριστικά, αλλά και το στάδιο της νόσου για τη θεραπευτική απόφαση. Ωστόσο, ένα πλεονέκτημα της χημειοθεραπείας είναι ότι δρα σχετικά γρήγορα και μας βοηθάει να κερδίσουμε χρόνο, ώστε να μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε και άλλες μορφές θεραπείας όπως π.χ. την ανοσοθεραπεία».

Ποια φροντίδα χρειάζεται μετά την επιτυχημένη θεραπεία ο ογκολογικός ασθενής

Ο Γιώργος Ευαγγέλου, Παθολόγος-Ογκολόγος, Επικουρικός Επιμελητής στη Γ΄ Παθολογική Κλινική ΕΚΠΑ, που εδρεύει στο Γενικό Νοσοκομείο «Σωτηρία», εκτός από την τρίχρονη τακτική παρακολούθηση με αξονικές τομογραφίες σύμφωνα με τις συστάσεις του θεράποντος γιατρού, φωτίζει δύο ακόμη σημαντικές παραμέτρους, στις οποίες οι περισσότεροι δεν δίνουν την πρέπουσα σημασία.

«Είτε μιλάμε για την περίοδο της θεραπείας, όταν δηλαδή η νόσος είναι ενεργή, είτε για την περίοδο που η νόσος δεν ανιχνεύεται πια, οι ογκολόγοι εστιάζουμε στις αξονικές και τις εξετάσεις αίματος. Δεν κοιτάζουμε το ψυχολογικό κομμάτι του ασθενή. Δεν έχουμε ούτε την εκπαίδευση, ούτε τον χρόνο», αναφέρει. «Πολλοί άνθρωποι όμως κολλάνε στο σημείο της διάγνωσης και δεν μπορούν να επανέλθουν, δεν ξεπερνούν το τραύμα. Φοβούνται ότι ο καρκίνος θα ξαναγυρίσει. Ο φόβος τους αναχαιτίζει τη διάθεσή τους για ζωή», αναφέρει.

«Πρέπει λοιπόν να εντοπίζονται οι ευάλωτοι ασθενείς από τα πρώτα στάδια της ασθένειας και να υποστηρίζονται από ειδικούς ψυχικής υγείας και μετά το πέρας των θεραπειών. Είναι επιβεβαιωμένο επιστημονικά: η ψυχολογική υποστήριξη μέσα στη νόσο ή μετά από αυτή αυξάνει το προσδόκιμο ζωής. Τα οφέλη μάλιστα είναι συγκρίσιμα με εκείνα που σου δίνουν τα φάρμακα. Ακόμη και σε βαριά πάσχοντες ασθενείς, οι μελέτες εξαίρουν την παρηγορητική φροντίδα, ως μέθοδο για να ζήσει ο ασθενής περισσότερο».

Τέλος, σημαντική είναι η συμβολή της άσκησης. «Τρεις μεγάλες κλινικές μελέτες καταλήγουν στην ευεργετική επίδραση της άσκησης. Στη Γαλλία η άσκηση είναι μέσα στις οδηγίες που δίνονται στις γυναίκες με καρκίνο μαστού. Ποιος ογκολόγος λέει περπάτα γιατί το περπάτημα θα σου προσφέρει παρόμοια οφέλη με την επικουρική χημειοθεραπεία; Και όχι μόνο για τον καρκίνο του μαστού, αλλά και για εκείνον του παχέος εντέρου».

Πότε να υποβληθούμε σε προληπτικό έλεγχο

Καρκίνος του πνεύμονα

Ο Γιώργος Καπετανάκης, Γραμματέας του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου (ΕΛΛΟΚ) αναφέρει:

• Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι ο δεύτερος σε συχνότητα παγκοσμίως καρκίνος στους άντρες, μετά τον καρκίνο του προστάτη, και στις γυναίκες, μετά τον καρκίνο του μαστού. Ωστόσο, είναι ο πιο θανατηφόρος και επικίνδυνος απ’ όλους.
• Το πρόβλημα με τον καρκίνο του πνεύμονα είναι ότι δεν διαγιγνώσκεται εύκολα σε αρχικό επίπεδο και συνήθως η διάγνωση γίνεται σε πιο προχωρημένα στάδια.
• Στα συμπτώματα περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων ο βήχας, η απώλεια βάρους, η δύσπνοια, ο πόνος στο στήθος, η κούραση, ο πυρετός, η κόπωση, και η δυσφαγία.
• Αν ο καρκίνος του πνεύμονα διαγνωστεί έγκαιρα, τότε οι ασθενείς έχουν μεγάλες πιθανότητες μακράς επιβίωσης αλλά και ίασης. Και γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να δώσουμε έμφαση στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση.

Καρκίνος του μαστού

Ο χειρουργός μαστού Γρηγόρης Ξεπαπαδάκης αναφέρει: 

• Ο καρκίνος του μαστού μπορεί να είναι ιάσιμος στο 90% των περιπτώσεων.
• Όσον αφορά τον μεταστατικό ή τοπικά προχωρημένο καρκίνο του μαστού, τότε μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται για μία χρόνια νόσο και αυτό χάρη στη συνεχή εξέλιξη των θεραπευτικών σχημάτων – χημειοθεραπείας, ανοσοθεραπείας και ορμονικής θεραπείας.
• Η πρόληψη περιλαμβάνει έναν υπέρηχο ανά έτος από τα 35 μέχρι τα 40, μία μαστογραφία αναφοράς στα 35 έτη και ετήσια μαστογραφία με υπέρηχο και κλινική εξέταση από την ηλικία των 40 ετών.

Ανώτερο όριο ηλικίας δεν υπάρχει, καθώς αυτό εξαρτάται από τη βιολογική ηλικία κάθε γυναίκας.

Καρκίνος του παχέος εντέρου

Τα τελευταία 2 χρόνια οι νεότερες οδηγίες της Αμερικανικής Αντικαρκινικής Εταιρείας συνιστούν ο έλεγχος για καρκίνο του παχέος εντέρου να ξεκινά στα 45 αντί στα 50 χρόνια, γιατί οι περιπτώσεις θανάτων ατόμων κάτω των 55 από τον συγκεκριμένο καρκίνο αυξήθηκαν κατά 1% από το 2008 έως το 2019. Την ίδια ώρα, βέβαια, τα ποσοστά διάγνωσης του εν λόγω καρκίνου έπεσαν.

Με τις οδηγίες αυτές συμφωνούν και πολλοί Έλληνες γαστρεντερολόγοι, όπως ο Γιώργος Οικονόμου, Γαστρεντερολόγος – Ηπατολόγος, ο οποίος συνιστά η πρώτη κολονoσκόπηση σε άντρες και γυναίκες να γίνεται στα 45 έτη. «Αυτές είναι διεθνώς οι οδηγίες σήμερα, όταν δεν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό, οπότε θα πρέπει να γίνεται νωρίτερα» αναφέρει.

Καρκίνος του προστάτη

Χειρουργός Ουρολόγος Νίκος Μαργέλης αναφέρει: «Όλοι οι άντρες άνω των 45 ετών πρέπει να υποβάλλονται ετησίως σε PSA. Δεν σημαίνει όμως ότι κάποιος με υψηλό PSA έχει οπωσδήποτε καρκίνο του προστάτη. Οι τιμές ανεβαίνουν και σε ορισμένες καλοήθεις παθήσεις. Όταν όμως δούμε να ξεπερνάει το ανώτατο φυσιολογικό όριο, το 4, πρέπει να αναρωτηθούμε τι συμβαίνει. Συνήθως πίσω από την αυξημένη τιμή υπάρχει μία προστατίτιδα, μία φλεγμονή δηλαδή του προστάτη. Σε αυτή την περίπτωση δίνουμε αντιβίωση και επαναλαμβάνουμε την εξέταση. Αν δεν υποχωρήσει η τιμή με το πέρας της θεραπείας, συστήνουμε βιοψία για να σιγουρευτούμε ότι δεν υπάρχει κακοήθεια».